دنیا زندان مومن است

سؤال

سند و مفهوم روایت «الدنیا سجن المؤمن» چیست؟

روایت دنیا زندان مومن است.

سند روایت

حدیث دنیا زندان مؤمن است از پیامبر خدا(ص) در منابع مختلف اسلامی نقل شده و مورد استفاده و استدلال قرار گرفته است. این روایت هم در منابع معتبر روایی شیعه آمده و هم در منابع معتبر روایی اهل سنت.

در منابع روایی شیعه، این حدیث اولین بار در کتاب المؤمن حسین بن سعید کوفی اهوازی، از اصحاب امام رضا(ع) و امام جواد(ع) و امام هادی(ع) آمده است. همچنین، این روایت در بسیاری از منابع اصلی و معتبر شیعه، مانند الکافی و کتاب من لایحضره الفقیه، آمده است. در این منابع، این روایت از طریق امام موسی کاظم(ع) و امام جعفر صادق(ع) از طریق پدرانشان به نقل از رسول خدا(ص) روایت شده است.

این حدیث در برخی از معتبرترین منابع روایی اهل سنت نیز نقل شده است: از جمله، در صحیح مسلم از ابی هریره از رسول خدا(ص)؛ همچنین، در مسند احمد بن حنبل از عبدالله بن عمرو به نقل از پیامبر(ص).

معنای روایت

علامه مجلسی از فضل الله بن علی راوندی، مؤلف کتاب ضوء الشهاب فی شرح الشهاب، در شرح این روایت نقل کرده است

يعنى مؤمن خواهد كه شرايط ايمان بجا آورد ناچار رنجور بود و با مشقّت و از لذّات و شهوات نفس خود را شكسته دارد، و چون در كارى شود ترسان بود كه نبايد كه گناهى بكند كه از آن طاعت باطل شود؛ و كافر از اين جمله خالى بود. و ديگر اگر چه مؤمن در دنيا در لذّت و راحت و نعمت باشد و با حرمت و حشمت باشد و عيشى به‌مراد، در جنب آنكه خداى تعالى وي را وعده كرده است به بهشت از حور و قصور و نعيم و ولدان مخلّدون، گوئى كه وى در زندان است. و كافر اگر چه در دنيا تنگ‌روزى و بيمار تن و با محنت باشد، در جنب آنكه حق تعالى وي را وعيد كرده است به دوزخ از نكال و عذاب و سلاسل و أغلال، گوئى كه وى اينجا در بهشت است.

که پیامبر اکرم(ص) دنیا را به این جهت به زندانی تشبیه کرده که مؤمن در دنیا مقید به اوامر و نواهی الهی است همین موجب تنگی دنیا برای او می شود. همچنین، او به وسیله عذاب خداوندی ترسانیده شده و با شهوات و آرزوها امتحان می‌شود و به مصائب گرفتار می‌آید. بر خلاف کافر که بر خود قیدی نمی‌بیند و در برخورداری از لذات حیوانی خیالی راحت دارد. به هر آنچه که شیطان بر او زیبا می‌نماید میل می‌کند و همین دنیا را برای او به بهشت تبدیل می‌کند.

علامه مجلسی در توضیح این روایت اضافه می‌کند که مؤمن در دنیا نسبت به زندگی اخروی که در انتظار اوست و در مقایسه با نعمت‌هایی که خداوند در بهشت به او می‌دهد گویا در زندان است، اگرچه نسبت به اهل دنیا از رفاه و آسایش بیشتری بهره‌مند باشد. برخلاف مؤمن، بهرمندی کافر از نعمت‌ منحصر در دنیاست و در آخرت فقط عذاب الهی در انتظار اوست، اگرچه در دنیا هم در سختی زندگی کرده باشد.

محتوای این روایت موجب شده است تا به آن در متون اخلاقی، صوفیانه و عرفانی فرهنگ اسلامی توجه شود و به طور گسترده مورد نقل، تفسیر و استفاده قرار گیرد.