سوره انسان

سؤال

درباره سوره دهر مقداری توضیح دهید، چرا وقتی درباره بهشتیان سخن می‌گوید از حورالعین صحبتی نشده است؟

سوره دهر بر اساس ترتیب مصحف، هفتاد و ششمین سوره و دارای سی و یک آیه و در مدینه نازل شده است نام‌های دیگر این سوره «انسان» و «هل اتی» می‌باشد.}}

پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «کسی که سوره هل اتی را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباس‌های بهشتی است».

این سوره در عین کوتاهی، محتوای عمیق و متنوع و جامعی دارد. ابن عباس نزول سوره یاد شده را در شأن اهل‌بیت _ علیهم السّلام _ می‌داند و روایات فراوانی این حقیقت را تأیید می‌کند.

محتوی سوره

1. در بخش اول سوره دهر از آفرینش انسان و خلقت او از نطفه مختلط و سپس هدایت و آزادی اراده او سخن می‌گوید.
2. در بخش دوم از ابرار و نیکان سخن گفته که شأن نزول آن گذشت.
3. در بخش دیگری دلایل استحقاق این پاداش‌ها را در جمله‌هایی کوتاه و مؤثر بازگو می‌کند.
4. در بخش چهارم به اهمیت قرآن و شیوه اجرای احکام آن و راه پرفراز و نشیب خودسازی اشاره شده است.
5. و در بخش پایانی سوره از حاکمیت مشیت الهی (در عین مختار بودن انسان) سخن به میان آمده است.

﴿علت نیامدن نام حور العین دراین سوره﴾

اگر منظورنیامدن حورالعین برای بهشتیان در سوره دهر است، از آنجا که در سوره مذکور از برخی نعمت‌های بهشتی سخن به میان آمده، از نعمت حورالعین نام برده نشده است. گرچه یکی از نعمت‌های بهشتیان را در آیه ۱۹، سوره دهر خادمان و پذیرایی کنندگان نوجوان و جاودانه که همچون مرواردیند و در زیبایی و طراوت بی‌نظیرند یاد می‌کند. و می‌فرماید: ﴿وَیَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُخَلَّدُونَ إِذَا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَنْثُورًا﴾ و بر گردشان [برای پذیرایی‏] نوجوانانی جاودانی می‌گردند که هرگاه آنها را ببینی گمان می‌کنی مروارید پراکنده‌اند!

بنابراین، قرآن کریم، حساب شده و متناسب با موضوعات نعمت‌های بهشتی را متذکر می‌شود و چون در سوره‌های دیگر به عنوان یکی از نعمت‌های بهشت «حورالعین» ذکر شده در سوره دهر دیگر نامی از حورالعین نبرده است. گرچه از غلامان و نوجوانان خدمت کار نام برده است.

خداوند متعال در قرآن کریم در جاهای دیگری سخن از وجود حورالعین برای بهشتیان به میان آورده است. چنان‌که می‌فرماید: }}مُتَّکِئِینَ عَلَی سُرُرٍ مَصْفُوفَه وَزَوَّجْنَاهُمْ بِحُورٍ عِینٍ این در حالی است که (بهشتیان) بر تخت‌های صف کشیده در کنار هم تکیه می‌زنند و حور العین را به همسری آنها درمی‌آوریم.

و نیز در سوره‌های دیگر نیز از حورالعین سخن گفته شده است. و بنا نیست که تمام نعمت‌های مربوط به بهشتیان در سوره دهر نیزذکر شود، چه بسیاری از نعمت‌های دیگر که در سوره دهر مورد اشاره قرار نگرفته، ولی در سوره‌ها و آیات دیگر آمده است.

پس سوره دهر در برگیرنده همه نعمت‌های بهشت نیست و تنها بخشی از نعمت‌ها در آن آمده است.

مطالعه بیشتر

۱. محمد حسین طباطبایی، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ سوم، ۱۳۹۷ هـ، ج۲۰، ص۲۱۵.

۲. ملا محسن فیض کاشانی، الصافی، مشهد، دارالمرتضی، چاپ اول، بی‌تا، ج۵، ص۲۶۱.

۳. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج۲۵، ص۳۴۸.

۴. نجفی خمینی، محمد جواد، تفسیر آسان، ج۱۳.

۵. قرشی، سید علی اکبر، قاموس قرآن، مجلد اول.