شرایط شفاعت‌شوندگان

سؤال

در مورد شفاعت اهل بیت در قیامت توضیح دهید. چه کسانی به این شفاعت می‌رسند؟

طبق قرآن و روایات پیامبر اسلام(ص)، اهل‌بیت(ع)، قرآن، ملائکه و مؤمنان اجازه شفاعت دارند. شفاعت شرایطی دارد که فرد باید آن را در خود ایجاد کند تا بتواند مشمول شفاعت شود.

معنای شفاعت

مقالهٔ اصلی: معنای شفاعت

کلمه شفاعت از ریشه شفع به معنی جفت و ضمیمه کردن چیزی به مثل خودش گرفته شده است. مفهوم شفاعت بر محور دگرگونی و تغییر موضوع به شفاعت شونده است. شخص شفاعت شونده موجباتی فراهم می‌سازد که از یک وضع نامطلوب بیرون آمده و به وسیله ارتباط با شفیع، خود را در وضع مطلوبی قرار دهد که شایسته بخشودگی گردد. شفاعت دارای قیود و شرایطی دارد. طبق قرآن و روایات پیامبر اسلام(ص)، اهل‌بیت(ع)، قرآن، ملائکه و مؤمنان اجازه شفاعت دارند.

شرایط شفاعت شونده

کسانی که معتقد به اصل شفاعت هستند، باید شرایط آن را فراهم سازند. گناهانی مانند ظلم از دایره شفاعت بیرون شمرده شده است: ﴿مَا لِلظَّالِمِینَ مِنْ حَمِیمٍ وَلَا شَفِیعٍ یُطَاعُ؛ برای ستمکاران دوستی وجود ندارد، و نه شفاعت کننده‌ای که شفاعتش پذیرفته شود.﴾(غافر:۱۸)، افراد باید برای برقرار ساختن ارتباط با خداوند از گناه توبه کنند و یا حداقل در آستانه توبه قرار گیرند، خلافکاری و شکستن قوانین الهی را متوقف سازند یا لااقل تقلیل دهند و ایمان به خدا و رستاخیز را در خود زنده نگه دارند و قوانین و مقررات او را محترم بشمارند.

شفاعت کنندگان

همچنین پیامبر اکرم(ص) فرموده است: «من در روز قیامت شفاعت می‌کنم و شفاعتم پذیرفته می‌شود، و علی هم شفاعت می‌کند و شفاعت او نیز پذیرفته می‌شود و اهل بیت من نیز شفاعت می‌کنند و شفاعت آنان هم پذیرفته می‌شود.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «در روز قیامت ما برای شیعیان گناهکارمان شفاعت می‌کنیم، امّا نیکوکاران را خدا نجات داده است.»

افرادی که مشمول شفاعت می‌شوند

امّا شفاعت در حق چه کسانی اتفاق می‌افتد؟ علاّمه طباطبایی بعد از بحث طولانی می‌گوید: «شفاعت وسیله نجات گناهکاران از اصحاب یمین است، در قرآن می‌فرماید: ﴿إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئَاتِکُمْ؛ اگر از گناهان بزرگی که از آن نهی می‌شوید پرهیز کنید، گناهان کوچک شما را می‌پوشانیم﴾(نساء(۴)) منظور آیه این است که گناهان صغیره را خدا می‌آمرزد و احتیاجی به شفاعت ندارد، پس مورد شفاعت آن عدّه از اصحاب یمین اند، که گناهان کبیره از آنان تا روز قیامت باقی مانده، و به وسیله توبه یا اعمال حسنه دیگر از بین نرفته است، هم چنان که رسول خدا فرمود: شفاعتم تنها مربوط به اهل کبائر از امتم است، و امّا نیکوکاران هیچ ناراحتی ندارند.»

امام باقر(ع) و صادق(ع) فرمودند: «به خدا سوگند ما از شیعیان گناهکارمان شفاعت می‌کنیم، تا دشمنان ما آنها را ببینند و بگویند، ﴿فَمَا لَنَا مِنْ شَافِعِینَ۝۱۰۰وَلَا صَدِیقٍ حَمِیمٍ۝۱۰۱فَلَوْ أَنَّ لَنَا کَرَّةً فَنَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ۝۱۰۲؛ و اکنون ما را نه شفیعانی است؛ و نه دوست مهربانی. کاش بار دیگر به دنیا بازگردیم تا از مؤمنان گردیم.﴾(شعراء(۲۶):۱۰۰–۱۰۳).»

رسول خدا(ص) فرمود: «هنگامی که در مقام محمود (مقام شفاعت) قرار گیرم، برای آن افراد از امّتم که مرتکب گناهان بزرگ شده‌اند شفاعت می‌کنم و خدای متعال شفاعتم را درباره آنان می‌پذیرد، به خدا سوگند برای کسانی که ذرّیه و فرزندان مرا آزار کرده باشند شفاعت نمی‌کنم.»

از امام صادق(ع) نقل است: «به خدا سوگند که شیعیان خود را شفاعت می‌کنیم، به خدا سوگند، آنان را شفاعت می‌کنیم، تا این که اهل جهنم می‌گویند: اکنون ما را شفیعانی نیست…»

مطالعه بیشتر

۱ـ تفسیر المیزان، ترجمه سید محمّد باقر موسوی همدانی. ۲ـ تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی. ۳ـ الفصول المهمه فی اصول الائمه، شیخ حرّ عاملی.