مصداق آیه ۵۴ سوره مائده

سؤال

مصداق آیهٔ ۵۴ سوره مائده چه کسانی هستند؟

درگاه‌ها

مصداق آیه ۵۴ سوره مائده را مفسران بنابر برخی روایات، امام علی(ع) و امام زمان(ع) دانسته‌اند. برخی نیز گفته‌اند سلمان و یاران و هموطنان او مصداق این آیه هستند. البته درباره اینکه مصداق آیه ۵۴ سوره مائده اشاره به چه اشخاصی می‌کند و منظور از این یاوران اسلام کیانند که خدا آنها را به این صفات ستوده است، در روایات اسلامی و سخنان مفسران بحث بسیار دیده می‌شود. مکارم شیرازی درباره اختلاف روایات درباره این آیه گفته است این آیه همان‌طور که سیره قرآن است یک مفهوم کلی و جامع را بیان می‌کند که علی(ع) یا سلمان فارسی مصداق‌های مهم آن می‌باشند و کسان دیگری که این برنامه‌ها را تعقیب می‌کنند نیز شامل می‌شود، هر چند در روایات از آنها ذکری نشده باشد.

شناخت آیه

این آیه سخن از افرادی می‌کند که طبق پیشبینی قرآن بعدها از این آئین مقدس روی برمی‌گرداندند و به عنوان یک قانون کلی به همه مسلمانان اخطار می‌کند: «اگر کسانی از شما از دین خود بیرون روند، زیانی به خدا و آئین او و جامعه مسلمین و آهنگ سریع پیشرفت آنها نمی‌رسانند، زیرا خداوند در آینده جمعیتی را برای حمایت این آئین برمی‌انگیزد». آیه شریفه که این معنا را فاش ساخته، در حقیقت یک پیشگویی غیبی است که از آن خبر می‌دهد و می‌گوید: خدای سبحان در مقابل تلون و دوچهرگی این مردم سست ایمان و صدمه‌هایی که دین از ناحیه آنان خورده و در ازای اینکه اینان محبت غیر خدا را بر محبت خدا ترجیح دادند، به زودی قومی را خواهد آورد که آنها را دوست می‌دارد و آن قوم نیز خدا را دوست می‌دارند، مردمی که در برابر مؤمنین خاضع و ذلیل و در مقابل کفار شکست‌ناپذیرند، مردمی که در راه خدا جهاد می‌کنند و از ملامت هیچ ملامت‌گری پروا نمی‌نمایند

متن و ترجمه آیه

﴿ یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا مَنْ یَرْتَدَّ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَسَوْفَ یَأْتِی اللَّهُ بِقَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ أَذِلَّةٍ عَلَی الْمُؤْمِنِینَ أَعِزَّةٍ عَلَی الْکَافِرِینَ یُجَاهِدُونَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا یَخَافُونَ لَوْمَةَ لَائِمٍ ۚ ذٰلِکَ فَضْلُ اللَّهِ یُؤْتِیهِ مَنْ یَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِیمٌ

ای کسانی که ایمان آورده‌اید، هر که از شما از دینش بازگردد چه باک؛ زودا که خدا مردمی را بیاورد که دوستشان بدارد و دوستش بدارند. در برابر مؤمنان فروتنند و در برابر کافران سرکش؛ در راه خدا جهاد می‌کنند و از ملامت هیچ ملامتگری نمی‌هراسند. این فضل خداست که به هر کس که خواهد ارزانی دارد، و خداوند بخشاینده و داناست.

مائده:۵۴

﴾

قَوْمٍ یُحِبُّهُمْ وَیُحِبُّونَهُ

درباره اینکه مصداق آیه ۵۴ سوره مائده اشاره به چه اشخاصی می‌کند و منظور از این یاوران اسلام کیانند که خدا آنها را به این صفات ستوده است، در روایات اسلامی و سخنان مفسران بحث بسیار دیده می‌شود. در روایات زیادی که از طرق شیعه و اهل تسنن وارد شده می‌خوانیم که این آیه در مورد علی(ع) در فتح خیبر، یا مبارزه با «ناکثین» و «قاسطین» و «مارقین» (آتش‌افروزان جنگ جمل، و سپاه معاویه، و خوارج) نازل شده است‏.

علّامه بحرانی در تفسیر «البرهان» گفته است: کسانی که به ناحق، حق آل محمد(ص) را غصب کردند و از دین برگشتند، خداوند در آینده قومی را می‌آورد که آنها خدا را دوست دارند و خداوند آن‌ها را. گفته شده این آیه در مورد حضرت قائم(عج) و اصحاب او و کسانی که جهاد می‌کنند و از هیچ چیزی هراس ندارند نازل شده است.

در روایتی آمده است هنگامی که از پیامبر(ص) درباره این آیه سؤال کردند دست خود را بر شانه «سلمان» زد و فرمود: «این و یاران او و هموطنان او هستند». و به این ترتیب از اسلام آوردن ایرانیان و کوشش‌ها و تلاش‌های پرثمر آنان برای پیشرفت اسلام در زمینه‌های مختلف، پیشگویی کرد. در روایات دیگری آمده است این آیه درباره یاران مهدی(ع) نازل شده است که با تمام قدرت در برابر آنها که از آئین حق و عدالت مرتد شده‌اند می‌ایستند و جهان را پر از ایمان و عدل و داد می‌کنند. شکی نیست که این روایات که در تفسیر آیه وارد شده با هم تضاد ندارد، زیرا این آیه همان‌طور که سیره قرآن است یک مفهوم کلی و جامع را بیان می‌کند که علی(ع) یا سلمان فارسی مصداق‌های مهم آن می‌باشند و کسان دیگری که این برنامه‌ها را تعقیب می‌کنند نیز شامل می‌شود، هر چند در روایات از آنها ذکری نشده باشد.

در روایت است: «چون این آیه نازل شد، پیامبر اکرم(ص) دست به شانهٔ سلمان فارسی زد و فرمود: هموطنان تو مصداق این آیه‌اند». امام باقر(ع) درباره‌ی‏ «یُحِبُّهُمْ وَ یُحِبُّونَهُ» فرمود: «مراد علی(ع) و شیعیان اویند».