آزمایش ایمان و صداقت در سختی‌ها

سؤال

در آیه ۱۰ سوره عنکبوت، منظور چه کسانی می‌باشد؟

آیه ۱۰ سوره عنکبوت درباره افرادی سخن می‌گوید که هرگاه آزاری از سوی مردم ببینند، آن را چون عذاب الهی می‌پندارند و هرگاه پیروزی‌ای نصیب مؤمنان شود، خود را همراه آن اعلام می‌کنند. درباره اینکه این افراد چه کسانی هستند میان مفسران اختلاف است. برخی آنان را منافقان می‌دانند و برخی می‌گویند اینان کسانی هستند که ایمان در دل‌شان رسوخ نکرده است و دین‌شان سست است و در برابر گرفتاری‌ها و سختی‌ها، از خداوند و دینش دست می‌کشند.

متن آیه

﴿ وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ فَإِذا أُوذِيَ فِي اللَّهِ جَعَلَ فِتْنَةَ النَّاسِ كَعَذابِ اللَّهِ وَ لَئِنْ جاءَ نَصْرٌ مِنْ رَبِّكَ لَيَقُولُنَّ إِنَّا كُنَّا مَعَكُمْ أَ وَ لَيْسَ اللَّهُ بِأَعْلَمَ بِما في‏ صُدُورِ الْعالَمينَ

و از میان مردم کسانی‌اند که می‌گویند: «به خدا ایمان آورده‌ایم» و چون در [راه] خدا آزار کشند، آزمایش مردم را مانند عذاب خدا قرار می‌دهند؛ و اگر از جانب پروردگارت پیروزی رسد حتماً خواهند گفت: «ما با شما بودیم.» آیا خدا به آنچه در دلهای جهانیان است داناتر نیست؟

عنکبوت:۱۰

﴾

افراد سست ایمان یا منافقان

قرآن از افرادی خبر داده است که می‌گویند ایمان آوردیم اما وقتی بلایی بر آنان عارض می‌شود و در راه خدا آزار می‌بینند، آن را عذاب می‌پندارند و هر گاه هم پیروزی‌ای نصیب مردم شود فوراً می‌گویند ما با شما بودیم. اینکه این افراد چه کسانی هستند محل مناقشه مفسران است. برخی مصداق این افراد را منافقان می‌دانند که اظهار ايمان مى‌‏كنند، اما در برابر فشار مخالفان، استقامت به خرج نمى‏‌دهند و از ايمان به كنار مى‌‏روند و فشار و شكنجه مردم را همچون عذاب الهى مى‏‌شمرند

علامه طباطبایی اعتقاد دارد این آیه درباره افرادی است که ایمان عاریتی دارند و ایمان آنها منوط به عافیت و سلامتی است و تا زمانی ایمان دارند که ضرر و زیانی به آنها نرسد. آیه ۱۱ سوره حج هم چنین مضمونی دارد:﴿و از میان مردم کسی است که خدا را با تردید می‌پرستد. اگر خیری به او رسد دلش بدان آرام گیرد، و اگر آزمایشی پیش آید رخ برتابد. در دنیا و آخرت زیان بیند و آن زیانی آشکار است.﴾