نقش دعا و خیرات در کاهش عذاب قبر

سؤال

آیا دعاها و خیرات بازماندگان، باعث کاهش عذاب قبر میّت می‌شود؟

مهم‌ترین چیزی که سبب رهایی از عذاب قبر می‌شود، کارهای نیکی است که انسان در حیات انجام داده است؛ ولی گاهی سرنوشت اموات، به وسیلهٔ کارهای نیک یا بدِ دیگران قابل تغییر است.

در یک قانون کلی، حدیث می‌فرماید:

هر کسی روش نیکی بنیاد گذارد، برای او ثوابِ هر که به آن عمل کند می‌رسد و هر که روش بدی بنیاد نهد، برای او گناه هر که به آن عمل کند، می‌رسد.

پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود:

روزی حضرت عیسی (علیه السلام) از کنار قبری گذشت که صاحب آن در عذاب بود. سال بعد نیز گذر کرد ولی از عذاب صاحب قبر، خبری نبود. سبب را از خداوند پرسید. وحی آمد که از این میّت، فرزندی صالح به بلوغ رسید و برای مردم راهی درست کرد و یتیمی را پناه داد. به برکت آن از پدر گذشتیم.

همچنین زیارت اهل قبور در روزهای جمعه سبب می‌شود، امواتی که در تنگی باشند در گشایش قرار گیرند.

امام صادق (علیه السلام) فرمود:

هر گاه شخصی به نیت میتی صدقه دهد، خداوند جبرئیل را فرمان می‌دهد که این هدیه را به قبر او برساند.

و نیز فرمود:

به واسطهٔ نمازی که برای میت خوانده می‌شود، تنگی قبر او به فراخی تبدیل می‌شود.

ابن عباس در روایتی از رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) نقل می‌کند:

خواندنِ سورهٔ «تبارک الملک» بر قبر میت، مایهٔ نجات از عذاب قبر است.

از کتاب دعوات قطب راوندی نقل شده است که هر گاه میتی دفن شود و بر قبر او سه بار این جمله را بخوانند، خداوند تا روز دمیده شدن صور، عذاب را از او برمی‌دارد.

اللهم انی اسئلک بحق محمد و آل محمد ان لا تعذب هذا المیت.

دعا نیز در کاهش عذاب قبر مؤثر است.

رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) پس از خاک سپاری دخترش (رقیّه) با چشم گریان فرمود:

از خدای سبحان خواستم عذاب قبر را از او بردارد و خداوند او را بخشید.

مشهور عالمان اهل سنت مانند عالمان تشیع، که اموات، از اعمال صالح و خیراتی که بازماندگان برای آنها می‌فرستند، بهره‌مند می‌شوند.

اینجا به چند نمونه بسنده می‌شود:

خالدی در کتاب «صلح الاخوان» پس از برهانی کردنِ رابطهٔ اعمال صالح بازماندگان و بهبودی سرنوشت اموات می‌گوید:

هر گاه کسی به نیت وجه الله نذری کند، تا ثوابش برای میتی باشد، چنین نذری مفید و وفا به آن لازم است.

العزامی می‌گوید:

روش مسلمین بر این است که برای اموات نذر و صدقه می‌دهند و ثواب آن را برای اموات اهدا می‌کنند. بنابر احادیث صحیح، مشهور و اجماع اهل سنت، صدقه دادن بازماندگان برای اموات سودمند است.

در روایتی صحیح، سعد از پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) می‌پرسد: «آیا صدقه دادن من برای روح مادرم سودی دارد؟» پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود: «بلی».

در کتاب «الفقه علی المذاهب الاربعه» زیارت اهل قبور، مستحب نامیده شده و به آن سفارش شده است. همچنین قرآن خواندن برای میت را مفید می‌داند و از قول فقیهان چهار مذهب، دعاهایی برای میّت و روی قبور سفارش می‌کند که معلوم می‌شود، تأثیر دعا بر سرنوشت اموات را همهٔ فقیهان مذاهب پذیرفته‌اند.