دلیل تفکیک صفات سمیع و بصیر

سؤال

اگر به گفته بزرگان صفات «سمیع» و «بصیر»، همان علم خداوند است یا برگشت به علم خدا دارد، پس چرا این دو صفت از هم تفکیک شده‌اند؟

اسماء و صفات الهی به لحاظ مفهومی با یکدیگر مغایر هستند اما مصداقی یکسان دارند. این مطلب شامل همه صفات خداوند می‌شود. برخی اسماء خداوند به برخی دیگر برگشت داده می‌شوند. از این موارد سمیع و بصیر است که به علم خداوند برگشت داده می‌شود؛ زیرا خداوند دارای جسم و ماده نیست و به همین جهت گوش و چشم ندارد تا بتواند بوسیله آن‌ها ببیند یا بشنود. بنابراین در تفسیر سمیع و بصیر باید آن دو را به علم باز گرداند.

نه به این معنا که همه عین هم هستند بلکه به این معنا که در نهایت سمع یا بصر مرتبه ای از مراتب علم بوده و رجوع به علم می‌نماید، به همین دلیل در بیان سمع و بصر فرموده‌اند، سمع عبارت است از علم به مسموعات و بصر همان علم به مبصرات است.

بنابر این وقتی سمیع و بصیر را به صفت علیم برگرداندیم، صفت اصلی علم می‌شود، لکن به لحاظ متعلق علم که از مقوله شنیدنی‌ها یا دیدنی‌هاست صفات دیگری به نام سمیع و بصیر انتزاع می‌شود.