حدیث «دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست»
مراد از حدیث: «أَعْدَی عَدُوِّکَ نَفْسُکَ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْک»؛ «دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست که در بین دو پهلویت قرار دارد» چیست؟
متن حدیث
ورام بن ابی فراس در کتاب مجموعه ورام آورده است که رسول خدا(ص) فرمود:
| « | أَعْدَى عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْك
دشمن‌ترین دشمنت، نفس توست که در بین دو پهلویت قرار دارد[۱] |
» |
منظور از نفس آن غریزه و جهتی است که مرکز و مصدر خشم و غضب و شهوت انسان می‌باشد و نفس یعنی آن حالت و خصوصیتی که ریشه و مرکز صفات پسندیده و ناپسند است که مبارزه و جهاد با نفس و کشتن و شکستن آن لازم است.[۲] دشمن بودن نفس قبل از کمال یافتنش به آداب شرعی و معارف الهی است.[۳]با این دشمن سرکش بایستی به مبارزه برخاست.
| « | رسول خدا(ص): «با فضیلت‌ترین جهاد، جهاد با نفسی است که بین دو پهلو قرار دارد»[۴] | » |
مراد از دو پهلو این است که خداوند متعال این نفس را در درون انسان قرار داده است که گاهی از آن به قلب هم تعبیر می‌شود.[۵] مؤمن بایستی با پرستش الهی و عمل به دستورات دین، خود را از وسوسه‌های درونی خود دور سازد. نفس سرکش در دشمنی با انسان و منحرف ساختن آن و در درون انسان جای دارد و قرآن از این نفس با نفس اماره[۶] و نفس وسوسه گر[۷] نام برده است.
کتاب مجموعه ورام یک کتاب اخلاقی و اعتقادی است، اما متأسفانه مؤلف اسناد روایات را نیاورده است و از این نگاه روایات بدون سند می‌باشد و روایت مورد نظر در دیگر کتاب‌های روایی نیز با سلسله سند معتبر پیدا نشد. با توجه به آیات و روایاتی که از نفس انسان و وسوسه‌های آن به صراحت سخن گفته است، می‌توان به این روایت استناد نموده و همزمان با دوری از وسوسه‌های ابلیس، از نفس خود مراقبت نمود.
منابع
- ↑ ورام بن أبي فراس، مسعود، مجموعة ورّام، قم، چاپ اول، ۱۴۱۰ ق، ص۵۹.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار (جلد ۶۷ و ۶۸) ترجمه: موسوی همدانی، تهران، چاپ اول، ۱۳۶۴ش، ج۱، ص۳۵.
- ↑ علوی عاملی، احمد بن زین العابدین، الحاشیة علی أصول الکافی، قم، دار الحدیث، چاپ اول، ۱۴۲۷ ق- ۱۳۸۵ش، ص۶۶.
- ↑ ابن اشعث، محمد بن محمد، الجعفریات، تهران، مکتبه النینوی الحدیثه، چاپ اول، بی تا، ص۷۸: «أَفْضَلُ الْجِهَادِ مَنْ جَاهَدَ نَفْسَهُ الَّتِی بَیْنَ جَنْبَیْه».
- ↑ مازندرانی، محمد صالح بن احمد، شرح الکافی-الأصول و الروضة، تهران، المکتبه الاسلامیه، چاپ اول، ۱۳۸۲ ق، ج۱۱، ص۲۳.
- ↑ سوره یوسف، آیه۵۳.
- ↑ سوره ناس، آیه۵–۴.