شرایط شفاعت‌شوندگان

سؤال

چه کسانی مورد شفاعت واقع می‌شوند؟

در روايات و برخي از آيات، شرايط وقوع شفاعت، به صورت سلبي، بيان شده است؛‌ یعنی داشتن برخی خصلت‌ها و انجام برخی رفتارها موجب می‌شود که شخص از شفاعتِ شفاعت‌کنندگان محروم شود كه عمده اين روايات و شرايط را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

توحيد و عدم شرك

توحيد و عدم شرك، شرط شفاعت است. از پيامبر اكرم(ص)روايت شده است كه «شفاعت اختصاص به گروه مؤمنين از اهل توحيد دارد و اهل شك و شرك و نيز اهل كفر و عناد از آن محروم‎اند.» در قرآن نيز تأكيد شده است بر اينكه شرك گناهي نابخشودني است. ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ...؛ محققاً خدا گناه شرک را نخواهد بخشید﴾(نسا‌ٰء(4):48)

اعتقاد به شفاعت

اعتقاد به شفاعت، شرط بهره‎مندي از شفاعت است. امام رضا(ع)از امام علی(ع)نقل مي‎كند: مَنْ‏ كَذَّبَ بِشَفَاعَةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص)لَمْ تَنَلْه؛كسي كه شفاعت پيامبر(ص)و ائمة معصومين(ع)را انكار كند، در قيامت از آن بهره نخواهد داشت. و نيز از پيامبر(ص)رسيده است كه: شَفاعَتِي يَومَ القِيامَةِ حَقٌّ ، فَمَن لَم يُؤمِنْ بها لَم يَكُن مِن أهلِها؛ شفاعت من براي امت در قيامت حق است و كسي كه اعتقاد به آن نداشته باشد، اهل شفاعت من نخواهد بود.

عدم دشمنی و عداوت با اهل بیت علیهم السلام

دشمني با اهل‎بيت(ع)مانع شفاعت است. امام باقر(ع)مي‎فرمايد: لَوْ أَنَّ كُلَّ مَلَكٍ خَلَقَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كُلَّ نَبِيٍّ بَعَثَهُ اللَّهُ وَ كُلَّ صِدِّيقٍ وَ كُلَّ شَهِيدٍ شَفَعُوا فِي نَاصِبٍ لَنَا أَهْلَ الْبَيْتِ أَنْ يُخْرِجَهُ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ مِنَ النَّارِ مَا أَخْرَجَهُ اللَّهُ أَبَداً وَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ يَقُولُ فِي كِتَابِهِ ماكِثِينَ فِيهِ أَبَدا؛ اگر همة فرشتگاني كه خدا آفريده است و تمام پيامبراني كه مبعوث نموده است و همه راستگويان و شهداي راه خدا، براي كسي كه دشمني با اهل‎بيت(ع)دارد، شفاعت كنند تا او را خداوند از آتش نجات دهد، هرگز خداوند وي را از جهنم بيرون نخواهد كرد چون خودش فرموده است كه آنان در جهنم براي هميشه باقي مي‎ماند.

سبک نشمردن نماز

سبك شمردن نماز مانع شفاعت است: امام صادق(ع)از رسول الله(ص)نقل مي‎فرمايد كه قال(ص) : لَا يَنَالُ شَفَاعَتِي مَنِ اسْتَخَفَّ بِصَلَاتِهِ فَلَا يَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛شفاعت من نمي‎رسد به كسي كه نمازش را خفيف شمارد و فرداي قيامت چنين شخصی در كنار حوض، بر من وارد نمي‎شود، بخدا قسم كه نمي‎شود.

پرهیز از شرب مسکرات

نوشيدن مسكرات موجب محروميت از شفاعت است. پيامبر اكرم(ص)مي‎فرمايد: ِ وَ لَا يَنَالُ شَفَاعَتِي مَنْ شَرِبَ الْمُسْكِرَ وَ لَا يَرِدُ عَلَيَّ الْحَوْضَ لَا وَ اللَّه‏؛نوشنده شراب و مسكرات از شفاعت من دور است و حق ورود بر من در كنار حوض را ندارد. این حدیث كه در مورد سبک شمردن نماز و شرب مسكر از پيامبر(ص)صادر شده و با قسم نيز تأكيد شده است كنايه از اين است كه در فرداي قيامت وقتي كه پيامبر (ص)كنار حوض در مقام شفاعت امت قرار دارد، اين افراد امكان ورود در آن را ندارند تا بتوانند از شفاعت حضرت بهره‎مند شوند.

احتراز از ظلم و ستم

ظالم و ستمگر از شفاعت محروم است. طبق آیه صریح قرآن، شخصی که اهل ظلم است در روز قیامت هیچ یاور و شفیعی نخواهد داشت﴿مَا لِلظَّالِمِينَ مِنْ حَمِيمٍ وَلَا شَفِيعٍ يُطَاعُ؛ ستمکاران را هیچ یار گرم و دلسوز و یاوری که شفاعتش پذیرفته شود نخواهد بود.﴾(غافر(40):18). پيامبر اكرم(ص)نيز مي‎فرمايد: وَ أَمَّا شَفَاعَتِي فَفِي‏ أَصْحَابِ الْكَبَائِرِ مَا خَلَا أَهْلَ الشِّرْكِ وَ الظُّلْم‏؛ شفاعت من براي اهل گناهان كبيره،ذخيره شده است؛ غير از كساني كه اهل شرك و ظلم هستند.