معنای آیه «عرش خدا بر آب قرار دارد»

سؤال

منظور از این آیه که «عرش خدا بر آب قرار داشته است» چیست؟

خداوند در سوره هود از عرش خود با این بیان که بر روی آب است یاد کرده است. عرش به نوع کاملی از احاطه بر دیگران که از علم و قدرت ناشی شده، ‌اشاره دارد. کلمه ماء (آب) نیز به ماده اولیه همه چیز، که حیات همه چیز به آن وابسته است، معنا شده است. معنای آیه را چنین دانسته‌اند: خداوند با علم و قدرت خویش به وسیله آب تمام عالم را خلق و آماده زیستن کرده است و آب را عامل حیات عالم قرار داده است.

معنای کلمه عرش

عرش در اصل به معنی سقف یا شیء سقف‌دار است و به تخت‌های بلند همانند تخت‌های سلاطین گذشته گفته می‌شد. اما این کلمه بعدها به معنی قدرت نیز به کار رفت. در احادیث و روایات وارده از ائمه اطهار(ع) به دو تعبیر علم و قدرت برمی‌خوریم که به نوع کاملی از احاطه بر بندگان و مخلوقات اشاره دارد. تعبیر﴿الرحمن علی العرش استوی﴾ (طه / ۵.) به معنای قدرت و علم بر مخلوقات است. در زبان فارسی نیز زمانی که می‌گویند پادشاه بر تخت نشست کنایه از این است که به قدرت رسید.

معنای کلمه ماء در آیه

برخی مفسران ماء را کنایه برای مایعی دانسته‌اند. برای نمونه در سوره مرسلات راجع به خلقت انسان می‌فرماید: ﴿الم نخلقکم من ماء مهین۝۲۰؛ آیا ما شما را از آب بی‌ارزش نیافریدیم؟﴾ از این آیه استفاده می‌شود کلمه ماء برای غیر آب معمولی نیز به کار می‌رود، بر همین اساس می‌توان، نظریه آن دسته از مفسرانی که گفته‌اند.

برخی دیگر مانند علامه طباطبائی، ماء در آیه ﴿و کان عرشه علی الماء۝۷؛ و عرش او، بر آب قرار داشت.﴾(هود:۷) را آب معمولی دانسته‌اند که حیات همه موجودات به آن وابسته است.

معنا و مفهوم آیه

مفسران در تفسیر آیه ﴿و کان عرشه علی الماء۝۷؛ و عرش او، بر آب قرار داشت.﴾(هود:۷) معتقدند بر آب بودن عرش؛ کنایه است از اینکه مالکیت خداوند در آن روز (خلقت آسمان‌ها و زمین) مستقر بر آب بود که این آب، مایع حیات و زندگی است. اصل زندگی و حیات در جهان به آب وابسته است و البته این هم نشانی از علم و قدرت خداوند است.