ویژگی‌های اخلاقی پیامبر(ص): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۶ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
خط ۵: خط ۴:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
...
بردباری، خوش‌خویی، راست‌گویی، امانت‌داری، صداقت، شجاعت و مهربانی برخی از اوصاف ستوده پیامبر اسلام شمرده می‌شود. در [[خلق عظیم پیامبر(ص)|آیه ۴ سوره قلم]] پیامبر به «خُلق عظیم» توصیف شده است. در [[آیه ۱۵۹ سوره آل عمران]] آمده است: «پس به برکت رحمت الهی (در برخورد) با مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»
 
روایات زیادی وجود دارد که از اخلاق حسنه و بی نظیر پیامبر(ص) حکایت می‌کند. گفته شده حضرت محمد(ص) خوش‌خوترینِ مردمان بود. نه دشنام می‌داد و نه بد زبانی می‌کرد و نه در کوچه و بازار، هیاهو به راه می‌انداخت و نه بدی را با بدی جبران می‌کرد؛ بلکه می‌بخشید و گذشت می‌کرد. [[امام علی(ع)]] در بیان ویژگی رسول اکرم(ص) می‌گوید: پیامبر(ص) روی زمین‌ غذا می‌خورد و چون بندگان می‌نشست و به دست خود، کفش خویش را پینه می‌زد و جامه خود را وصله می‌نمود و بر مرکب بی پالان سوار می‌شد و دیگری را همراه خود سوار می‌کرد. گفته شده پیامبر(ص) دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می‌فرمود: چنین کاری زمینه‌ساز غرور است.


== خوشخویی ==
== خوشخویی ==
در قرآن پیامبر به این وصف است که خویی والا دارد.(آیه ۴ سوره قلم)
[[خلق عظیم پیامبر(ص)|آیه ۴ سوره قلم]] بیان می‌کند که پیامبر(ص) خویی والا دارد. امام صادق(ع) می‌گوید اخلاق پیامبر خدا، تجسّمِ این سخن خداوند بود: «عفو را پیشه کن و به نیکی، فرمان بده و از جاهلان، روی گردان»([[آیه ۱۹۹ سوره اعراف]]). پیامبر(ص) گفته است شبیه‌ترینِ شما به من، خوش‌خوترینِ شماست. در صحیح البخاری آمده است که پیامبر(ص) نیک‌خوترینِ مردمان بود.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳.</ref>


امام صادق عليه السلام: اخلاق پيامبر خدا، [تجسّمِ‌] اين سخن خداوند عز و جل بود: «عفو را پيشه كن و به نيكى، فرمان بده و از جاهلان، روى گردان».  پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: شبيه‌ترينِ شما به من، خوش‌خوترينِ شماست. صحيح البخارى‌ به نقل از انَس: پيامبر خدا صلى الله عليه و آله، نيك‌خوترينِ مردمان بود.<ref>محمدی ری‌شهری، محمد، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، قم، موسسه علمى فرهنگى دار الحديث، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳.</ref> مسند ابن حنبل‌ به نقل از عايشه، در پاسخ به اين سؤال كه اخلاق پيامبر صلى الله عليه و آله در محيط خانه چگونه بود؟: خوش‌خوترينِ مردمان بود. نه دشنام مى‌داد و نه بد زبانى مى‌كرد و نه در كوچه و بازار، هياهو به راه مى‌انداخت و نه بدى را با بدى جبران مى‌كرد؛ بلكه مى‌بخشيد و گذشت مى‌كرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref>
مسند ابن حنبل به نقل از عایشه، در پاسخ به این سؤال که اخلاق پیامبر(ص) در محیط خانه چگونه بود، می‌گوید خوش‌خوترینِ مردمان بود. نه دشنام می‌داد و نه بد زبانی می‌کرد و نه در کوچه و بازار، هیاهو به راه می‌انداخت و نه بدی را با بدی جبران می‌کرد؛ بلکه می‌بخشید و گذشت می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref>


== امانت‌داری ==
== امانت‌داری ==
السيرة النبويّة، ابن هشام: پيش از آن كه به پيامبر خدا وحى نازل شود، قريش به ايشان «امين» مى‌گفتند.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref> در اوصاف پيامبر صلى الله عليه و آله: او مردى بود كه از همه قوم خود جوان‌مردتر، نيك‌خوتر، خوش برخوردتر، همسايه‌دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از
گفته شده حضرت محمد(ص) پیش از آن که به وی وحی نازل شود، قریش به وی «امین» می‌گفت.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.</ref> در اوصاف پیامبر گفته شده او مردی بود که از همه قوم خود جوان‌مردتر، نیک‌خوتر، خوش برخوردتر، همسایه‌دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از بد زبانی و آزاررسانی، به دور بود. هرگز دیده نشد که با کسی کشمکش و مجادله کند. خداوند، اخلاق و خصال پسندیده را در وجود ایشان جمع کرده بود تا جایی که قومش او را «امین» نامیدند و در مکه، غالباً با لقب امین از ایشان یاد می‌شد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷.</ref>
 
بد زبانى و آزارْ رسانى، به دورتر بود. هرگز ديده نشد كه با كسى كشمكش و مجادله كند. خداوند، اخلاق و خصال پسنديده را در وجود ايشان جمع كرده بود تا جايى كه قومش او را «امين» ناميدند و در مكّه، غالبا با لقب امين از ايشان ياد مى‌شد.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷.</ref>


== راستگویی ==
== راستگویی ==
الطبقات الكبرى‌ به نقل از عايشه: نزد پيامبر خدا، هيچ خصلتى منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطّلع مى‌شد كه يكى از اصحابش دروغى گفته است، به او بى‌اعتنايى مى‌كرد، تا آن كه مى‌فهميد توبه كرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۱.</ref>
یکی از ویژگی‌های اخلاقی پیامبر صداقت و راستی وی بود. صداقت و راستی در گفتار و اعمال فرستادگان الهی موجب جلب اطمینان مردم به پیام آوران الهی می‌شود و زمینه را برای پذیرش دعوت آن‌ها فراهم می‌آورد. به عبارت دیگر، اعتقاد به دروغ بودن گفتار رسولان الهی سبب سلب اعتماد مردم از آن‌ها می‌شود. رسول خدا(ص) در مورد قباحت دروغگویی می‌گوید: مؤمن هر گاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار ملک او را لعنت می‌کنند و بوی گندی از قلبش بیرون می‌آید که تا به عرش می‌رسد.<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>


== دادگری ==
عایشه، همسر پیامبر(ص)، می‌گوید نزد پیامبر خدا، هیچ خصلتی منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع می‌شد که یکی از اصحابش دروغی گفته است، به او بی‌اعتنایی می‌کرد، تا آن که می‌فهمید توبه کرده است.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۱.</ref>
...


== شجاعت ==
== شجاعت ==
امام على عليه السلام: در جنگ بدر، ما به پيامبر صلى الله عليه و آله پناه مى‌برديم و او از همه ما به دشمن نزديك‌تر بود و در آن روز، از همه ما شجاعت بيشترى نشان داد. صحيح مسلم‌ به نقل از انَس: پيامبر خدا، زيباترين و بخشنده‌ترين و شجاع‌ترينِ مردم بود. شبى، مردم مدينه صدايى شنيدند و دچار وحشت شدند. عدّه‌اى از مردم، به طرف صدا حركت كردند. پيامبر صلى الله عليه و آله كه پيش‌تر از آنها به طرف صدا رفته بود، وقتى سوار بر اسب برهنه ابو طلحه و شمشير به دوش بر مى‌گشت، آن عدّه را ديد و فرمود: «نترسيد، نترسيد».<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۵.</ref>
از [[امام علی(ع)]] روایت است که گفته در جنگ بدر، ما به پیامبر(ص) پناه می‌بردیم و او از همه ما به دشمن نزدیک‌تر بود و در آن روز، از همه ما شجاعت بیشتری نشان داد. در [[صحیح مسلم]] آمده است که پیامبر خدا، زیباترین و بخشنده‌ترین و شجاع‌ترینِ مردم بود. شبی، مردم مدینه صدایی شنیدند و دچار وحشت شدند. عدّه‌ای از مردم، به طرف صدا حرکت کردند. پیامبر که پیش‌تر از آنها به طرف صدا رفته بود، وقتی سوار بر اسب برهنه ابو طلحه و شمشیر به دوش برمی‌گشت، آن عدّه را دید و فرمود: «نترسید، نترسید».<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۵.</ref>


== مهربانی ==
== مهربانی ==
قرآن‌
یکی از ویژگی‌های برجسته اخلاقی پیامبر اعظم(ص) نرم خویی و مهربانی وی بود. این خصوصیت آن قدر ارزشمند بود که خداوند علت جذب مردم عصر بعثت را در دارا بودن همین ویژگی برای حضرت مطرح نموده است. در آ[[یه ۱۵۹ سوره آل عمران]] آمده است: «پس به برکت رحمت الهی (در برخورد) با مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»<ref>«[https://quran.isca.ac.ir/fa/News/Detail/552 ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام]»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>


«قطعاً، براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه بر او دشوار است شما در رنج بيفتيد، به [هدايتِ‌] شما حريص، و نسبت به مؤمنان، دلسوز و مهربان است». «پس به [بركتِ‌] رحمت الهى، با آنان نرم‌خو [و پُر مِهر] شدى، و اگر تندخو و سخت‌دل بودى، قطعاً از پيرامون تو پراكنده مى‌شدند. پس، از آنان درگذر و برايشان آمرزش بخواه، و در كار [ها] با آنان مشورت كن، و هرگاه تصميم گرفتى، بر خدا توكّل كن؛ زيرا خداوند، توكّل‌كنندگان را دوست مى‌دارد».
گفته شده خداوند جز بر پیامبر اسلام، بر هیچ‌یک از پیامبران دو نام از نام‌های خویش یعنی «رَؤُفٌ، رَحِیمٌ» را اطلاق نکرده است.<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref> در مکارم الأخلاق به‌ نقل از انَس آمده است: اخلاق پیامبر خدا چنین‌ بود که هرگاه یکی‌ از اصحابِ خود را سه روز نمی‌دید، جویای حالش می‌شد. اگر به مسافرت رفته بود، برایش دعا می‌کرد و اگر در شهر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر بیمار بود، از او عیادت می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>


مكارم الأخلاق‌ به‌نقل از انَس: اخلاق پيامبر خدا چنين‌بود كه هرگاه يكى‌از اصحابِ خود را سه روز نمى‌ديد، جوياى حالش مى‌شد. اگر به مسافرت رفته بود، برايش دعا مى‌كرد و اگر در شهر بود، به ديدنش مى‌رفت و اگر بيمار بود، از او عيادت مى‌كرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>
== بردباری ==
از ویژگی هایی که از آیات قرآن استفاده می‌شود بردباری پیامبر است. خداوند به پیامبر دستور می‌دهد: «عفو و میانه‌روی را پیشه کن (عذر مردم را بپذیر و بر آنان آسان بگیر)، و به کارهای عقل پسند و نیکو فرمان بده، و از جاهلان اعراض کن. (سوره اعراف، آیه ۱۹۹) پیامبر(ص) از طرف خداوند مأمور به صبر بود. در آیه سوره احقاف، آیه ۳۵ آمده که صبر کن همانگونه که پیامبران اولوا العزم قبل از تو نیز صبر کردند.<ref>قرائتی، محسن، سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۷۹.</ref>


== بردبارى‌ ==
در صحیح البخاری به نقل از انَس آمده است: من با پیامبر خدا راه می‌رفتم و ایشان بُردی نجرانی، با حاشیه‌ای زبر و درشت، بر تن داشت. بادیه‌نشینی از راه رسید و ردای ایشان را محکم کشید. من به گردن پیامبر(ص) نگاه کردم و دیدم که حاشیه ردا، از شدّت کشیدن، روی گردن ایشان رد انداخته است. آن بادیه‌نشین، سپس گفت: ای محمّد! دستور بده از مال خدا که نزد توست، به من بدهند. پیامبر(ص) به طرف او برگشت و خنده‌ای کرد و سپس دستور داد به او چیزی عطا کنند.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>
پيامبر اسلام از طرف خداوند مأمور به صبر بود. در آیه سوره احقاف، آيه 35 آمده که صبر كن همانگونه كه پيامبران اولوا العزم قبل از تو نيز صبر كردند.<ref>قرائتى، محسن، سيره پيامبر اكرم با نگاهى به قرآن كريم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۷۹.</ref>
 
صحيح البخارى‌ به نقل از انَس: من با پيامبر خدا راه مى‌رفتم و ايشان بُردى نجرانى، با حاشيه‌اى زبر و درشت، بر تن داشت. باديه‌نشينى از راه رسيد و رداى ايشان را محكم كشيد. من به گردن پيامبر صلى الله عليه و آله نگاه كردم و ديدم كه حاشيه ردا، از شدّت كشيدن، روى گردن ايشان رد انداخته است. آن باديه‌نشين، سپس گفت: اى محمّد! دستور بده از مال خدا كه نزد توست، به من بدهند. پيامبر صلى الله عليه و آله به طرف او برگشت و خنده‌اى كرد و سپس دستور داد به او چيزى عطا كنند.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref>


== حیا ==
== حیا ==
پيامبر خدا، با حياتر از دخترانِ‌ پرده‌نشين بود.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref> پيامبر صلى الله عليه و آله چندان باشرم و حيا بود كه هيچ چيز از او خواسته نمى‌شد، مگر اين كه آن را عطا مى‌كرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref>
روایت است که پیامبر با حیاتر از دخترانِ پرده‌نشین بود.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.</ref> پیامبر چندان باشرم و حیا بود که هیچ چیز از او خواسته نمی‌شد، مگر این که آن را عطا می‌کرد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref>


== فروتنی ==
== فروتنی ==
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله: خداوند متعال، به من وحى فرمود كه: «فروتن باشيد، تا هيچ كس به ديگرى فخر نفروشد و كسى به كسى تعدّى نكند».الطبقات الكبرى‌ به نقل از يحيى بن ابى كثير: پيامبر خدا فرمود: «من همان گونه غذا مى‌خورم كه بندگان مى‌خورند، و همان طور مى‌نشينم كه بندگان مى‌نشينند؛ زيرا من، بنده‌اى بيش نيستم».<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref> پيامبر صلى الله عليه و آله از زمانى كه خداوند عز و جل او را بر انگيخت، در حال تكيه دادن غذا نخورد، و خوش نداشت كه مانند پادشاهان باشد؛ امّا ما نمى‌توانيم اين كار را بكنيم.<ref>محمدی ری‌شهری، پيامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بيت، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۱.</ref>
یکی از ویژگی‌های اخلاقی رسول اکرم(ص) که رمز موفقیت وی و سبب جذب مردم به سوی ایشان و دین اسلام می‌شد، [[تواضع]] و فروتنی ایشان بود، امام علی(ع) در بیان این ویژگی رسول اکرم(ص) می‌فرماید: پیامبر(ص) روی زمین‌می‌خورد و چون بندگان می‌نشست و به دست خود، پای‌افزار خویش را پینه می‌زد و جامه خود را وصله می‌نمود و بر مرکب بی پالان سوار می‌شد و دیگری را همراه خود سوار می‌کرد.<ref>«[https://quran.isca.ac.ir/fa/News/Detail/552 ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام]»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>
 
رفتارهای متواضعانه پیامبر اکرم(ص) در حدی بود که آن حضرت با همگان غذا می‌خورد، دعوت هر کس، حتی فقیرترین مردم را می‌پذیرفت. دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می‌فرمود: چنین کاری زمینه‌ساز کبر است.<ref>«[https://article.tebyan.net/477974/ویژگی-ها-و-خصوصیات-پیامبر-اسلام-ص- ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)]»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.</ref>
 
پیامبر(ص) گفته است خداوند متعال، به من وحی فرمود که: «فروتن باشید، تا هیچ‌کس به دیگری فخر نفروشد و کسی به کسی تعدّی نکند». در روایتی پیامبر گفته است: «من همان گونه غذا می‌خورم که بندگان می‌خورند، و همان‌طور می‌نشینم که بندگان می‌نشینند؛ زیرا من، بنده‌ای بیش نیستم».<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.</ref> گفته شده پیامبر(ص) از زمانی که خداوند او را برانگیخت، در حال تکیه دادن غذا نخورد، و خوش نداشت که مانند پادشاهان باشد.<ref>محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۱.</ref>


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۱ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۲۱:۰۵

سؤال

پیامبر(ص) دارای چه ویژگی‌هایی بود؟

بردباری، خوش‌خویی، راست‌گویی، امانت‌داری، صداقت، شجاعت و مهربانی برخی از اوصاف ستوده پیامبر اسلام شمرده می‌شود. در آیه ۴ سوره قلم پیامبر به «خُلق عظیم» توصیف شده است. در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران آمده است: «پس به برکت رحمت الهی (در برخورد) با مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»

روایات زیادی وجود دارد که از اخلاق حسنه و بی نظیر پیامبر(ص) حکایت می‌کند. گفته شده حضرت محمد(ص) خوش‌خوترینِ مردمان بود. نه دشنام می‌داد و نه بد زبانی می‌کرد و نه در کوچه و بازار، هیاهو به راه می‌انداخت و نه بدی را با بدی جبران می‌کرد؛ بلکه می‌بخشید و گذشت می‌کرد. امام علی(ع) در بیان ویژگی رسول اکرم(ص) می‌گوید: پیامبر(ص) روی زمین‌ غذا می‌خورد و چون بندگان می‌نشست و به دست خود، کفش خویش را پینه می‌زد و جامه خود را وصله می‌نمود و بر مرکب بی پالان سوار می‌شد و دیگری را همراه خود سوار می‌کرد. گفته شده پیامبر(ص) دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می‌فرمود: چنین کاری زمینه‌ساز غرور است.

خوشخویی

آیه ۴ سوره قلم بیان می‌کند که پیامبر(ص) خویی والا دارد. امام صادق(ع) می‌گوید اخلاق پیامبر خدا، تجسّمِ این سخن خداوند بود: «عفو را پیشه کن و به نیکی، فرمان بده و از جاهلان، روی گردان»(آیه ۱۹۹ سوره اعراف). پیامبر(ص) گفته است شبیه‌ترینِ شما به من، خوش‌خوترینِ شماست. در صحیح البخاری آمده است که پیامبر(ص) نیک‌خوترینِ مردمان بود.[۱]

مسند ابن حنبل به نقل از عایشه، در پاسخ به این سؤال که اخلاق پیامبر(ص) در محیط خانه چگونه بود، می‌گوید خوش‌خوترینِ مردمان بود. نه دشنام می‌داد و نه بد زبانی می‌کرد و نه در کوچه و بازار، هیاهو به راه می‌انداخت و نه بدی را با بدی جبران می‌کرد؛ بلکه می‌بخشید و گذشت می‌کرد.[۲]

امانت‌داری

گفته شده حضرت محمد(ص) پیش از آن که به وی وحی نازل شود، قریش به وی «امین» می‌گفت.[۳] در اوصاف پیامبر گفته شده او مردی بود که از همه قوم خود جوان‌مردتر، نیک‌خوتر، خوش برخوردتر، همسایه‌دارتر، بردبارتر، امانتدارتر، راستگوتر، و از بد زبانی و آزاررسانی، به دور بود. هرگز دیده نشد که با کسی کشمکش و مجادله کند. خداوند، اخلاق و خصال پسندیده را در وجود ایشان جمع کرده بود تا جایی که قومش او را «امین» نامیدند و در مکه، غالباً با لقب امین از ایشان یاد می‌شد.[۴]

راستگویی

یکی از ویژگی‌های اخلاقی پیامبر صداقت و راستی وی بود. صداقت و راستی در گفتار و اعمال فرستادگان الهی موجب جلب اطمینان مردم به پیام آوران الهی می‌شود و زمینه را برای پذیرش دعوت آن‌ها فراهم می‌آورد. به عبارت دیگر، اعتقاد به دروغ بودن گفتار رسولان الهی سبب سلب اعتماد مردم از آن‌ها می‌شود. رسول خدا(ص) در مورد قباحت دروغگویی می‌گوید: مؤمن هر گاه بدون عذر دروغی بگوید هفتاد هزار ملک او را لعنت می‌کنند و بوی گندی از قلبش بیرون می‌آید که تا به عرش می‌رسد.[۵]

عایشه، همسر پیامبر(ص)، می‌گوید نزد پیامبر خدا، هیچ خصلتی منفورتر از دروغ نبود و هرگاه مطلع می‌شد که یکی از اصحابش دروغی گفته است، به او بی‌اعتنایی می‌کرد، تا آن که می‌فهمید توبه کرده است.[۶]

شجاعت

از امام علی(ع) روایت است که گفته در جنگ بدر، ما به پیامبر(ص) پناه می‌بردیم و او از همه ما به دشمن نزدیک‌تر بود و در آن روز، از همه ما شجاعت بیشتری نشان داد. در صحیح مسلم آمده است که پیامبر خدا، زیباترین و بخشنده‌ترین و شجاع‌ترینِ مردم بود. شبی، مردم مدینه صدایی شنیدند و دچار وحشت شدند. عدّه‌ای از مردم، به طرف صدا حرکت کردند. پیامبر که پیش‌تر از آنها به طرف صدا رفته بود، وقتی سوار بر اسب برهنه ابو طلحه و شمشیر به دوش برمی‌گشت، آن عدّه را دید و فرمود: «نترسید، نترسید».[۷]

مهربانی

یکی از ویژگی‌های برجسته اخلاقی پیامبر اعظم(ص) نرم خویی و مهربانی وی بود. این خصوصیت آن قدر ارزشمند بود که خداوند علت جذب مردم عصر بعثت را در دارا بودن همین ویژگی برای حضرت مطرح نموده است. در آیه ۱۵۹ سوره آل عمران آمده است: «پس به برکت رحمت الهی (در برخورد) با مردم نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو پراکنده می‌شدند.»[۸]

گفته شده خداوند جز بر پیامبر اسلام، بر هیچ‌یک از پیامبران دو نام از نام‌های خویش یعنی «رَؤُفٌ، رَحِیمٌ» را اطلاق نکرده است.[۹] در مکارم الأخلاق به‌ نقل از انَس آمده است: اخلاق پیامبر خدا چنین‌ بود که هرگاه یکی‌ از اصحابِ خود را سه روز نمی‌دید، جویای حالش می‌شد. اگر به مسافرت رفته بود، برایش دعا می‌کرد و اگر در شهر بود، به دیدنش می‌رفت و اگر بیمار بود، از او عیادت می‌کرد.[۱۰]

بردباری

از ویژگی هایی که از آیات قرآن استفاده می‌شود بردباری پیامبر است. خداوند به پیامبر دستور می‌دهد: «عفو و میانه‌روی را پیشه کن (عذر مردم را بپذیر و بر آنان آسان بگیر)، و به کارهای عقل پسند و نیکو فرمان بده، و از جاهلان اعراض کن. (سوره اعراف، آیه ۱۹۹) پیامبر(ص) از طرف خداوند مأمور به صبر بود. در آیه سوره احقاف، آیه ۳۵ آمده که صبر کن همانگونه که پیامبران اولوا العزم قبل از تو نیز صبر کردند.[۱۱]

در صحیح البخاری به نقل از انَس آمده است: من با پیامبر خدا راه می‌رفتم و ایشان بُردی نجرانی، با حاشیه‌ای زبر و درشت، بر تن داشت. بادیه‌نشینی از راه رسید و ردای ایشان را محکم کشید. من به گردن پیامبر(ص) نگاه کردم و دیدم که حاشیه ردا، از شدّت کشیدن، روی گردن ایشان رد انداخته است. آن بادیه‌نشین، سپس گفت: ای محمّد! دستور بده از مال خدا که نزد توست، به من بدهند. پیامبر(ص) به طرف او برگشت و خنده‌ای کرد و سپس دستور داد به او چیزی عطا کنند.[۱۲]

حیا

روایت است که پیامبر با حیاتر از دخترانِ پرده‌نشین بود.[۱۳] پیامبر چندان باشرم و حیا بود که هیچ چیز از او خواسته نمی‌شد، مگر این که آن را عطا می‌کرد.[۱۴]

فروتنی

یکی از ویژگی‌های اخلاقی رسول اکرم(ص) که رمز موفقیت وی و سبب جذب مردم به سوی ایشان و دین اسلام می‌شد، تواضع و فروتنی ایشان بود، امام علی(ع) در بیان این ویژگی رسول اکرم(ص) می‌فرماید: پیامبر(ص) روی زمین‌می‌خورد و چون بندگان می‌نشست و به دست خود، پای‌افزار خویش را پینه می‌زد و جامه خود را وصله می‌نمود و بر مرکب بی پالان سوار می‌شد و دیگری را همراه خود سوار می‌کرد.[۱۵]

رفتارهای متواضعانه پیامبر اکرم(ص) در حدی بود که آن حضرت با همگان غذا می‌خورد، دعوت هر کس، حتی فقیرترین مردم را می‌پذیرفت. دوست نداشت افراد پشت سر ایشان حرکت کنند و می‌فرمود: چنین کاری زمینه‌ساز کبر است.[۱۶]

پیامبر(ص) گفته است خداوند متعال، به من وحی فرمود که: «فروتن باشید، تا هیچ‌کس به دیگری فخر نفروشد و کسی به کسی تعدّی نکند». در روایتی پیامبر گفته است: «من همان گونه غذا می‌خورم که بندگان می‌خورند، و همان‌طور می‌نشینم که بندگان می‌نشینند؛ زیرا من، بنده‌ای بیش نیستم».[۱۷] گفته شده پیامبر(ص) از زمانی که خداوند او را برانگیخت، در حال تکیه دادن غذا نخورد، و خوش نداشت که مانند پادشاهان باشد.[۱۸]

منابع

  1. محمدی ری‌شهری، محمد، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دار الحدیث، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۳.
  2. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.
  3. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۵.
  4. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۵۷.
  5. «ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.
  6. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۱.
  7. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۵.
  8. «ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.
  9. «ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.
  10. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.
  11. قرائتی، محسن، سیره پیامبر اکرم با نگاهی به قرآن کریم، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن، ۱۳۸۵ش، ص۷۹.
  12. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.
  13. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۷.
  14. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.
  15. «ویژگی‌های اخلاقی پیامبر از منظر قرآن با رویکرد وحدت در امت اسلام»، پرتال جامع علوم و معارف قرآنی، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.
  16. «ویژگی‌ها و خصوصیات پیامبر اسلام (ص)»، سایت تبیان، بازدید: ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ش.
  17. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۶۹.
  18. محمدی ری‌شهری، پیامبر اعظم از نگاه قرآن و اهل بیت، ۱۳۸۶ش، ص۱۷۱.