برتری حضرت فاطمه بر حضرت مریم

سؤال

چرا علی رغم برتری حضرت مریم در قرآن، ما حضرت فاطمه را از ایشان برتر می‌دانیم؟

درگاه‌ها

مقدمه

تنها بانویی که در قرآن کریم به نام خاص وی تصریح شده و با کمال تجلیل از وی سخن به میان آمده است، حضرت مریم(س) است: ﴿وَ اِذْ قالَتِ المَلائِکةُ یا مَرْیمُ اِنّ الله اصْطَفاک و طَهَّرَک واصْطَفاک عَلی نِساءِ العالمین﴾ (و به یاد آورید) هنگامی را که فرشتگان گفتند:‌ای مریم! خدا تو را برگزیده، و پاک ساخته، بر تمام زنان جهان برتری داده است. جملۀ ﴿و اذ قالت الملائکة یا مریم ...﴾ که بیان گر سخن گفتن فرشتگان با مریم است، نشان می‌دهد فرشتگان ممکن است با انسانی غیر از پیامبران نیز سخن گویند و این جمله حاکی از بلندی مقام مریم(س) است.

شرح آیه

در جمله ﴿اِنَّ اللهَ اصْطَفاک وَ طَهَّرَک﴾ فرشتگان به حضرت مریم(س) بشارت می‌دهند که خداوند او را برگزیده و پاک گردانیده است، یعنی بر اثر تقوی و پرهیزگاری و ایمان و عبادت از برگزیدگان خدا و پاکان شد، او برگزیده شد که پیامبری همچون حضرت عیسی(ع) از وی به وجود آید.

در جمله ﴿واصْطَفاک عَلی نِساءِ العالَمین﴾ بار دیگر این جمله را تکرار کرده می‌فرماید: خدا تو را از همۀ زنان جهان برگزیده است. جملۀ اول تنها اشاره به صفات عالی انسانی مریم(س) می‌کند و به عنوان انسان برگزیده از او نام می‌برد، اما در جملۀ دوم که ﴿اصطفاک﴾ تکرار گردیده، اشاره به برتری او بر همه زنان معاصر خود می‌کند.

این آیه گواه بر این است که مریم بزرگترین شخصیت زن در جهان خود بوده است و این موضوع با آنچه دربارۀ بانوی اسلام حضرت فاطمه(س) رسیده است که او برترین بانوی جهان است منافات ندارد؛ زیرا در روایات متعدد این مضمون آمده که از پیغمبر اسلام(ص) و امام صادق(ع) نقل شده: «اما مریم کانت سیدةُ نساء زمانها، اما فاطمة فهی سیدة نساء العالمین من الاولین و الاخرین»، اما مریم بانوی زنان زمان خود بود، اما فاطمه بانوی همۀ بانوان جهان از اولین و آخرین است. و از امام باقر(ع) نیز نقل شده: معنای آیه این است که تو را از میان فرزندان انبیاء برگزید و از ناپاکی‌ها پاک گردانید و برای ولادت عیسی(ع) انتخاب نمود بدون آنکه شوهر داشته باشی.

اما کلمۀ «العالمین» در آیۀ مورد نظر هیچ گونه منافاتی با آنچه گفتیم ندارد؛ زیرا این واژه در قرآن و عبارات معمولی به معنای مردمی که در یک عصر و زمان زندگی می‌کنند آمده است چنانکه دربارۀ بنی‌اسرائیل می‌خوانیم: ﴿و انی فضّلتکم علی العالمین﴾ و من شما را بر جهانیان برتری بخشیدم، بدیهی است منظور برتری مؤمنان بنی اسرائیل بر مردم عصر خود بوده است.

نتیجه آنکه با توجه به روایاتی که از پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) نقل شده است آیه شریفه دلالت بر این دارد که حضرت مریم(س) بزرگ‌ترین شخصیت زن در عصر خود بوده و حضرت فاطمه(س) بزرگ‌ترین شخصیت زن در همه اعصار است.