پیش نویس:کنیه‌ها و لقب‌های امام علی(ع): تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
معروف‌ترین کنیه‌های [[امام علی(ع)]] عبارت‌اند از: | معروف‌ترین کنیه‌های [[امام علی(ع)]] عبارت‌اند از: | ||
# '''ابوالحسن:''' مشهورترین کنیه امام علی(ع) ابوالحسن است<ref>المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵.</ref> | # '''ابوالحسن:''' مشهورترین کنیه امام علی(ع) ابوالحسن است.<ref>المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵.</ref> | ||
# '''ابوالسِّبْطَیْن:''' به‌معنای پدر دو نواده که منظور از سبطین [[مام حسن(ع)|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام، تحقیق علی اشرف، قم، المکتبة الحيدرية، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۴۶۶.</ref> [[خداوند]] در [[معراج]] پیامبر، افتخار این کنیه را به علی(ع) داد و فرمود: «ای محمد، تو از میان آفریدگانم برگزیده منی و پس از توست صدیق اکبر، طاهر مطهر و پدر دو سبط تو که هر دو سرورند، شهیدند، طاهر و مطهرند و سید جوانان بهشتند...».<ref> | # '''ابوالسِّبْطَیْن:''' به‌معنای پدر دو نواده که منظور از سبطین [[مام حسن(ع)|امام حسن(ع)]] و [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] دانسته شده است.<ref>ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام، تحقیق علی اشرف، قم، المکتبة الحيدرية، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۴۶۶.</ref> [[خداوند]] در [[معراج]] پیامبر، افتخار این کنیه را به علی(ع) داد و فرمود: «ای محمد، تو از میان آفریدگانم برگزیده منی و پس از توست صدیق اکبر، طاهر مطهر و پدر دو سبط تو که هر دو سرورند، شهیدند، طاهر و مطهرند و سید جوانان بهشتند...».<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الغدیر|سال=1368|نام=عبدالحسین|نام خانوادگی=امینی|ناشر=تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی|جلد=2|صفحه=422 ـ 423}}</ref> | ||
# '''ابوالرّیْحانَتَیْن:''' به‌معنای پدر دو ریحانه که مراد از دو ریحانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) قلمداد شده است.<ref> | # '''ابوالرّیْحانَتَیْن:''' به‌معنای پدر دو ریحانه که مراد از دو ریحانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) قلمداد شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إحقاق الحق و إزهاق الباطل|سال=1409|نام=قاضی نور الله|نام خانوادگی=مرعشی الشوشتری|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=20|صفحه=438}}</ref> جابر از [[رسول خدا(ص)]] نقل می‌کند که سه روز پیش از رحلتش به [[علی بن ابی‌طالب(ع)]] می‌فرمود: {{عربی|سَلَامُ اللَّهِ عَلَيْكَ يَا أَبَا الرَّيْحَانَتَيْنِ...|ترجمه=سلام خدا بر تو ای پدر دو ریحانه ...}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إحقاق الحق و إزهاق الباطل|سال=۱۴۰۹|نام=قاضی نور الله|نام خانوادگی=المرعشی الشوشتری|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=4|صفحه=232}}</ref> | ||
# '''ابوالاَئِمَه:''' به معنای پدر امامان.<ref>سبط بن الجوزی، يوسف بن قزاوغلى، تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، مركز الطباعة و النشر المجمع العالمی لاهل البيت عليهم السلام، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]] می‌گوید: روزی در بستان‌های مدینه می‌گشتیم و در حالی که که دست علی(ع) در دست پیامبر بود، از کنار نخلی گذشتیم. درخت فریاد کرد: {{عربی|هَذَا مُحَمَّدٌ سَيِّدُ الْأَنْبِيَاءِ وَ هَذَا عَلِيٌ سَيِّدُ الْأَوْصِيَاءِ أَبُو الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ...}}<ref>قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۱، ص۴۱۰.</ref> در بسیاری از روایات آمده است که پیامبر به علی(ع) می‌فرمود: {{عربی|... وَ أَنْتَ الْإِمَامُ وَ أَبُو الْأَئِمَّةِ}}.<ref> | # '''ابوالاَئِمَه:''' به معنای پدر امامان.<ref>سبط بن الجوزی، يوسف بن قزاوغلى، تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، مركز الطباعة و النشر المجمع العالمی لاهل البيت عليهم السلام، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۸۲.</ref> [[جابر بن عبدالله انصاری]] می‌گوید: روزی در بستان‌های مدینه می‌گشتیم و در حالی که که دست علی(ع) در دست پیامبر بود، از کنار نخلی گذشتیم. درخت فریاد کرد: {{عربی|هَذَا مُحَمَّدٌ سَيِّدُ الْأَنْبِيَاءِ وَ هَذَا عَلِيٌ سَيِّدُ الْأَوْصِيَاءِ أَبُو الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ...}}<ref>قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۱، ص۴۱۰.</ref> در بسیاری از روایات آمده است که پیامبر به علی(ع) می‌فرمود: {{عربی|... وَ أَنْتَ الْإِمَامُ وَ أَبُو الْأَئِمَّةِ}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=إحقاق الحق و إزهاق الباطل|سال=1409|نام=قاضی نور الله|نام خانوادگی=مرعشی الشوشتری|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=13|صفحه=70 ـ 71}}</ref> | ||
# '''ابوالشهداء''': از پیامبر روایت است: {{عربی|عَلِيٌّ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ أَبُو الشُّهَدَاءِ الْغُرَبَاءِ|ترجمه=علی سرور شهیدان و پدر شهیدان غریب است}}.<ref> | # '''ابوالشهداء''': از پیامبر روایت است: {{عربی|عَلِيٌّ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ أَبُو الشُّهَدَاءِ الْغُرَبَاءِ|ترجمه=علی سرور شهیدان و پدر شهیدان غریب است}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ملحقات الاحقاق|سال=1418|نام=سید شهاب الدین|نام خانوادگی=مرعشی نجفی|ناشر=قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی|جلد=20|صفحه=553}}</ref> | ||
# '''ابوالعتره''': امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: {{عربی|أَيُّهَا النَّاسُ! أَنَا إِمَامُ الْبَرِيَّةِ وَ وَصِيُّ خَيْرِ الْخَلِيقَةِ وَ أَبُو الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ الْهَادِيَةِ|ترجمه=مردم، من امام امت و جانشین بهترین آفریدگان خدا و پدر عترت پاک و هدایت‌گر هستم}}.<ref> | # '''ابوالعتره''': امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: {{عربی|أَيُّهَا النَّاسُ! أَنَا إِمَامُ الْبَرِيَّةِ وَ وَصِيُّ خَيْرِ الْخَلِيقَةِ وَ أَبُو الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ الْهَادِيَةِ|ترجمه=مردم، من امام امت و جانشین بهترین آفریدگان خدا و پدر عترت پاک و هدایت‌گر هستم}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ینابیع الموده|سال=1422|نام=سلیمان بن ابراهیم|نام خانوادگی=قندوزی|ناشر=قم، انتشارات اسوه|جلد=1|صفحه=241}}</ref><ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=امالی|سال=1376|نام=محمد بن علی|نام خانوادگی=ابن بابویه|ناشر=تهران، انتشارات کتابچی|صفحه=484}}</ref> | ||
# '''ابوالمؤمنین''': ابوالمؤمنین را نیز از کنیه‌های حضرت شمرده‌اند<ref> | # '''ابوالمؤمنین''': ابوالمؤمنین را نیز از کنیه‌های حضرت شمرده‌اند<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فضائل علی بن ابی‌طالب|سال=1379|نام=محمد بن جریر|نام خانوادگی=طبری|ناشر=قم، انتشارات دلیل|صفحه=75}}</ref>، گویا برگرفته از [[حدیث]] معروف نبوی است: {{عربی|أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ|ترجمه=من و علی، دو پدر این امت هستیم}}.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کتاب الفضائل|سال=1363|نام=ابوالفضل|نام خانوادگی=ابن شاذان قمى|ناشر=قم، انتشارات رضی|صفحه=172}}</ref> | ||
== لقب‌های امام علی(ع) == | == لقب‌های امام علی(ع) == | ||
| خط ۲۶: | خط ۲۶: | ||
# '''[[ابوتراب]]:''' به‌معنای صاحب خاک یا شخص خاک‌آلود. این لقب از سوی [[پیامبر(ص)]] دربارۀ امام علی به‌کار برده شد.<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۵۱.</ref> [[عمار یاسر]]، این‌گونه نقل می‌کند: روزی من و علی بن ابی‌طالب در بین نخل‌های کوچک، روی خاک‌های نرم خوابیده بودیم که رسول خدا(ص) ما را بیدار کرد، و چون علی بن ابی‌طالب را خاک‌آلود دید، فرمود: {{عربی|يَا أَبَا تُرَابٍ...}}.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۴ – ۶۵، ح۱۴.</ref> | # '''[[ابوتراب]]:''' به‌معنای صاحب خاک یا شخص خاک‌آلود. این لقب از سوی [[پیامبر(ص)]] دربارۀ امام علی به‌کار برده شد.<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۵۱.</ref> [[عمار یاسر]]، این‌گونه نقل می‌کند: روزی من و علی بن ابی‌طالب در بین نخل‌های کوچک، روی خاک‌های نرم خوابیده بودیم که رسول خدا(ص) ما را بیدار کرد، و چون علی بن ابی‌طالب را خاک‌آلود دید، فرمود: {{عربی|يَا أَبَا تُرَابٍ...}}.<ref>مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۴ – ۶۵، ح۱۴.</ref> | ||
# '''[[لقب اسدالله|اسدالله]]:''' به‌معنای شیر خدا. به کار رفتن عنوان اسد دربارۀ انسان کنایه از شجاعت است.<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۷۳-۷۴.</ref> | # '''[[لقب اسدالله|اسدالله]]:''' به‌معنای شیر خدا. به کار رفتن عنوان اسد دربارۀ انسان کنایه از شجاعت است.<ref>المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۷۳-۷۴.</ref> | ||
# '''[[امیرالمؤمنین]]:''' از القاب اختصاصی امام علی(ع) است و شیعیان این لقب را برای دیگر امامان(ع) به‌کار نمی‌برند.<ref>العیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۰۲.</ref> پیامبر اسلام(ص) فرمود | # '''[[امیرالمؤمنین]]:''' از القاب اختصاصی امام علی(ع) است و شیعیان این لقب را برای دیگر امامان(ع) به‌کار نمی‌برند.<ref>العیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۰۲.</ref> پیامبر اسلام(ص) فرمود: {{عربی|إِنَّ فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ|ترجمه=به راستی که در لوح محفوظ زیر عرش خدا، نوشته است: علی بن ابی‌طالب، امیرمؤمنان است}}.<ref>سید ابن طاووس، الیقین، ص۳۸۱.</ref> | ||
# '''صدیق اکبر:''' به‌معنای بسیار راست‌گوست و از القاب اختصاصی امام علی(ع) است.<ref>الاربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت دارالأضواء، ۱۴۰۵، ج۲، ص۱۲.</ref> پیامبر گرامی(ص) در چند مناسبت، علی(ع) را «الصدیق الاکبر» نامید؛ از جمله: {{عربی|سَتَكُونُ بَعْدِي فِتْنَةٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي وَ أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ|ترجمه=به زودی فتنه‌ای پس از من رخ می‌دهد. هرگاه چنین شد، به علی بن ابی‌طالب بپیوندید و همراهش باشید؛ زیرا او نخستین کسی است که مرا می‌بیند، و نخستین کسی است که در قیامت با من مصافحه می‌کند، و او صدیق اکبر است}}.<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۱.</ref> | # '''صدیق اکبر:''' به‌معنای بسیار راست‌گوست و از القاب اختصاصی امام علی(ع) است.<ref>الاربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت دارالأضواء، ۱۴۰۵، ج۲، ص۱۲.</ref> پیامبر گرامی(ص) در چند مناسبت، علی(ع) را «الصدیق الاکبر» نامید؛ از جمله: {{عربی|سَتَكُونُ بَعْدِي فِتْنَةٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي وَ أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ|ترجمه=به زودی فتنه‌ای پس از من رخ می‌دهد. هرگاه چنین شد، به علی بن ابی‌طالب بپیوندید و همراهش باشید؛ زیرا او نخستین کسی است که مرا می‌بیند، و نخستین کسی است که در قیامت با من مصافحه می‌کند، و او صدیق اکبر است}}.<ref>تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۱.</ref> | ||
# '''صالح المؤمنین:''' این لقب در آیهٔ چهارم [[سوره تحریم|سورهٔ تحریم]] آمده است. در منابع شیعه و اهل‌سنت، امام علی(ع) را تنها مصداق صالح المؤمنین دانسته‌اند.<ref>برای نمونه‌ای از شیعه ن.ک: الحویزی، تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعة، تحقیق السید هاشم الرسولی المحلاتی، قم، مؤسسهٔ مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰؛ نیز: برای نمونه‌ای از اهل‌سنت ن.ک: السیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر الماثور، قم، مكتبة آية‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴.</ref> | # '''صالح المؤمنین:''' این لقب در آیهٔ چهارم [[سوره تحریم|سورهٔ تحریم]] آمده است. در منابع شیعه و اهل‌سنت، امام علی(ع) را تنها مصداق صالح المؤمنین دانسته‌اند.<ref>برای نمونه‌ای از شیعه ن.ک: الحویزی، تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعة، تحقیق السید هاشم الرسولی المحلاتی، قم، مؤسسهٔ مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰؛ نیز: برای نمونه‌ای از اهل‌سنت ن.ک: السیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر الماثور، قم، مكتبة آية‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴.</ref> | ||
# '''[[فاروق]]:''' به‌معنای جدا کننده حق از باطل است. بر اساس منابع شیعه، رسول خدا(ص) امام علی(ع) را فاروق نامید.<ref>الصدوق، محمد بن علی، الامالی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۰ق، ص۳۱.</ref> برخی اهل‌سنت، [[عمر بن خطاب]] را فاروق می‌دانند.<ref>الذهبى محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۰.</ref> پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: {{عربی|يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ | # '''[[فاروق]]:''' به‌معنای جدا کننده حق از باطل است. بر اساس منابع شیعه، رسول خدا(ص) امام علی(ع) را فاروق نامید.<ref>الصدوق، محمد بن علی، الامالی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۰ق، ص۳۱.</ref> برخی اهل‌سنت، [[عمر بن خطاب]] را فاروق می‌دانند.<ref>الذهبى محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۰.</ref> پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: {{عربی|يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ|ترجمه=ای علی، تو بزرگ‌ترین شاخص حق و باطلی}}.<ref>شیخ صدوق، عیون اخبار الرضاپ(ع)، ج۲، ص۶، ح۱۳.</ref> | ||
# '''کَرّار غیرُ فَرّار:''' به‌معنای حمله کننده بی‌گریز. این لقب توسط پیامبر(ص) در [[غزوه خیبر|غزوهٔ خیبر]] به امام علی(ع) داده شد؛ زمانی که چند تن از [[صحابه]] نتوانستند پیروزی کسب کنند و از صحنهٔ جنگ فرار کردند.<ref>المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۴.</ref> | # '''کَرّار غیرُ فَرّار:''' به‌معنای حمله کننده بی‌گریز. این لقب توسط پیامبر(ص) در [[غزوه خیبر|غزوهٔ خیبر]] به امام علی(ع) داده شد؛ زمانی که چند تن از [[صحابه]] نتوانستند پیروزی کسب کنند و از صحنهٔ جنگ فرار کردند.<ref>المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۴.</ref> | ||
# '''یعسوب الدین:''' به‌معنای بزرگ، سرپرست و رهبر مؤمنان است که از سوی پیامبر(ص) به امام علی(ع) داده شد.<ref>الامینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق، ج۲، ص۳۱۳.</ref> | # '''یعسوب الدین:''' به‌معنای بزرگ، سرپرست و رهبر مؤمنان است که از سوی پیامبر(ص) به امام علی(ع) داده شد.<ref>الامینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق، ج۲، ص۳۱۳.</ref> | ||
نسخهٔ ۲۳ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۴۳
سؤال
کنیه‌ها و القاب امام علی(ع) را ذکر کنید؟
درگاه‌ها
امام علی(ع) دارای کنیه و لقب‌های فراوانی چون ابوالحسن، ابوالائمه، اسدالله، امیرالمؤمنین و یعسوب الدین است. از نظر شیعیان، برخی از این القاب، مانند امیرالمؤمنین، مختص امام علی(ع) است و فقط در مورد او به‌کار می‌رفته است. در منابع شیعه و اهل‌سنت به این القاب و کنیه‌ها اشاره شده است.
کنیه‌های امام علی(ع)
کنیه در فرهنگ عربی به نام‌هایی غیر از اسم اصلی فرد گفته می‌شود که برای خواندن فرد به‌کار می‌رود. کنیه برای مردان دارای پیشوند «اَب» و «اِبن» و برای زنان دارای پیشوند «اُمّ» یا «بنت» است. کنیه عموماً برای احترام و بزرگداشت افراد به جای اسم به‌کار گرفته می‌شود.[۱]
معروف‌ترین کنیه‌های امام علی(ع) عبارت‌اند از:
- ابوالحسن: مشهورترین کنیه امام علی(ع) ابوالحسن است.[۲]
- ابوالسِّبْطَیْن: به‌معنای پدر دو نواده که منظور از سبطین امام حسن(ع) و امام حسین(ع) دانسته شده است.[۳] خداوند در معراج پیامبر، افتخار این کنیه را به علی(ع) داد و فرمود: «ای محمد، تو از میان آفریدگانم برگزیده منی و پس از توست صدیق اکبر، طاهر مطهر و پدر دو سبط تو که هر دو سرورند، شهیدند، طاهر و مطهرند و سید جوانان بهشتند...».[۴]
- ابوالرّیْحانَتَیْن: به‌معنای پدر دو ریحانه که مراد از دو ریحانه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) قلمداد شده است.[۵] جابر از رسول خدا(ص) نقل می‌کند که سه روز پیش از رحلتش به علی بن ابی‌طالب(ع) می‌فرمود: «سَلَامُ اللَّهِ عَلَيْكَ يَا أَبَا الرَّيْحَانَتَيْنِ...؛ سلام خدا بر تو ای پدر دو ریحانه ...».[۶]
- ابوالاَئِمَه: به معنای پدر امامان.[۷] جابر بن عبدالله انصاری می‌گوید: روزی در بستان‌های مدینه می‌گشتیم و در حالی که که دست علی(ع) در دست پیامبر بود، از کنار نخلی گذشتیم. درخت فریاد کرد: «هَذَا مُحَمَّدٌ سَيِّدُ الْأَنْبِيَاءِ وَ هَذَا عَلِيٌ سَيِّدُ الْأَوْصِيَاءِ أَبُو الْأَئِمَّةِ الطَّاهِرِينَ...»[۸] در بسیاری از روایات آمده است که پیامبر به علی(ع) می‌فرمود: «... وَ أَنْتَ الْإِمَامُ وَ أَبُو الْأَئِمَّةِ».[۹]
- ابوالشهداء: از پیامبر روایت است: «عَلِيٌّ سَيِّدُ الشُّهَدَاءِ وَ أَبُو الشُّهَدَاءِ الْغُرَبَاءِ؛ علی سرور شهیدان و پدر شهیدان غریب است».[۱۰]
- ابوالعتره: امیرمؤمنان(ع) می‌فرماید: «أَيُّهَا النَّاسُ! أَنَا إِمَامُ الْبَرِيَّةِ وَ وَصِيُّ خَيْرِ الْخَلِيقَةِ وَ أَبُو الْعِتْرَةِ الطَّاهِرَةِ الْهَادِيَةِ؛ مردم، من امام امت و جانشین بهترین آفریدگان خدا و پدر عترت پاک و هدایت‌گر هستم».[۱۱][۱۲]
- ابوالمؤمنین: ابوالمؤمنین را نیز از کنیه‌های حضرت شمرده‌اند[۱۳]، گویا برگرفته از حدیث معروف نبوی است: «أَنَا وَ عَلِيٌّ أَبَوَا هَذِهِ الْأُمَّةِ؛ من و علی، دو پدر این امت هستیم».[۱۴]
لقب‌های امام علی(ع)
لقب نامی است غیر از اسم اصلی شخص که با آن خوانده می‌شود و دلالت بر مدح یا ذم او دارد.[۱۵]
در منابع مختلف شیعه و اهل‌سنت القاب فراوانی برای امام علی(ع) آمده است:
- ابوتراب: به‌معنای صاحب خاک یا شخص خاک‌آلود. این لقب از سوی پیامبر(ص) دربارۀ امام علی به‌کار برده شد.[۱۶] عمار یاسر، این‌گونه نقل می‌کند: روزی من و علی بن ابی‌طالب در بین نخل‌های کوچک، روی خاک‌های نرم خوابیده بودیم که رسول خدا(ص) ما را بیدار کرد، و چون علی بن ابی‌طالب را خاک‌آلود دید، فرمود: «يَا أَبَا تُرَابٍ...».[۱۷]
- اسدالله: به‌معنای شیر خدا. به کار رفتن عنوان اسد دربارۀ انسان کنایه از شجاعت است.[۱۸]
- امیرالمؤمنین: از القاب اختصاصی امام علی(ع) است و شیعیان این لقب را برای دیگر امامان(ع) به‌کار نمی‌برند.[۱۹] پیامبر اسلام(ص) فرمود: «إِنَّ فِي اللَّوْحِ الْمَحْفُوظِ تَحْتَ الْعَرْشِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ؛ به راستی که در لوح محفوظ زیر عرش خدا، نوشته است: علی بن ابی‌طالب، امیرمؤمنان است».[۲۰]
- صدیق اکبر: به‌معنای بسیار راست‌گوست و از القاب اختصاصی امام علی(ع) است.[۲۱] پیامبر گرامی(ص) در چند مناسبت، علی(ع) را «الصدیق الاکبر» نامید؛ از جمله: «سَتَكُونُ بَعْدِي فِتْنَةٌ فَإِذَا كَانَ ذَلِكَ فَالْزَمُوا عَلِيَّ بْنَ أَبِي طَالِبٍ فَإِنَّهُ أَوَّلُ مَنْ يَرَانِي وَ أَوَّلُ مَنْ يُصَافِحُنِي يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ هُوَ الصِّدِّيقُ الْأَكْبَرُ؛ به زودی فتنه‌ای پس از من رخ می‌دهد. هرگاه چنین شد، به علی بن ابی‌طالب بپیوندید و همراهش باشید؛ زیرا او نخستین کسی است که مرا می‌بیند، و نخستین کسی است که در قیامت با من مصافحه می‌کند، و او صدیق اکبر است».[۲۲]
- صالح المؤمنین: این لقب در آیهٔ چهارم سورهٔ تحریم آمده است. در منابع شیعه و اهل‌سنت، امام علی(ع) را تنها مصداق صالح المؤمنین دانسته‌اند.[۲۳]
- فاروق: به‌معنای جدا کننده حق از باطل است. بر اساس منابع شیعه، رسول خدا(ص) امام علی(ع) را فاروق نامید.[۲۴] برخی اهل‌سنت، عمر بن خطاب را فاروق می‌دانند.[۲۵] پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «يَا عَلِيُّ أَنْتَ الْفَارُوقُ الْأَعْظَمُ؛ ای علی، تو بزرگ‌ترین شاخص حق و باطلی».[۲۶]
- کَرّار غیرُ فَرّار: به‌معنای حمله کننده بی‌گریز. این لقب توسط پیامبر(ص) در غزوهٔ خیبر به امام علی(ع) داده شد؛ زمانی که چند تن از صحابه نتوانستند پیروزی کسب کنند و از صحنهٔ جنگ فرار کردند.[۲۷]
- یعسوب الدین: به‌معنای بزرگ، سرپرست و رهبر مؤمنان است که از سوی پیامبر(ص) به امام علی(ع) داده شد.[۲۸]
- صاحب اللواء: به‌معنای پرچمدار جنگ است که به خاطر نقش امام علی(ع) به‌عنوان پرچمدار و جلودار جنگ‌های دوران رسول خدا(ص) به این نام خوانده شد.[۲۹]
- قرآن ناطق: لقبی است که امام علی(ع) در جریان جنگ صفین خود را به این لقب موصوف کرد.[۳۰]
- قسیم النار و الجنة: به‌معنای جداکنندهٔ بهشت و جهنم.[۳۱]
- ابوالیتامی و المساکین: از آنجا که امیر مؤمنان(ع)، پدر یتیمان و یاور بینوایان و بیوه‌زنان بود، ابوالیتامیٰ لقب گرفت. «اب» در اینجا به معنای صاحب و یاور است. آن حضرت فرمود: «أَنَا الْهَادِي وَ أَنَا الْمُهْتَدِي وَ أَنَا أَبُو الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينِ وَ زَوْجُ الْأَرَامِلِ...؛ من هدایت‌گر و راه‌یافته، و پدر یتیمان و بینوایان و یاور بیوه‌زنانم...».[۳۲]
منابع
- ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، ۱۳۷۳ش، ج۱۱، ص۱۶۴۵۰.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۵.
- ↑ ابن شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل أبی‌طالب عليهم السلام، تحقیق علی اشرف، قم، المکتبة الحيدرية، ۱۴۳۱ق، ج۵، ص۴۶۶.
- ↑ امینی، عبدالحسین (۱۳۶۸). الغدیر. ج. ۲. تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی. ص. ۴۲۲ ـ ۴۲۳.
- ↑ مرعشی الشوشتری، قاضی نور الله (۱۴۰۹). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. ج. ۲۰. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۴۳۸.
- ↑ المرعشی الشوشتری، قاضی نور الله (۱۴۰۹). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. ج. ۴. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۲۳۲.
- ↑ سبط بن الجوزی، يوسف بن قزاوغلى، تذكرة الخواص من الأمة بذكر خصائص الأئمة، تحقیق حسین تقی‌زاده، قم، مركز الطباعة و النشر المجمع العالمی لاهل البيت عليهم السلام، ۱۴۲۶ق، ج۲، ص۳۸۲.
- ↑ قندوزی، سلیمان، ینابیع الموده، ج۱، ص۴۱۰.
- ↑ مرعشی الشوشتری، قاضی نور الله (۱۴۰۹). إحقاق الحق و إزهاق الباطل. ج. ۱۳. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۷۰ ـ ۷۱.
- ↑ مرعشی نجفی، سید شهاب الدین (۱۴۱۸). ملحقات الاحقاق. ج. ۲۰. قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی. ص. ۵۵۳.
- ↑ قندوزی، سلیمان بن ابراهیم (۱۴۲۲). ینابیع الموده. ج. ۱. قم، انتشارات اسوه. ص. ۲۴۱.
- ↑ ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۷۶). امالی. تهران، انتشارات کتابچی. ص. ۴۸۴.
- ↑ طبری، محمد بن جریر (۱۳۷۹). فضائل علی بن ابی‌طالب. قم، انتشارات دلیل. ص. ۷۵.
- ↑ ابن شاذان قمى، ابوالفضل (۱۳۶۳). کتاب الفضائل. قم، انتشارات رضی. ص. ۱۷۲.
- ↑ دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه دهخدا، زیرنظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی، تهران، مؤسسهٔ لغت‌نامهٔ دهخدا، ۱۳۷۳ش، ج۱۲، ص۱۷۴۱۷.
- ↑ المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۵، ص۵۱.
- ↑ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج۳۵، ص۶۴ – ۶۵، ح۱۴.
- ↑ المجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، ج۳۹، ص۷۳-۷۴.
- ↑ العیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۱۱ق، ج۱، ص۳۰۲.
- ↑ سید ابن طاووس، الیقین، ص۳۸۱.
- ↑ الاربلی، علی بن عیسی، کشف الغمة فی معرفة الائمة، بیروت دارالأضواء، ۱۴۰۵، ج۲، ص۱۲.
- ↑ تستری، قاضی نور الله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۶؛ علامه امینی، الغدیر، ج۲، ص۴۴۱.
- ↑ برای نمونه‌ای از شیعه ن.ک: الحویزی، تفسیر نورالثقلین، عبدعلی بن جمعة، تحقیق السید هاشم الرسولی المحلاتی، قم، مؤسسهٔ مطبوعاتی اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق، ج۵، ص۳۷۰؛ نیز: برای نمونه‌ای از اهل‌سنت ن.ک: السیوطی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر، الدر المنثور فی التفسیر الماثور، قم، مكتبة آية‌الله المرعشی النجفی، ۱۴۰۴ق، ج۶، ص۲۴۴.
- ↑ الصدوق، محمد بن علی، الامالی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، ۱۴۰۰ق، ص۳۱.
- ↑ الذهبى محمد بن احمد، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۸۰.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبار الرضاپ(ع)، ج۲، ص۶، ح۱۳.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۶۴.
- ↑ الامینی، عبدالحسین، الغدیر فی الکتاب و السنة و الادب، بیروت، دارالکتاب العربی، ۱۳۹۷ق، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ المفید، محمد بن محمد، الإرشاد في معرفة حجج الله على العباد، قم، كنگره شيخ مفيد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۷۹.
- ↑ القندوزی الحنفی، سلیمان بن ابراهیم، ینابیع الموده لذوالقربی، تحقیق علی بن جمال اشرف الحسینی، قم، دار الاسوة، ۱۴۲۲ق، ج۱، ص۲۱۴.
- ↑ الصدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا(ع)، تحقیق مهدی لاجوردی، تهران،نشر جهان، ۱۳۷۸ق، ج۲، ص۲۷.
- ↑ تستری، قاضی نورالله، احقاق الحق، ج۴، ص۲۸۵.