حدیث رفع و ارتباط آن با عیدالزهراء

سؤال

در مورد روایت «رفع القلم» توضیح دهید و آیا ارتباطی با عید الزهرا(س) دارد؟

درگاه‌ها

حدیث رفع القلم معتبر حدیثی است که در ابواب فقهی مورد استفاده فقهای اسلام قرار گرفته است. این روایت در راستای اهداف اصلی تشریع دین قرار دارد. اما، حدیث رفع القلم که دربارهٔ مشروعیت‌بخشی به مراسم عیدالزهراء مورد استناد قرار گرفته بی اعتبار است و محتوای آن خلاف اهداف اساسی شریعت است.

حدیث رفع مشهور

در منابع حدیثی، روایتی با عنوان حدیث رفع آمده است. فقیهان مسلمان این روایت را در ابواب مختلف فقهی مبنای استدلال قرار داده‌اند. این روایت در منابع روایی شیعه و اهل سنت نقل شده است. حدیث رفع القلم در مصادر اصلی و معتبر شیعه آمده است. شیخ صدوق این روایت را از حریز بن عبدالله با واسطه‌هایی از امام صادق(ع) و او از پیامبر(ص) نقل کرده است. محتوای این روایت چنین است که نه چیز از امت مسلمان برداشته شده است:

1. خطا
2. فراموشى
3. آنچه نمی‌دانند
4. آنچه تاب و توانش را ندارند
5. آنچه از سرِ اضطرار انجام می‌دهند
6. کارى که به آن مجبور شوند
7. فال بد زدن
8. افکار وسوسه‌آمیز دربارهٔ آفرینش
9. رشک ورزیدن تا زمانى که بر زبان یا دست جارى نشود.

این روایت از نظر سندی صحیح دانسته شده است.

علاوه بر این، تقریباً تمام فقهای امامیه و بسیاری از فقهای اهل سنت در موارد مختلف به آن استدلال کرده‌اند.

رفع القلم

دومین حدیث رفع القلم را شیخ حسن بن سلیمان حلّی از شاگردان شهید اول در کتاب المحتضر در مورد عیدالزهرا(س) نقل کرده است. در این حدیث طولانی آمده که خدا به پیامبر(ص) فرمود: «به کرام الکاتبین دستور دادم که تا سه روز از تمام خلائق رفع قلم کنند، یعنی برای آن‌ها گناه ننویسند.» این روایت مرسله است؛ یعنی همه راویان آن، در سند روایت نقل نشده‌اند و روایت مرسله دارای اعتبار کافی نیست.

صاحب جواهر بیان می‌کند: در فضیلت و شرافت و برکت این روز خبری را یافتم منسوب به پیامبر(ص) که این روز، روز سرور و خوشحالی پیامبر و آل‌پیامبر است. شایع است که در این روز خلیفه دوم به قتل رسیده است. اما مطابق نقل صحیح در این روز عمر سعد به دست مختار ثقفی به قتل رسیده و قتل عمر در روزهای آخر ذی‌الحجه بوده است. مهم‌ترین علت شادی در این روز به امامت رسیدن امام زمان(عج) است.