استفاده از مهر در نماز
دلیل سجده شیعیان بر مهر چیست؟
شیعیان استفاده از مهر را عمل به سنت پیامبر می‌دانند که در سجده، پیشانی بر خاک می‌گذاشت. براساس روایات، پیامبر(ص) شخصی را که روی فرش سجده می‌کرد نهی کردند و همچنین فردی را که با خود سنگی به مسجد آورده بود و روی آن سجده کرد تأیید کردند. حضرت فاطمه(س) از خاک مزار حمزه عموی پیامبر، مهر ساختند. امام سجاد(ع) نیز پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا مهر ساختند و با آن نماز می‌خواندند.
سجده بر خاک در سنت پیامبر(ص) و اصحاب
شیعیان و اهل‌سنت، روایات فراوانی نقل کرده‌اند که پیامبر(ص) برای سجده، پیشانی خود را بر خاک می‌گذاشتند.[۲] بر اساس روایات، پیامبر(ص) معتقد بود، زمین برای او سجده‌گاه و مایه طهارت قرار داده شده است.[۳] طبق روایتی در کتاب کنز العمال، پیامبر(ص) کسی را که بر روی فرش نماز می‌خواند (بر روی فرش سجده می‌کرد) از این کار نهی کرده و فرش را کنار زدند.[۴]
عالمان شیعه براساس همین روایات، معتقدند سجده باید بر زمین یا چیزی که در سنت پیامبر، سجده بر آنها مجاز است، انجام گیرد.
مسلمانان به تبعیت از پیامبر(ص) بر خاک سجده می‌کردند؛ در برخی روایات آمده ابوبکر، خلیفه اول، همیشه بر روی زمین نماز می‌خواند و پیشانی را بر زمین می‌چسباند.[۵] او فردی را که بر روی پارچه، نماز می‌خواند نهی کرد.[۶] عمر، خلیفه دوم، سجده را به معنای گذاشتن پیشانی و صورت بر روی زمین می‌دانست و بر روی زمین سجده می‌نمود.[۷] عثمان، خلیفه سوم، نیز بر روی زمین سجده می‌کرد.[۸] عبدالله بن مسعود، از صحابه پیامبر(ص) و محدثین صدر اسلام نیز، فقط بر روی زمین نماز می‌خواند.[۹] برخی مسلمانان هنگامی که به مسافرتی می‌رفتند، از خاک مدینه برای خود مهری ساخته با خود می‌بردند تا با آن نماز بخوانند.[۱۰]
استفاده از سنگ خشت در روایات اهل سنت
از عبدالله بن عمر، فرزند خلیفه دوم نقل شده که در یک شب بارانی برای نماز صبح به مسجد رفت، فردی، سنگ مناسبی برای نماز برداشت، پارچه‌ای را پهن کرده و سنگ را بر روی آن گذاشت و نماز خواند، پیامبر(ص) او را دید و کار او را زیبا و خوب دانست.[۱۱]
از ابن‌عباس نقل شده است: «انّ النبي صلي الله عليه و سلم سجد علي الحجر؛ پيامبر(ص)، بر سنگ سجده کرد.»[۱۲]
جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: «کنت اصلّي الظّهر مع رسول اللَّه صلي الله عليه و سلم فآخذ قبضه من الحصاء لتبرد في کفّي أضعها لجبهتي أسجد عليها لشدّه الحرّ؛ با پيامبر نماز ظهر مي‌گزاردم، مشتي سنگريزه برگرفته و در دست خود نگه می‌داشتم تا خنک شود و به هنگام سجده بر آنها پيشاني گذاردم و اين به خاطر شدت گرما بود».[۱۳]
مسروق بن اجدع یکی از بزرگان اهل سنت که در سال ۶۲ه. ق، وفات کرد، وقتی به سفر می‌رفت خشت خامی را با خود برمی‌داشت تا در کشتی به آن سجده کند.[۱۴]
استفاده از مهر توسط اهل‌بیت(ع)
حضرت فاطمه(س) پس از شهادت حمزه بن عبدالمطلب، عموی پیامبر(ص) در جنگ اُحُد، از خاک قبر حمزه، تسبیح برای ذکر و مهر برای نماز خواندن ساخت.[۱۵]
امام سجاد(ع) نیز پس از شهادت امام حسین(ع)، از خاک کربلا تسبیح ساخته، با آن ذکر می‌گفتند، مهر ساخته و با آن نماز می‌خواندند. شیعیان نیز به تبعیت از امامان خود از مهر کربلا استفاده می‌کردند تا اینکه به شعار و سنت شیعیان تبدیل شد.[۱۶]
مطالعه بیشتر
- سجده بر تربت یا نهایت تواضع در پیشگاه خدا، حسینی نسب.
منابع
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۴۶.
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
- ↑ امینی، راه و روش ما راه و روش پیامبر ما است، مترجم سید باقر موسوی، تهران، مکتبه الامام امیرالمؤمنین، چاپ دوم، ۱۳۹۴، ص۲۳۱.
- ↑ هندی، متقی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت، مؤسسه الرساله، سال ۱۴۰۹ ق، ج۸، ص۱۲۷.
- ↑ صّنعانی، عبدالرزاق بن همام، المصنف، تعلیق: حبیب الرحمن الاعظمی، من منشورات العلمی، ج۱، ص۳۹۷، حدیث ۱۵۵۲.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۱.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۲.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۵۵.
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۵۷.
- ↑ عطائی اصفهانی، صص ۶۹–۶۷.
- ↑ عطائی اصفهانی، ص۳۸ و ۳۹.
- ↑ سنن الدارقطنی، علی بن عمر، تحقیق، تعلیق وتخریج: مجدی بن منصور سید الشوری، بیروت دار الکتب العلمیه، چاپ اول، ۱۴۱۷ق/۱۹۹۶م، ج۲، ص۲۵۴، حدیث۲۷۱۵.
- ↑ سجستانی، سلیمان بن الأشعث، سنن أبی داود، تحقیق وتعلیق: سعید محمد اللحام، دار الفکر للطباعه والنشر والتوزیع، چاپ اول، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م، ج۱، ص۱۰۰. بیهقی، أحمد بن الحسین، السنن الکبری، بی‌جا، دار الفکر، بی‌تا، ج۱، ص۴۳۹.
- ↑ ابن سعد، محمد، الطبقات الکبری، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج۶، ص۷۹. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری، دار المعرفة للطباعة والنشر بیروت، دار المعرفة للطباعة والنشر، چاپ دوم، بی‌تا، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۷–۶۴.
- ↑ عرفانیان یزدی خراسانی، غلام‌رضا، الوضوء و السجود فی الکتاب و السنه، قم، حوزه علمیه، اول، ۱۳۷۲ش، ص۶۶–۴۶.