رابطه شناخت حضرت زهرا(س) و درک شب قدر

سؤال

منظور این حدیث که بیان می‌کند: «اگر حضرت فاطمه را بشناسیم شب قدر را درک کرده‌ایم» چیست؟

روایت رابطه شناخت حضرت فاطمه(س) و درک شب قدر از جمله روایاتی است که نشان از ویژگی خاص و منحصر به فرد برای ایشان دارد. روایات زیادی درباره خصوصیات حضرت زهرا(س) از پیامبر و سایر ائمه نقل شده است. اما مراد از این روایت این است که همان‌گونه که درک کردن جایگاه شب قدر برای انسان‌ها مقدور نیست شناخت مقام و منزلت حضرت زهرا(س) نیز به همین‌گونه است.

تاوجه به مقام زن در اسلام

دین اسلام برای زن ارزش و احترام خاصی قائل شده و در آیاتی تفکر جاهلی درباره زنان را مورد سزنش و نکوهش شدید قرار می‌دهد؛ همچنین در مواردی زنانی را به عنوان نمونه و الگو معرفی می‌نماید. در اسلام و متون دینی آن بین زن و مرد فرقی نگذاشته و تنها امتیاز را در تقوی و پرهیزکاری قرار داده‌ است و در قرآن به این مطلب اشاره کرده و فرموده: ﴿إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ؛ گرامی‌ترین شما با تقوی‌ترین شماست.﴾

مقام حضرت زهرا(س)

در میان زن‌ها وجود فاطمه زهرا(س) ملقب به سیده زنان عالم است و شخصیت و معنویت آن حضرت، بالاتر از فکر و اندیشه انسانی است. پیامبر(ص) در روایات بسیاری از خصوصیات و ویژگی‌های ممتاز ایشان سخن گفته و در کلام سایر امامان معصوم نیز به این ویژگی‌ها تصریح شده است؛ مانند عبادت و خضوع و خشوع ایشان در مقام بندگی و طاعت الهی و رعایت حقوق و مسئولیت‌ها مختلف و نمونه‌های دیگری از این قبیل.

توجیه حدیث مذکور این است که اگر کسی بتواند به مقام والای حضرت فاطمه(س) پی ببرد و آن حضرت را آن گونه که حقش است بشناسد به ثواب و فضیلتی می‌رسد که مساوی با درک شب قدر است. این مسئله مشابه زیادی دارد مثلاً در روایات آمده‌است: کسی که با معرفت حق خدا و رسول و اهل بیتش از دنیا برود شهید است، کسی که با محبت آل پیامبر از دنیا برود شهید به حساب می‌آید، کسی در حال غریبی بمیرد یا کسی که با مرضی از دنیا برود جزو شهدا هستند؛ یعنی، اجر و پاداشی مانند پاداش شهید خواهند داشت.

با توجه به مطالب گذشته، متن کامل حدیث چنین است:

«قال الصادق(ع):﴿إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِی لَیْلَه الْقَدْرِ﴾ اَلَّیَلَه فاطِمَه و القدرُ اللهُ فَمن عَرَفَ فاطِمَه حَقَّ مَعرِفَتِها فَقَد اَدْرکَ لَیلَه القَّدر و اِنّما سُمِّیت فاطِمه لانَّ الخَلقُ فُطِمُوا عَن مَعرِفَتِها؛ (این که خداوند می‌فرماید) ما قرآن را در شب قدر نازل کردیم (مراد از) شب، فاطمه و مراد از قدر خداوند، در نتیجه هر کسی فاطمه را آن چنان‌که باید بشناسد به حقیقت شب قدر را درک نموده‌ است و این که فاطمه، فاطمه نامیده شده‌ است برای این است که مخلوق از (کنه) معرفت او عاجز است.»

این حدیث در مقام نفی توانایی درک حقیقت شب قدر توسط مردم است. یعنی عظمت شب قدر برای مردم قابل درک نیست همان‌گونه که مقام حضرت فاطمه(س) نیز قابل درک نیست و اگر کسی توانست مقام آن حضرت را درک کند عظمت شب قدر را نیز درک خواهد کرد.

برای مطالعهٔ بیشتر

• الفص الفاطمیه، حسن‌زاده آملی.

• چشمه در بستر، محمد آقایی.