هر فریب‌خورده‌ای سزاوار سرزنش نیست
 | این مقاله هماکنون به دست Rezapour در حال ویرایش است. |
سؤال
طبق حکمت ۱۵ نهج البلاغه، چه فریب خورده‌هایی را باید سرزنش کرد؟
هر فریب‌خورده‌ای سزاوار سرزنش نیست کلامی است از امام علی(ع) که در حکمت‌های نهج البلاغه نقل شده است: «مَا كُلُّ مَفْتُونٍ يُعَاتَبُ؛ هر فريب خورده‌اي سرزنش نمی‌شود.»[۱]
ابن‌ابی‌الحدید شارح نهج‌البلاغه این کلام امام علی(ع) را برای افرادی مانند سعد بن ابی‌وقاص، محمد بن مسلمه و عبدالله بن عمر دانسته که از همراهی با امام علی(ع) برای جنگ جمل یا مانند آن امتناع ورزیدند.[۲] در مقابل، علامه مجلسی این تعبیر را برای این افراد غیر ثابت دانسته و معتقد است دلیلی وجود ندارد که این کلام در مورد این افراد گفته شده باشد.[۳] به اعتقاد علامه مجلسی در این کلام دو احتمال وجود دارد:
- هر فریب‌خورده‌ای سزاوار سرزنش نیست؟ زیرا ممکن است سبب گول‌خوردن او امری بوده باشد که تحت اختیار او نبوده است. (براساس این معنا، کلام امام علی(ع) به نفع سرزنش‌خوردگان است)
- احتمال دارد مقصود امام این باشد که افراد فریب‌خورده سرزنش نمی‌شوند؟ زیرا خطاب و گفتار نفعی برای آنان ندارد.[۳]
البته براساس برخی روایات برخی فریب خوردگان سزاوار سرزنش هستند:
- فریب همراه با اختیار: اگر کسی با اختیار خود کار ناروایی انجام دهد، باید سرزنش و مؤاخذه شود.[۴] اما اگر از روی جهل و مسایل دیگری وارد کاری شود که اگر آگاه بود، انجام نمی‌داد نباید مؤاخذه شود.[۵]
- فتنه‌انگیزی از روی شهوت‌رانی و فساد: کسانی را باید مورد سرزنش قرار داد که از روی شهوت و گناه خود را به دام فتنه انداخته باشند.[۶]
جستارهای وابسته
منابع
- ↑ شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة (صبحی صالح)، قم، هجرت، چاپ اول، ۱۴۱۴ ق، ص۴۷۱.
- ↑ شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، ج18، ص: 119
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج34، ص: 287
- ↑ سرخسی، علی بن ناصر، أعلام نهج البلاغة، تهران، عطارد، چاپ اول، ۱۳۷۳ش، ص۲۹۲.
- ↑ ابن میثم بحرانی، میثم بن علی بن میثم، ترجمه شرح نهج البلاغه، مترجمان: قربانعلی محمدی مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده، مشهد، بنیادپژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، چاپ اول، ۱۳۷۵ش، ج۵، ص۲۴۶.
- ↑ بیهقی، علی بن زید و فرید خراسان، معارج نهج البلاغة، مکان قم، کتابخانه عمومی مرعشی نجفی، چاپ اول، ۱۳۷۶ش، ص۴۰۱.