ویژگی‌های نمازگزار واقعی: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(لینکدهی)
خط ۷: خط ۷:


== بیرون از نماز ==
== بیرون از نماز ==
ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، بیرون از نماز باید داشته باشد گوناگون است؛ برخی از آنها چنین است:
ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، بیرون از [[نماز]] باید داشته باشد گوناگون است؛ برخی از آنها چنین است:


=== تقوا و ترک گناه ===
=== تقوا و ترک گناه ===
مهمترین ویژگی نمازگزار واقعی، رعایت تقوا و ترک گناهان است. حقیقت گناه آلودگی و تیرگی روح است و با وجود آن به‌جا آوردن نماز واقعی که معراج مؤمن است، ممکن نیست. در قرآن نیز در کنار نماز صبر ذکر شده<ref>بقره: ۴۵.</ref> که شامل صبر در برابر معاصی و انجام ندادن آنها است.
{{اصلی|تقوا}}
مهمترین ویژگی نمازگزار واقعی، رعایت [[تقوا]] و ترک [[گناه|گناهان]] است. حقیقت گناه آلودگی و تیرگی [[روح]] است و با وجود آن، به‌جا آوردن نماز واقعی که [[معراج مؤمن]] است، ممکن نیست. در [[قرآن]] نیز در کنار نماز، [[صبر]] ذکر شده<ref>بقره: ۴۵.</ref> که شامل صبر در برابر [[معصیت|معاصی]] و انجام ندادن آنها است.


بر اساس آیه {{قرآن|نَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَر|ترجمه=یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد|سوره=عنکبوت|آیه=۴۵}}، انتظار از نمازگزار این است که فحشا و بدی‌ها را ترک کند. در روایتی، پیامبر(ص) کسی را که نمازش او را از فحشا و بدی بازنمی‌دارد، بی‌بهره دانسته است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۹۸.</ref>
بر اساس [[آیه]] {{قرآن|نَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَر|ترجمه=یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد|سوره=عنکبوت|آیه=۴۵}}، انتظار از نمازگزار این است که [[فحشا]] و بدی‌ها را ترک کند. در [[روایت|روایتی]]، [[پیامبر(ص)]] کسی را که نمازش او را از فحشا و بدی بازنمی‌دارد، بی‌بهره دانسته است.<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۹۸.</ref> در روایتی دیگر، [[امام صادق(ع)]] یکی از [[شرایط پذیرفته شدن نماز]] دوری از [[شهوت|شهوات]] برای [[رضای خدا]] دانسته است. <ref name=":0">بحار الانوار، ج۶۹، ص۳۹۱.</ref>
 
در روایتی، امام صادق(ع) یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز را دوری از شهوات برای رضای خدا دانسته است. <ref name=":0">بحار الانوار، ج۶۹، ص۳۹۱.</ref>


=== انفاق ===
=== انفاق ===
در سوره معراج<ref>معارج: ۲۴ و ۲۵.</ref> و ابراهیم<ref>ابراهیم: ۳۱.</ref> در کنار دستور به نماز، به انفاق نیز دستور داده شده است. نمازگزار واقعی کسی است که در کنار مواظبت بر رفتار شخصی و عبادات خود، از محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک به نیازمندان غافل نباشد. نمازگزار واقعی، اهل انفاق واجب ([[زکات]] و [[خمس]]) و انفاق مستحب است.
{{اصلی|انفاق}}
در [[سوره معراج]]<ref>معارج: ۲۴ و ۲۵.</ref> و [[سوره ابراهیم|ابراهیم]]<ref>ابراهیم: ۳۱.</ref> در کنار دستور به نماز، به [[انفاق]] نیز دستور داده شده است. نمازگزار واقعی کسی است که در کنار مواظبت بر رفتار شخصی و عبادات خود، از محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک به [[فقیر|نیازمندان]] غافل نباشد. نمازگزار واقعی، اهل انفاقِ واجب ([[زکات]] و [[خمس]]) و انفاق مستحب است.


بنا بر روایتی، برخی از شرایط پذیرفته شدن نماز چنین است:‌ سیر کردن گرسنگان، پوشاندن برهنگان و پناه دادن به بی‌پناهان.<ref name=":0" />
بنا بر روایتی، برخی از شرایط پذیرفته شدن نماز چنین است:‌ سیر کردن گرسنگان، پوشاندن برهنگان و پناه دادن به بی‌پناهان.<ref name=":0" />


=== اطاعت از پیامبر(ص) و امامان(ع) ===
=== اطاعت از پیامبر(ص) و امامان(ع) ===
یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی اطاعت او از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است.  
یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی اطاعت او از پیامبر(ص) و [[اهل بیت(ع)]] است.  


در آیه {{قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُول|ترجمه=و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید، و  پیامبر را اطاعت کنید.|سوره=نور|آیه=۵۶}} پس از امر به نماز و زکات، دستور اطاعت از پیامبر(ص) صادر شده است، که بر اساس دیگر آیات، شامل اطاعت از امامان(ع) نیز می‌شود.  
در آیه {{قرآن|وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُول|ترجمه=و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید، و  پیامبر را اطاعت کنید.|سوره=نور|آیه=۵۶}} پس از امر به نماز و [[زکات]]، دستور اطاعت از پیامبر(ص) صادر شده است، که بر اساس دیگر آیات، شامل اطاعت از [[امامان(ع)]] نیز می‌شود.  


=== امر به معروف و نهی از منکر ===
=== امر به معروف و نهی از منکر ===
نمازگزار واقعی اهل امر به معروف و نهی از منکر است. او افزون بر مراقبت از اعمال خود، نسبت به رفتار خانواده، نزدیکان و افراد جامعه بی‌اعتنا نیست و آنها را به خوبی‌ها امر کرده و از بدی‌ها نهی می‌کند. بر پایه آیه ۱۷ سوره لقمان، حضرت لقمان فرزند خود را پس از امر به نماز، او را به امر به معروف و نهی از منکر دستور داد.
{{اصلی|امر به معروف و نهی از منکر}}
نمازگزار واقعی اهل امر به معروف و نهی از منکر است. او افزون بر مراقبت از اعمال خود، نسبت به رفتار [[خانواده]]، بستگان و افراد جامعه بی‌اعتنا نیست و آنها را به خوبی‌ها امر کرده و از بدی‌ها [[نهی]] می‌کند. بر پایه آیه ۱۷ [[سوره لقمان]]، [[حضرت لقمان(ع)]] فرزند خود را پس از امر به نماز، او را به امر به معروف و نهی از منکر دستور داد.


== درون نماز ==
== درون نماز ==
برخی از ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، درون نماز باید داشته باشد چنین است:


=== رعایت آداب ظاهری ===
=== رعایت آداب ظاهری ===
قبل از بیان این صفات باید دانسته شود که برای نماز غیر از این صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است و چنانچه ظاهر نماز را آدابی است که مراعات آنها ضروری است، بطوری که اگر آنها را رعایت نکند موجب نقصان و بطلان نماز است؛ (مانند رعایت نکردن آداب و احکام شرعی و فقهی نماز همچون طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان از نجاسات ظاهری و صحت وضو، افعال، اذکار نماز) همین‌طور برای نماز آدابی است به نام آداب قلبیه و باطنیه که با مراعات ننمودن آنها نماز معنوی باطل و ناقص می‌شود.<ref>ر. ک. موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.</ref>
رعایت آداب ظاهری نماز، یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است. آداب ظاهری نماز، شامل رعایت [[شرایط نماز|شرایط]] و [[احکام نماز|احکام فقهی]] آن است؛ مانند طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان، صحت [[وضوی جبیره|وضو]]، [[اجزاء نماز|اجزاء]] و [[اذکار نماز]].


بدین جهت مراعات و محافظت بر تمام آداب ظاهری و باطنی نماز امری است ضروری، چرا که نمازی که مقبول حق واقع شود همین نماز است. امام صادق(ع) می‌فرماید: کسی که نماز واجب خود را در اول وقت ادا کند و حدود آنها را حفظ نماید، فرشته آنرا سپید و پاکیزه به آسمان می‌برد و نماز به نمازگزار می‌گوید: خدا تو را نگاه دارد، همان گونه که مرا نگاه داشتی … و کسی که نمازهایش را بی سبب به تأخیر بیندازد و حدود آنها را حفظ نکند، فرشته نماز او را سیاه و تاریک به آسمان برد در حالی که نماز با صدای بلند به نمازگزار گوید مرا ضایع کردی، خدای تو را ضایع کند آنچنان که مرا ضایع کردی و خدا تو را رعایت نکند آنچنان که تو مرا رعایت نکردی»<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.</ref>
بنا بر روایتی، کسی که نمازهایش را بی‌سبب به تأخیر اندازد و حدود آنها را حفظ نکند، نماز را ضایع کرده است.<ref>حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.</ref>


=== رعایت آداب باطنی ===
=== رعایت آداب باطنی ===
اما برخی از آداب باطنیه این سلوک روحانی که یک نمازگزار واقعی باید بر آنها مواظبت کند عبارتند از:  
نماز دارای آدابی باطنی است که نمازگزار واقعی باید آنها را رعایت کند. برای نماز غیر از صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است. این آداب اگر رعایت نشود، نمازِ معنوی ناقص می‌شود.<ref>ر. ک. موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.</ref>
 
برخی از آداب باطنی نماز چنین است:
 
==== حضور قلب ====
{{اصلی|حضور قلب در نماز}}
یکی از مهمترین آداب باطنی نماز، [[حضور قلب]] است. بر اساس روایتی از [[امام صادق(ع)]]، نماز یا مقداری از نماز پذیرفته می‌شود که در آن نمازگزار حضور قلب دارد.<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.</ref>


==== خشوع ====
یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت [[عبادت]]، از همه چیز غیر از [[یاد خدا]] غافل شود و با جان و قلب، خود را در محضر خدا ببیند. در روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرده خدا را عبادت کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند.<ref>همان، ج۷۴، ص۷۴، کتاب الروضه، باب ۴، حدیث ۳.</ref>
<nowiki>یعنی خضوع و فروتنی کامل در برابر هیبت و عظمت جمال و جلال محبوب. {{قرآن|قد افلح المؤمنون الذین هم فی صلاتهم خاشعون</nowiki><ref>مؤمنون/ ۱ و ۲.</ref> همانا رستگار شدند مؤمنانی که در نمازشان خاشع اند.


==== طمأنینه ====
==== خشوع و طمأنینه ====
به این معنا که نمازگزار، عبادت و نماز خود را از روی سکونت قلب و اطمینان خاطر بجا آورد. زیرا اگر عبادت را با حال اضطراب قلب و تزلزل بجا آورد، آن عبادت هیچ اثر و فایده ای بر روح و قلب انسان نمی‌گذارد.
خشوع به معنای خضوع و فروتنی کامل در برابر عظمت و بزرگی خدا است. در آیه ۱ و ۲ [[سوره مؤمنون]]، مؤمنانِ رستگار کسانی دانسته شده‌اند که نمازشان را با خشوع می‌خوانند. در روایتی از امام صادق(ع) نیز، یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز، فروتنی و خاکساری در برابر بزرگی خدا معرفی شده است.<ref name=":0" />


==== محافظت نماز از تصرف و سرقت شیطان ====
طمأنینه ییکی دیگر از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است که آرامش قلب و اطمینان خاطر او هنگام نماز است.
قرآن در وصف مؤمنین می‌فرماید: {{قرآن|الذین هم علی صَلَواتِهم یحافظون}}<ref>معارج/ ۴۴، مؤمنون/ ۹.</ref> مؤمنین کسانی هستند که بر نمازهایشان محافظت و مراقبت دارند و این محافظت در تمامی حالات و مسائل و مراتب نماز است که یکی از مهمترین مراتب، حفظ آن از تصرف غاصبانه شیطان است؛ چنان‌که می‌دانیم شیطان دشمن قسم خورده انسان است {{قرآن|فبعزتک لاُغوینکم اجمعین}}<ref>ص/ ۸۲ و ۸۳.</ref> پس به عزت تو قسم همه آنها را گمراه می‌کنم (مگر بندگان مخلَص …). از این روی همواره، در همه جا و همه اوقات این سارق و راه زن، در کمین مؤمنین و کالاهای ناب آنان است لذا می‌بایست تلاش و مواظبت کامل بر نماز و عبادات داشت.
 
==== محافظت از نماز ====
در سوره‌های [[سوره معارج|معارج]]<ref>معارج: ۴۴.</ref> و [[سوره مؤمنون|مؤمنون]]<ref>مؤمنون:۹.</ref>، یکی از ویژگی‌های مؤمن محافظت از نماز دانسته شده است. مراد از محافظت، حفظ نماز در همه مسائل و مراتب نماز است، که یکی از مراتب آن، حفظ نماز از [[وسوسه شیطان|وسوسه‌های شیطان]] است. شیطان [[قسم|قسم خورده]] است [[انسان|انسان‌ها]] را فریب داده و [[گمراهی|گمراه]] کند؛<ref>ص/ ۸۲ و ۸۳.</ref> از این رو همواره، در کمین مؤمنان است. بنابراین، انسان باید بر نماز و عبادات خود مواظبت داشته باشد.  


==== نشاط و بهجت ====
==== نشاط و بهجت ====
می‌بایست نمازگزار وقت و ساعتی را به نماز اختصاص بدهد که فارغ از همه چیز باشد، به گونه ای که دارای نشاط و شادابی و تازگی باشد و هرگز در زمان خستگی و کسالت و بی حالی نماز و عبادت را بر خود تکلیف نکنید.<ref>نساء/ ۴۳.</ref> امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: هنگامی که قلوب نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان اند آنها را وا گذارید»<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۷، کتاب الروضه باب ۲۹، حدیث ۳.</ref>
یکی از آداب باطنی نماز این است که فرد نماز را با نشاط و بهجت خوانده و در حال خستگی به‌جا نیاورد.<ref>امام خمینی، آداب الصلوة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1394ش، ص۲۳.


==== حضور قلب ====
یکی از مهمترین آداب قلبیه که خود مفتاح قفل کمالات و باب الابواب سعادت است، حضور قلب است، سخن در این باب بسیار است اما اجمالاً یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت عبادت از همه جا و همه چیز غیر از جمال حق تعالی فارغ و منصرف شود، با جان و قلب خویش خود را فقط در محضر محبوب ببیند و جز او چیزی را مشاهده نکند؛ رسول اکرم(ص) می‌فرماید: «خدا را عبادت، کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند»<ref>همان، ج۷۴، ص۷۴، کتاب الروضه، باب ۴، حدیث ۳.</ref>


در اهمیت حضور قلب همین بس که روایات فراوانی داریم که نمازی یا مقداری از نمازی مقبول حق واقع می‌شود که حضور قلب در آن باشد. از امام صادق(ع) روایت شده که «همانا بالا رود از نماز بنده از برای او نصف یا ثلث یا ربع یا خمس نماز، پس بالا نمی‌رود برای او مگر آنچه را به آن اقبال به قلب نموده است و ما مأمور شده‌ایم به نافله‌ها و نمازهای مستحبی تا نقص نمازهای واجب کامل و تمام شود»<ref>شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.</ref>


==== اخلاق در عبادات ====
به این معنا که عبادت و نماز را فقط و فقط برای رضای او انجام دهد و عملش را از هر آنچه که شائبه غیر خدائی دارد تصفیه و پاک نماید. تا آنجا که نماز را برای ترس از جهنم یا ثواب و پاداش اخروی نخواند.<ref>ر. ک. آداب الصلوه، ص۱۶۰–۱۷۹.</ref>


</ref> در [[قرآن]] نیز گفته شده نماز در حال مستی، که فرد نمی‌داند چه می‌گوید خوانده نشود.<ref>نساء: ۴۳.</ref> بر اساس روایتی، [[امام حسن عسکری(ع)]] فرموده است:‌ «هنگامی که قلب‌ها نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان‌اند آنها را وا گذارید».<ref>مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۷، کتاب الروضه باب ۲۹، حدیث ۳.</ref>


<nowiki>در روایتی از امام صادق(ع)، ایشان شرایط نمازگزار واقعی را اینگونه برمی‌شمارند: «خداوند تبارک و تعالی
==== اخلاص در عبادات ====
می‌فرماید: همانا نماز کسی را قبول می‌کنم که:۱. در برابر عظمتم تواضع کند و برایم خاکسار باشد ۲. برای رضای من از شهوات دوری جوید ۳. روزهایش را با ذکر من به شب رساند ۴. بر بندگانم فخر نفروشد ۵. گرسنگان را سیر کند ۶. برهنگان را بپوشاند ۷. بر مصیبت دیدگان رحم کند ۸. بی پناهان را پناه دهد.}}</nowiki><ref name=":0" />
یکی از آداب باطنی نماز این است که نماز نه از ترس [[جهنم]] و نه به شوق [[بهشت]] خوانده شود؛ بلکه فقط برای [[رضایت خدا|رضایت خداوند]] خوانده شود.<ref>ر. ک. آداب الصلوه، ص۱۶۰–۱۷۹.</ref>
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}



نسخهٔ ‏۲۱ ژانویهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۱۹

سؤال

ویژگی‌های یک نمازگزار واقعی چیست؟


بیرون از نماز

ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، بیرون از نماز باید داشته باشد گوناگون است؛ برخی از آنها چنین است:

تقوا و ترک گناه

مهمترین ویژگی نمازگزار واقعی، رعایت تقوا و ترک گناهان است. حقیقت گناه آلودگی و تیرگی روح است و با وجود آن، به‌جا آوردن نماز واقعی که معراج مؤمن است، ممکن نیست. در قرآن نیز در کنار نماز، صبر ذکر شده[۱] که شامل صبر در برابر معاصی و انجام ندادن آنها است.

بر اساس آیه ﴿نَّ الصَّلَاةَ تَنْهَىٰ عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَر؛ یقیناً نماز از کارهای زشت، و کارهای ناپسند باز می دارد(عنکبوت:۴۵)، انتظار از نمازگزار این است که فحشا و بدی‌ها را ترک کند. در روایتی، پیامبر(ص) کسی را که نمازش او را از فحشا و بدی بازنمی‌دارد، بی‌بهره دانسته است.[۲] در روایتی دیگر، امام صادق(ع) یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز دوری از شهوات برای رضای خدا دانسته است. [۳]

انفاق

در سوره معراج[۴] و ابراهیم[۵] در کنار دستور به نماز، به انفاق نیز دستور داده شده است. نمازگزار واقعی کسی است که در کنار مواظبت بر رفتار شخصی و عبادات خود، از محرومان جامعه فاصله نگرفته و از کمک به نیازمندان غافل نباشد. نمازگزار واقعی، اهل انفاقِ واجب (زکات و خمس) و انفاق مستحب است.

بنا بر روایتی، برخی از شرایط پذیرفته شدن نماز چنین است:‌ سیر کردن گرسنگان، پوشاندن برهنگان و پناه دادن به بی‌پناهان.[۳]

اطاعت از پیامبر(ص) و امامان(ع)

یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی اطاعت او از پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) است.

در آیه ﴿وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا الرَّسُول؛ و نماز را برپا دارید و زکات را بپردازید، و پیامبر را اطاعت کنید.(نور:۵۶) پس از امر به نماز و زکات، دستور اطاعت از پیامبر(ص) صادر شده است، که بر اساس دیگر آیات، شامل اطاعت از امامان(ع) نیز می‌شود.

امر به معروف و نهی از منکر

نمازگزار واقعی اهل امر به معروف و نهی از منکر است. او افزون بر مراقبت از اعمال خود، نسبت به رفتار خانواده، بستگان و افراد جامعه بی‌اعتنا نیست و آنها را به خوبی‌ها امر کرده و از بدی‌ها نهی می‌کند. بر پایه آیه ۱۷ سوره لقمان، حضرت لقمان(ع) فرزند خود را پس از امر به نماز، او را به امر به معروف و نهی از منکر دستور داد.

درون نماز

برخی از ویژگی‌هایی که نمازگزار واقعی، درون نماز باید داشته باشد چنین است:

رعایت آداب ظاهری

رعایت آداب ظاهری نماز، یکی از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است. آداب ظاهری نماز، شامل رعایت شرایط و احکام فقهی آن است؛ مانند طهارت ظاهری بدن، لباس و مکان، صحت وضو، اجزاء و اذکار نماز.

بنا بر روایتی، کسی که نمازهایش را بی‌سبب به تأخیر اندازد و حدود آنها را حفظ نکند، نماز را ضایع کرده است.[۶]

رعایت آداب باطنی

نماز دارای آدابی باطنی است که نمازگزار واقعی باید آنها را رعایت کند. برای نماز غیر از صورت ظاهری، حقیقت و باطنی است که دارای آدابی مخصوص به خود است. این آداب اگر رعایت نشود، نمازِ معنوی ناقص می‌شود.[۷]

برخی از آداب باطنی نماز چنین است:

حضور قلب

یکی از مهمترین آداب باطنی نماز، حضور قلب است. بر اساس روایتی از امام صادق(ع)، نماز یا مقداری از نماز پذیرفته می‌شود که در آن نمازگزار حضور قلب دارد.[۸]

یکی از مراتب حضور قلب این است که قلب نمازگزار در وقت عبادت، از همه چیز غیر از یاد خدا غافل شود و با جان و قلب، خود را در محضر خدا ببیند. در روایتی، پیامبر(ص) سفارش کرده خدا را عبادت کن چنانچه گویا او را می‌بینی و اگر تو او را نمی‌بینی او تو را می‌بیند.[۹]

خشوع و طمأنینه

خشوع به معنای خضوع و فروتنی کامل در برابر عظمت و بزرگی خدا است. در آیه ۱ و ۲ سوره مؤمنون، مؤمنانِ رستگار کسانی دانسته شده‌اند که نمازشان را با خشوع می‌خوانند. در روایتی از امام صادق(ع) نیز، یکی از شرایط پذیرفته شدن نماز، فروتنی و خاکساری در برابر بزرگی خدا معرفی شده است.[۳]

طمأنینه ییکی دیگر از ویژگی‌های نمازگزار واقعی است که آرامش قلب و اطمینان خاطر او هنگام نماز است.

محافظت از نماز

در سوره‌های معارج[۱۰] و مؤمنون[۱۱]، یکی از ویژگی‌های مؤمن محافظت از نماز دانسته شده است. مراد از محافظت، حفظ نماز در همه مسائل و مراتب نماز است، که یکی از مراتب آن، حفظ نماز از وسوسه‌های شیطان است. شیطان قسم خورده است انسان‌ها را فریب داده و گمراه کند؛[۱۲] از این رو همواره، در کمین مؤمنان است. بنابراین، انسان باید بر نماز و عبادات خود مواظبت داشته باشد.

نشاط و بهجت

یکی از آداب باطنی نماز این است که فرد نماز را با نشاط و بهجت خوانده و در حال خستگی به‌جا نیاورد.[۱۳] در قرآن نیز گفته شده نماز در حال مستی، که فرد نمی‌داند چه می‌گوید خوانده نشود.[۱۴] بر اساس روایتی، امام حسن عسکری(ع) فرموده است:‌ «هنگامی که قلب‌ها نشاط و بهجت دارند به آنها امانت بسپارید و وقتی که گریزان‌اند آنها را وا گذارید».[۱۵]

اخلاص در عبادات

یکی از آداب باطنی نماز این است که نماز نه از ترس جهنم و نه به شوق بهشت خوانده شود؛ بلکه فقط برای رضایت خداوند خوانده شود.[۱۶]


مطالعه بیشتر

  • عبدالله جوادی آملی، حکمت عبادات، نشر مرکز نشر اسراء، چاپ پنجم، ۱۳۸۱ش.
  • میرزا جواد ملکی تبریزی، اسرار الصلوه، انتشارات پیام آزادی، ترجمه رضا رجب زاده.

منابع

  1. بقره: ۴۵.
  2. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۸۲، ص۱۹۸.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ بحار الانوار، ج۶۹، ص۳۹۱.
  4. معارج: ۲۴ و ۲۵.
  5. ابراهیم: ۳۱.
  6. حر عاملی، وسائل الشیعه، ج۳، ص۹۰، کتاب الصلوه، ابواب المواقیت باب ۳، حدیث ۱۷.
  7. ر. ک. موسوی خمینی، روح الله، آداب نماز، مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام خمینی (ره)، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص۲–۵.
  8. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۲، ص۳۲۷، باب ۲۴، حدیث ۲.
  9. همان، ج۷۴، ص۷۴، کتاب الروضه، باب ۴، حدیث ۳.
  10. معارج: ۴۴.
  11. مؤمنون:۹.
  12. ص/ ۸۲ و ۸۳.
  13. امام خمینی، آداب الصلوة، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1394ش، ص۲۳.
  14. نساء: ۴۳.
  15. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج۷۵، ص۳۷۷، کتاب الروضه باب ۲۹، حدیث ۳.
  16. ر. ک. آداب الصلوه، ص۱۶۰–۱۷۹.