منشور جاوید (کتاب)

سؤال

لطفاً در مورد محتوای تفسیر موضوعی منشور جاوید تألیف آیت الله سبحانی توضیحات جامعی ارایه دهید و همه جلدها و موضوعات مطرح شده در آنها را معرفی کنید؟

تفسیر منشور جاوید از نخستین تفسیرهای موضوعی است که به زبان فارسی نوشته شده است و مؤلف محترم در پیش گفتار آن می‌نویسند.

ما در این بحث چهره تازه ای از تفسیر قرآن را نشان می‌دهیم که طول چهارده قرن که بر تاریخ تفسیر قرآن می‌گذرد، کمتر به آن توجه شده است. البته نمی‌گوییم هیچ توجه نشده است، بلکه به ندرت مورد توجه قرار گرفته است و اساس حقیقی این نوع از تفسیر را دو مطلب زیر تشکیل می‌دهد:

۱. تفسیر قرآن به قرآن: نه با آراء و نظریات کسانی که سخن و گفتار آنان سند نیست مانند عکرمه، ضحاک، سدی، کلبی و… که متأسفانه نوع تفاسیر اسلامی از نظریات آنان موج می‌زند.

۲. تفسیر قرآن به شکل موضوعی: نه به صورت آیه به آیه یا سوره به سوره. هر چند نوع دوم از تفسیر (تفسیر آیه به آیه) نیز برای غالب مردم مفید است ولی جامعیت وگیرائی شکل نخست را ندارد.

حضرت آیت الله سبحانی تفسیر منشور جاوید را در ۱۲ جلد تا بحال به چاپ رسانده‌اند که موضوعات آنها از این قرار است:

جلد اول: پیرامون مسائل اجتماعی و اخلاقی: این جلد در ۲۴ اصل تنظیم گشته که عبارتند از:

یکتاپرستی؛ نیکی به پدر و مادر؛ فرزند کشی؛ مبارزه با فساد جنسی؛ احترام به جان انسان؛ حمایت از یتیم؛ ابعاد قسط و عدل؛ تکلیف در حدود قدرت؛ عدالت در گفتار؛ وفاداری به پیمان ها؛ مسئولیت انسان درباره ابزار شناخت؛ امکان شناخت جهان؛ اسراف و تبذیر؛ تعصب‌های کور؛ زبان در قرآن؛ آزمایش‌های الهی؛ از خود بیگانگی؛ داستان‌های قرآن؛ قلب و فواد؛ زندگی اجتماعی طرحی است در آفرینش؛ بعد جهانی جامعه؛ قانونمندی جامعه و تاریخ؛ سنت‌های تغییرناپذیر.

جلد دوم: پیرامون توحید و مراتب آن: این جلد در دوازده بخش تنظیم شده که عبارتند از:

خداشناسی فطری؛ مقصود از پیمان درعالم ذر چیست؟ ذرات جهان، خدا را تسبیح می‌گویند؛ براهین وجود خدا؛ توحید ذاتی و یگانگی وجود او؛ بساطت ذات و توحید صفات و توحید در خالقیت؛ توحید در ربوبیت و کارگردانی جهان؛ توحید در حاکمیت؛ توحید در اطاعت؛ توحید در تقنین و تشریع؛ توحید درعبادت و پرستش.

جلد سوم: پیرامون اخلاقی و عرفانی: این جلد در ۲۱ فصل تنظیم شده که عبارتند از:

جهاد در اسلام؛ هجرت در قرآن؛ حق و باطل در قرآن؛ اخلاص در عمل؛ نور وظلمت در قرآن؛ عوامل ظلالت و گمراهی؛ نعمت‌های معنوی جاودانه بهشت؛ وجدان یا ندای درونی؛ امید و ترس؛ روح در آیه «و یسئلونک عن الروح»؛ آیا پیروی از هر آئینی مایه نجات است؛ تاویل در قرآن چیست؛ آیا خدا فراموشی مایه خود فراموشی است؛ وسوسه‌های شیطانی در تدبیر پیامبران؛ روش صحیح تفسیر قرآن؛ عمل صالح در قرآن؛ نسل صالح در قرآن؛ محکم و متشابه؛ راسخان در علم و آگاهی از تاویل متشابه؛ تاویل در مقابل تنزیل؛ قرآن و یاران پیامبر اکرم(ص).

جلد چهارم: پیرامون منافقان و ستون پنجم: این جلد در دو بخش و ۲۵ قسمت تنظیم شده که عبارتند از: بخش اول: منافقان و حزب نفاق؛ تاکتیک حزب نفاق در بدر و غزوه بنی قین قاع؛ خیانت‌های حزب در جنگ احد؛ منافقان و سرگذشت بنی نضیر؛ حزب نفاق و جنگ بنی المصطلق؛ حزب نفاق و داستان افک؛ حزب نفاق و غزوه حدیبیه و خیبر؛ حزب نفاق و غزوه تبوک؛ مسجد ضرار یا لانه جاسوسی؛ صفات منافقان در قرآن؛ منافقان و فرائض؛ سلاح منافق در زندگی؛ پرسش‌هایی پیرامون نفاق در عصر رسالت. بخش دوم: شناخت انسان از نظر قرآن؛ طرح مستقل و طرح مشترک؛ مراحل آفرینش انسان نخست؛ بقاء روح پس از مرگ؛ واقعیت انسان روح اوست؛ ابعاد روان انسان؛ ارزش انسان در قرآن؛ آیا انسان آمیزه ای است از خیر و شر؛ انسان و تعدیل غرائز؛ انسان و شکوفائی کمالات؛ اختیار و آزادی انسان.

جلد پنجم: پیرامون عصمت پیامبران و امامان: این جلد در ۴ مورد بحث دارد که عبارتند از: دلائل عصمت پیامبران و بررسی دلائل مخالفان؛ بررسی دلائل عصمت پیامبر اسلام؛ مقامات پیامبران و ولایت تکوینی آنها؛ امام در قرآن و دلائل عصمت او.

جلد ششم: پیرامون نبوت پیامبر اسلام(ص): در این جلد از میثاق گرفتن خداوند متعال از پیامبران و ویژگی‌های عرب جاهلی در قرآن؛ عصمت پیامبر؛ نزول وحی؛ دعوت عمومی؛ معراج و برخی از جنگ‌ها بحث شده است.

جلد هفتم: پیرامون حیات پیامبر در قرآن: حیات پیامبر اکرم(ص) پس از هجرت؛ جنگ‌ها و صلح حدیبیه؛ فتح مکه؛ مباهله و مقام اهل بیت(ع)؛ اعلام برائت و بیزاری از مشرکان، ویژگی‌های پیامبر و وظیفه مسلمانان و…

جلد هشتم: پیرامون شفاعت، احباط و تکفیر: در این جلد درباره شفاعت و دیدگاه‌های پیرامون آن؛ شفاعت کننده‌ها و شفاعت شده ها؛ توبه و رحمت بیکران الهی؛ احباط و تکفیر، غیب و پیرامون آن بحث شده است.

جلد نهم: پیرامون معاد و روز بازپسین: موضوعات این جلد عبارت است از: اسامی و صفات قیامت در قرآن؛ قیامت در ادیان قبلی؛ دلائل معاد؛ منکران و انگیزهای آنان؛ معاد جسمانی یا روحانی و دیدگاه‌های اندیشمندان در این باره؛ تناسخ و ابطال آن: علائم و نشانه‌های معاد؛ قبر و برزخ؛ قیامت و حساب و صراط و گواهان؛ بهشت و جهنم و….

جلد دهم: پیرامون مصلحان آسمانی: موضوعات این جلد عبارت است از: لزوم بعثت پیامبران و دلائل اندیشمندان و منکران بعثت؛ وحی و اقسام آن در قرآن؛ بعثت برای همه انسان ها؛ انبیاء و پیمان‌های الهی؛ عصمت پیامبران از دیدگاه قرآن و متکلمان؛ علم انبیاء؛ ویژگی‌های اخلاقی پیامبران؛ معجزه؛ اساس دعوت پیامبران؛ راه‌های شناخت پیامبران؛ پیامبران و شیوه‌های تبلیغی و برخورد با مخالفان خود و…

جلد یازدهم: پیرامون قصص انبیاء: پیامبرانی که در این جلد سرگذشتشان آمده عبارتند از: حضرت آدم؛ ادریس؛ نوح؛ هود؛ صالح؛ ابراهیم؛ اسماعیل؛ لوط؛ اسحاق و فرزندانش و یوسف(ع).

جلد دوازدهم: پیرامون قصص انبیاء: ادامه جلد یازدهم است که درباره این پیامبران بحث می‌کند: حضرت شعیب؛ موسی؛ داود؛ سلیمان؛ ایوب؛ یونس؛ ذکریا؛ یحیی و عیسی مسیح(ع).