تأثیرات چهار قل

سؤال

چهارقل چه آثاری دارد؟

تأثیرات چارقل

معرفی

چارْقُل، یا چهارقل، عنوان ۴ سورهٔ کافرون، اخلاص، فلق و ناس که با فعل امر «قُل: بگو» آغاز می‌شوند: کافرون (۱۰۹) با «قُلْ یا اَیُّها الکافِرونَ»، اخلاص (۱۱۲) با «قُلْ هُوَ اللّٰهُ اَحَدٌ»، فلق (۱۱۳) با «قُلْ اَعوذُ بِرَبِّ الفَلَقِ» و ناس (۱۱۴) با «قُلْ اَعوذُ بِرَبِّ النّاسِ». افزون بر این ۴ سوره، سورهٔ جن (۷۲) نیز با فعل امر «قل» آغاز می‌شود، اما در کتب تفسیر و حدیث و حتی در باورهای مردم این سوره همراه با چارقل نیامده است.

افزون بر چارقل، به این سوره‌ها «ذاتُ القَلاقِل» هم می‌گویند.

آثار گفته‌شده درباره چهارقل

در روایتی از فرد سال‌خورده‌ای آمده است که از سن هفت‌سالگی پیش عمویم زندگی می‌کردم. روزی عمویم پیش پیامبر(ص) آمد و گفت: یا رسول‌الله! حِرزی (دعایی برای حفظ جان و دفع چشم‌زخم) به من تعلیم کن که به فرزند برادرم بیاموزم. پیامبر(ص) در پاسخ، «ذات القلاقل» یعنی سوره‌های کافرون، اخلاص، فلق و ناس را به او یاد می‌دهد (راوندی، ۸۵).

در باب فضایل قرائت این ۴ سوره به‌طور هم‌زمان روایتهای اندکی وجود دارد، ازجمله روایتی که از جُبَیر مُطعِم نقل شده است که در آن پیامبر خطاب به جبیر می‌فرماید: «ای جبیر، اگر می‌خواهی در سفر نسبت به همراهانت موفق‌تر باشی، سوره‌های کافرون، اخلاص، فلق، ناس (چارقل) و نصر را بخوان و در ابتدای هر سوره <بسم اللّٰه الرحمٰن الرحیم> را بخوان» (ابوالفتوح، ۱۹ / ۴۳۳؛ طبرسی، ۱۶ / ۱۴۴۳؛ سیوطی، ۵ / ۴۰۶؛ تفسیر …، ۲۷ / ۳۸۱–۳۸۲).

چارقل در فرهنگ باورها و معتقدات مردم مناطق مختلف ایران جایگاهی ویژه دارد. قرائت چارقل یا حک آن بر ظروف و اشیاء، قدرت شرزدایی و باطل‌السحری یا رمانندگی دارد. همچنین از چارقل برای برآوردن حاجات و آسانی سختیها و رفع بیماریها نیز استفاده می‌شود.

تیتر

از پیری سال‌خورده، نقل شده است که برای پدرش، فرزندی نمی‌مانْد و خداوند، مرا در پیری به او داد و از تولّد من، خوش‌حال شد؛ امّا هفت ساله بودم که پدرم مُرد و عمویم سرپرستم شد. وی، روزی مرا خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله برد و گفت: ای پیامبر خدا! این، برادرزاده من است و پدرش مُرده است. پس به من تعویذی بیاموز که او را با آن، حفظ کنم. پیامبر ص فرمود: «با سوره‌های با «قُلْ» آغاز شده، پیرمرد سال‌خورده گفت: تا به امروز، خود را با اینها تعویذ می‌کنم. نه داغِ فرزندی دیده‌ام، نه صدمه مالی خورده‌ام، نه بیمار شده‌ام، نه فقیر گشته‌ام، و سنّم به این‌جا رسیده است که می‌بینید.

چهار قل: چهار سوره پایان قرآن که با کلمه قل آغاز می‌شود. نام سوره‌ها (فاتحة الکتاب، بقره، آل عمران، نساء، تا آخر) توقیفی یعنی به تعیین رسول اللّه(ص) بوده است.

خواندن چهارقل در ماه‌های رجب و شعبان و رمضان و نمازهای آن هم سفارش شده است و آثار آن را بخشش گناهان گفته‌اند.

تیتر

چارقل، عنوانی‌ برای‌ چهار سوره کافرون‌، اخلاص‌، فَلَق‌ و ناس‌. چارقل‌، مخفف‌ چهارقل‌، به‌ چهار سوره‌ از قرآن‌ کریم‌ که‌ با فعل‌ امر «قل‌» آغاز می‌شوند، اشاره‌ دارد که‌ عبارت‌اند از: کافرون‌: «قل‌ یا ایهاالکافرون‌»، اخلاص‌: «قل‌ هو اللّه‌ احد»، فلق‌: «قل‌ اعوذ برب‌الفلق‌» و ناس‌: «قل‌ اعوذ برب‌الناس‌». هر چند در قرآن‌ کریم‌ سوره جن‌ نیز با قل‌ آغاز می‌شود (رجوع کنید به جن‌: 1)، ولی‌ فقط‌ این‌ چهار سوره کوتاه‌ را در شمار این‌ عنوان‌ گنجانده‌اند. از این‌ چهار سوره‌ بانامهای‌ سُوَرقل‌ (رامیار، ص‌ 597)، قَلاقِل‌ و ذات‌ القلاقِل‌ نیز یاد شده‌ است‌. در یک‌ حدیث‌ نبوی‌، مشهور به‌ حدیث‌ ذات‌القلاقل‌، برای‌ تعویذ * و در امان‌ ماندن‌ خود و فرزند و مال‌ از آسیب‌، خواندن‌ این‌ چهار سوره‌ توصیه‌ شده‌ است‌ (رجوع کنید به قطب‌ راوندی‌، ص‌ 85؛ مجلسی‌، ج‌ 51، ص‌ 260، ج‌ 89، ص‌ 341؛ برای‌ نسخه‌ای‌ از روایت‌ این‌ حدیث‌ رجوع کنید به آقابزرگ‌ طهرانی‌، ج‌ 6، ص‌ 376).خواندن‌ این‌ چهار سوره‌ برای‌ تعویذ در مناسبتهای‌ مختلف‌، از قدیم‌الایام‌ تاکنون‌ در میان‌ فارسی‌زبانان‌ رایج‌ بوده‌ و در متون‌ نظم‌ و نثر گاهی‌ این‌ تعبیر به‌کار رفته‌ است‌ (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید به سنایی‌، ص‌ 404، 567؛ جامی‌، ج‌ 2، ص‌ 494؛ نظیری‌، ص‌ 317؛ آل‌احمد، ص‌ 19؛ کتیرائی‌، ص‌ 46). هرچند در حوزه فضائل‌القرآن‌*و خواص‌ قرآن‌ *هیچ‌گونه‌ خواص، ثواب‌ یا فضیلتی‌ برای‌ قرائت‌ این‌ چهار سوره‌ باهم‌ ذکر نشده‌ اما در برخی‌ احادیث‌ خواندن‌ سوره‌های‌ اخلاص‌، فلق‌ و ناس‌ به‌ همراه‌ سوره حمد (حویزی‌، ج‌ 5، ص‌ 705) یا آیهالکرسی‌ (همان‌، ج‌ 5، ص‌ 702) و این‌ چهار سوره‌ به‌ همراه‌ سوره نصر (طبرسی‌، ج‌10، ص‌ 839؛ ابوالفتوح‌ رازی‌، ج‌20، ص‌ 433؛ سیوطی‌، ج‌ 8، ص‌600) به‌ عنوان‌ حرز *و ذکر و تعویذ توصیه‌ شده‌ است‌.

علاوه‌ بر این‌، در برخی‌ نمازها، مانند نماز شب‌ و نمازهای‌ مستحب‌ در شبهای‌ ماه‌ رجب‌، خواندن‌ این‌ چهار سوره‌ سفارش‌ شده‌ است‌ (رجوع کنید به خطیب‌ شربینی‌، ج‌ 1، ص‌ 221؛ حرّعاملی‌، ج‌ 8، ص‌ 92؛ دمیاطی‌، ج‌ 1، ص‌ 290).گفتنی‌ است‌ که‌ ابن‌سینا در تفسیری‌ با نام‌ تفسیرالقلاقل‌ به‌ تفسیر سه‌ سوره‌ از چارقل‌ (سوره‌های‌ اخلاص‌، فلق‌ و ناس‌) پرداخته‌ است‌.