هول مطلع

سؤال

هول مطلع چیست؟

هَوْل المُطَّلَع

مفهوم‌شناسی

لغت‌شناسان «هول» را به معنای ترس و فریاد بزرگ و «مطلع» را به جایگاهی بلند که از چیزی آگاهی حاصل شود، معنا کرده‌اند.

برای اصطلاح «هول مطلع» دو معنا ذکر شده است:

۱. هول مطلع را مکانی در آسمان دانسته‌اند که پس از قبض روح، فرشتگان روح انسان را به سوی آن می‌برند. اگر شخص، کافر یا گنه‌کار باشد، وحشت بر او چیره می‌شود.

از امام صادق(ع) نقل شده چون روح مؤمن از بدنش خارج شد، ملائکه آن را به آسمان می‌برند و بر او ترحم و طلب مغفرت می‌کنند. ... آنجا خداوند دستور می‌دهد که روح او را، نزد جسدش برگردانید. امام باقر(ع) فرمود: روح کافر را پس مرگ، به آسمان می‌برند، ... و ملائکه او را لعنت می‌کنند.

۲. هول مطلع را وحشت قبر دانسته‌اند. وقتی جنازه را داخل قبر ببرند، هول و وحشت عظیمی بر او چیره می‌شود. این معنا در روایتی از سلمان فارسی نقل شده است. ترمذی از عالمان اهل‌سنت روایتی را نقل کرده که در زمان خاکسپاری، شخص مرده مشغول است؛ زیرا به استقبال هول مطّلع و سؤال نکیر و منکر می‌رود.

امام صادق(ع):

«اللَّهُمَّ أَعِنِّي عَلَى هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ ... ؛ خداوندا، مرا در مقابل هول مطلع يارى كن، ... .»

ْ

ترس از هول مطلع

امام علی(ع) مردم را انذار می‌داد که خود را برای تنگی قبرها، شدت اندوه و هول مطلع آماده کنید. امام همچنین پس از مذمت دنیا و بیان سختی‌های آن فرمود: پس از دنیا، هول مطلع، سکرات موت و ایستادن در برابر عدل الهی است.

روایتی در کافی نقل شده که امام حسن(ع) در زمان شهادت گریه بسیار می‌کرد. از او پرسیدند چرا چنین گریه می‌کنی در حالی که جایگاهت در کنار پیامبر است،‌ بیست حج به‌صورت پیامده انجام دادی و سه بار تمام زندگی‌ات را به نیازمندان دادی؟ امام پاسخ داد: برای دو چیز گریه می‌کنم:از هول مطلع و جدایی از آن‌هایی که دوستشان دارم.

ابوذر غفاری وقتی فرزندش را به خاک سپرد، فرمود: اگر هول مطلع نبود، دوست داشتم به جای تو بودم.

در دعاها وارد شده است: اللهم اعوذ بک من هول المطلع.

مَنْ سَرَّهُ أَنْ يَنْظُرَ إِلَى اللَّهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ تَهُونَ عَلَيْهِ سَكْرَةُ الْمَوْتِ وَ هَوْلُ‏ الْمُطَّلَعِ‏ فَلْيُكْثِرْ زِيَارَةَ قَبْرِ الْحُسَيْنِ ع فَإِنَّ زِيَارَةَ الْحُسَيْنِ ع زِيَارَةُ رَسُولِ اللَّهِ ص. دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع فِي رَجَبٍ و ... ِ فَقَالَ يَا سَالِمُ مَنْ صَامَ يَوْماً مِنْ آخِرِ هَذَا الشَّهْرِ كَانَ ذَلِكَ أَمَاناً لَهُ مِنْ شِدَّةِ سَكَرَاتِ الْمَوْتِ وَ أَمَاناً لَهُ مِنْ هَوْلِ‏ الْمُطَّلَعِ‏ وَ عَذَابِ الْقَبْر

وَ اكْفِنِي هَوْلَ‏ الْمُطَّلَعِ‏