پیش نویس:تعداد شهدای کربلا

سؤال

شهدای کربلا چند نفر بودند؟

تعداد دقیق شهداء کربلا، مشخص نمی‌باشد و از ۷۲ نفر تا ۲۲۸ نفر ذکر شده است.

درگاه‌ها

گزارش آثار کهن و متأخرین

گزارش‌ها درباره تعداد کل شهیدان کربلا متفاوت است:

• مشهورترین گزارش در این باره هفتاد و دو نفر است. شیخ مفید تعداد سرهای جداشده شهدای کربلا را به جز امام حسین(ع) که به کوفه فرستاده شدند، ۷۲ نفر ذکر کرده است.
• فضیل بن زبیر (از اصحاب امام باقر(ع) و امام صادق(ع)، آمار شهدا را از آغاز تا پایان نهضت با احتساب مجروحانی که بعد شهید شدند ۱۰۶ نفر نوشته است.
• ابومخنف به نقل از زحر بن قیس آمار شهدا را به جز امام حسین(ع) ۷۸ نفر گفته است. اما مورخان دیگر با استناد به گزارش زحر، آمار شهدا را ۳۲نفر، ۷۰نفر، ۷۷نفر، ۸۲نفرو ۸۸نفر نوشته‌اند.
• بلخی، مسعودی و مقدسی تعداد شهدا را ۸۷ نفر نگاشتند.
• مستوفی تعداد شهدا را ۱۴۱ نفر نگاشته است.

تصحیف در قول اعثم

با توجه به آنکه در گزارش خوارزمی که هم گزارش ابن اعثم است، به جای «ثلاثین_سی نفر»، «ثمانین_هشتاد نفر» آمده است. به نظر می‌رسد واژه «ثلاثین» در گزارش ابن اعثم، تصحیف «ثمانین» است؛ به ویژه اینکه این آمار ۳۲ نفری به هیچ رو با آمارهای دیگر سازگاری ندارد.

گزارش آثار معاصرین

محققان معاصر نیز با بررسی و تحلیل منابع کهن و جدید و حتی گاهی منابع غیرمعتبر، به آمارهای متفاوتی رسیدند:

• سید محسن امین اسامی شهدای نهضت عاشورا را از آغاز تا پایان ۱۳۹ نفر دانسته است.
• محمدمهدی شمس‌الدین پس از بحثی تحلیلی در این باره، تعداد شهدای کربلا را کمی بیش از ۱۰۰ نفر دانسته است.
• ذبیح‌الله محلاتی این آمار رو (از آغاز تا پایان نهضت، وحتی با احتساب عبدالله بن عفیف ازدی که در زمان حضور اسرا در کوفه شهید شد) تا ۲۲۸ نفر رسانده است.
• نویسندگان کتاب مقتل جامع سیدالشهداء نیز قول ۷۲نفر را پذیرفته‌اند، با این بیان که:

با توجه به قدمت و شهرت قول ۷۲ نفر و تطابق آن با آمار یاران امام در روز عاشوراء، این قول پذیرفتنی‌تر از اقوال دیگر می‌نماید.

• دانشنامه امام حسین(ع) آمار شهیدان کربلا را ۱۵۵ نفر دانسته است و اینگونه بیان کرده است که:

افزون بر اساس اسامی یاد شده، افراد دیگری نیز جزو شهدای کربلا گزارش شده‌اند که به دلیل معتبر نبودن منابع گزارش‌ها، از ذکرآن‌ها صرف نظر می‌کنیم.