تأثیرات چهار قل
چهارقل چه آثاری دارد؟
تأثیرات چهار قُل در روایات مختلف آمده است که خواندن آن میتواند انسان را از برخی شرور و بلاها در امان نگه دارد. چهارقل به سورههای کافرون، ناس و فلق و اخلاص اشاره دارد که همگی با فعل امر «قُل: بگو» آغاز میشوند. در منابع آمده است که پیرمردی براساس دستور پیامبر(ص)، از دوران کودکی این سورهها را میخواند و تا پیری از فقر و بیماری در امان میماند.
در کتابهای «فضائل القرآن» و «خواص قرآن»، هیچگونه خاصیت، ثواب یا فضیلت خاصی برای خواندن این چهار سوره بهطور جمعی ذکر نشده است. در برخی روایتها، خواندن چهارقل در نمازهای ماه رجب و شعبان و رمضان سفارش شده است. این چهار سوره در فرهنگ و باورهای مردم مناطق مختلف ایران جایگاه ویژهای دارند و بهویژه برای تعویذ و دفع بلا میان مردم رایج است.
معرفی
چارْقُل، یا چهارقل، عنوان ۴ سورهٔ کافرون، اخلاص، فلق و ناس است که با فعل امر «قُل: بگو» آغاز میشوند. افزون بر این ۴ سوره، سوره جن نیز با فعل امر «قل» آغاز میشود، اما در کتب تفسیر و حدیث و حتی در باورهای مردم این سوره همراه با چارقل نیامده است.[۱] از این چهار سوره با نامهای سُوَر قل، قَلاقِل و ذات القلاقِل نیز یاد شده است.[۲]
آثار چهارقل
در باب فضایل قرائت چهارقل بهطور همزمان روایتهای اندکی وجود دارد، ازجمله روایتی نقل شده است که در آن پیامبر میفرماید: «ای جبیر، اگر میخواهی در سفر نسبت به همراهانت موفقتر باشی، سورههای کافرون، اخلاص، فلق، ناس (چارقل) و نصر را بخوان.»[۳][۱]
روایتی دیگر در این باره نقل شده که پیرمردی سالخورده داستانی از دوران کودکیاش بیان میکند. او میگوید که در هفتسالگی پدرش را از دست داده و عمویش سرپرستی او را بر عهده گرفته است. روزی عمویش او را به خدمت پیامبر(ص) برد و گفت: «ای پیامبر خدا! این برادرزاده من است و پدرش مرده است. تعویذی به من بیاموزید تا با آن او را حفظ کنم.» پیامبر(ص) در پاسخ، سورههای کافرون، اخلاص، فلق و ناس را به او آموخت و به او گفت که این سورهها را برای حفظ او قرائت کند. پیرمرد سالخورده در ادامه گفت: «تا به امروز خود را با این سورهها تعویذ کردهام. نه داغ فرزندی دیدهام، نه دچار صدمه مالی شدهام، نه بیمار گشتهام، نه فقیر شدهام. و اکنون که سنم به اینجا رسیده، هیچ یک از این مشکلات برایم پیش نیامده است.»[۴]
خواندن چهارقل در ماههای رجب و شعبان و رمضان و نمازهای آن هم سفارش شده است و آثار آن را بخشش گناهان گفتهاند.[۵] آیتالله بهجت، برای فرزندان و نوههای خود هنگامی که قصد خارج شدن از خانه را داشتند چهارقل میخواندند و به آنها سفارش میکردند که آیت الکرسی و چهارقل بخوانند. همچنین در پاسخ به کسانی که برای محفوظ ماندن از جن و برطرفشدن ترس کودکان درخواست دستورالعمل داشتند، توصیه میکردند معوذتین و چهار قل را وقت خواب زیاد بخوانند.[۶] گفتنی است که ابنسینا در تفسیری با نام تفسیرالقلاقل به تفسیر سه سوره از چارقل (سورههای اخلاص، فلق و ناس) پرداخته است.[۲]
خواندن این چهار سوره برای تعویذ در موقعیتهای مختلف، از قدیمالایام میان فارسیزبانان مرسوم بوده و در متون نظم و نثر نیز گاهی به این تعبیر اشاره شده است. هرچند در کتابهای «فضائلالقرآن» و «خواص قرآن» هیچگونه فضیلت یا ثواب ویژهای برای خواندن این چهار سوره بهطور همزمان ذکر نشده است، اما در برخی احادیث آمده که خواندن سورههای اخلاص، فلق و ناس همراه با سوره حمد یا آیهالکرسی، یا همچنین این چهار سوره به همراه سوره نصر بهعنوان حرز، ذکر و تعویذ توصیه شده است.[۲]در برخی مناطق ایران نیز جامی برای باطل کردن سحر وجود دارد که چهارقل و آیةالکرسی روی آن حک کردهاند.[۷] چارقل در فرهنگ باورها و معتقدات مردم مناطق مختلف ایران جایگاهی ویژه دارد. قرائت چارقل یا حک آن بر ظروف و اشیاء، قدرت شرزدایی و باطلالسحری دارد. همچنین از چارقل برای برآوردن حاجات و آسانی سختیها و رفع بیماری ها نیز استفاده میشود.[۱]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ متقی، سمیه، «چارقل»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ لسانی فشارکی، محمدعلی، «چارقل»، دانشنامه جهان اسلام، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۱۱، ذیل مدخل.
- ↑ ثعلبى، احمد بن محمد، الكشف و البيان المعروف تفسير الثعلبي، بیروت، دار إحياء التراث العربي، چاپ اول، ۱۴۲۲ق، ج۱۰، ص۳۱۴.
- ↑ راوندی، قطب الدين، الدعوات، قم، مدرسة الامام المهدي(عج)، ۱۳۶۶ش، ص۸۵.؛ محمدی ریشهری، محمد، شناخت نامه قرآن بر پایه قرآن و حدیث، مترجم: شیخی، حمیدرضا، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، سازمان چاپ و نشر، ۱۳۹۱ش، ج۳، ص۱۳۳.
- ↑ قمی، شیخ عباس، کلیات مفاتیح الجنان، اسوه، ج۱، ص۱۳۸.
- ↑ «عکسنوشت خواص چهارقل»، مرکز تنظیم و نشر آثار حضرت آیتالله بهجت، ۱۴ دی ۱۴۰۱، بازدید: ۱۷ آذر ۱۴۰۲.
- ↑ بلوکباشی، علی، «باطل سحر»، دانشنامه فرهنگ مردم ایران، مرکز دائره المعارف بزرگ اسلامی، ج۲، ذیل مدخل.