فکر گناه: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour }}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا فکر گناه، گناه به‌شمار می‌رود؟ و اگر کسی در خواب ببیند گناه می‌کند، باز هم گناه محسوب می‌شود؟
آیا فکر گناه، گناه به‌شمار می‌رود؟ {{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}فکر گناه تا زمانی که منتهی به انجام گناه نشود، گناه محسوب نمی‌شود، ولی بی شک آثار نامطلوبی بر روح انسان می‌گذارد.<ref>«[https://makarem.ir/main.aspx?typeinfo=21&lid=0&catid=46447&mid=259522 حکم فکر کردن به گناه]»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.</ref> [[امام علی(ع)]] می‌فرماید: {{متن عربی|مَن كَثُرَ فِكرُه فِي المَعاصِي دَعَتهُ الَيها|ترجمه=كسى كه زياد فكر گناه كند، باعث مى‌شود كه به گناه بيفتد و به سوى آن رود.}}<ref>عبدالواحد بن محمّد تمیمی آمدی؛ غررالحکم، ص۱۸۶، به نقل از سهراب پور، علی، خلوت شیطانی: خودارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰، ص۵۶.</ref>
{{پاسخ}}
گناه در لغت فارسی به معنای (بزه) (جرم)، (خطا)، (نافرمانی) و امثال این الفاظ آمده، و در لغت عرب از آن به (ذنب) (اثم)، (معصیت) تعبیر شده است و معنایی که در هر دو آنها صادق و بلکه جامع همه معانی است، همان نافرمانی و انجام عمل برخلاف قانون یا سرپیچی از قانون است. مقصود از آن در نزد اهل شرع عبارت است از انجام اعمال که بر خلاف شرع است، و انجام یا ترک آن نامشروع تلقی می‌شود.<ref>. لغت‌نامه دهخدا، ماده ذنب.</ref>


درباره این مسئله که آیا فکر و اندیشه گناه گناه شمرده می‌شود یا نه؟ باید گفت فکر گناه به دو صورت ممکن است مطرح شود؛ یکی این که فکر گناه به عنوان یک تصور ذهنی و خطور برخی از گناهان در فکر و اندیشه و توهم و خیال انسان که هیچ‌گونه اثر و پی‌آمد علمی و عملی به همراه نداشته باشد، در این صورت هیچ دلیلی عقلی یا نقلی وجود ندارد که فکر گناه بدین معنا، گناه محسوب شود، گرچه نمی‌شود که منکر این شد که فکر گناه آثار و پی‌آمد منفی بر روح و جان آدمی می‌گذارد. چنان‌که در روایتی آمده که حضرت مسیح(ع) فرمود: موسی بن عمران به شما دستور داد که زنا نکنید و من به شما امر می‌کنم که فکر زنا را در خاطر نیاورید، چه رسد به این که عمل زنا را انجام دهید، زیرا که هر کسی فکر زنا کند، مانند کسی است که در ساختمانی زیبای رنگ‌آمیزی شده‌ای، آتش روشن کند که در این صورت دود آتش رنگ خانه را تباه می‌کند، گرچه ظاهراً خانه سالم است.<ref>. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، دار الوفاء، دوم، ۱۴۰۴ه‍. ق، ج۱۴، ص۳۳۱.</ref> از این گونه روایات به آسانی معلوم می‌شود که فکر گناه به معنای یاد شده گرچه گناه به مفهوم فقهی و کلامی نخواهد بود، اما آثار سوء بر روح انسان می‌گذارد.
فکر گناه تا به عمل حرامی منجر نشود، حرام نیست؛ ولی باید در نظر داشت که شیطان با همین انحرافات کوچک انسان را به تباهی می‌کشاند. فکر گناه، گناه نیست، ولی ممکن است زمینه گناه را فراهم سازد و موجب سلب توفیق گردد.<ref>عبدالرحمان میرزانژاد، [https://hawzah.net/fa/Magazine/View/4892/4931/42139/فکر-گناه فکر گناه]، مجله پرسمان، شماره ۱۴، ۱۳۸۲.</ref> اکثر گناهان قبل از این که به مرحلهٔ عمل درآیند، در فکر زاده می‌شوند، آن‌هایی که اندیشه‌های بد به خود راه می‌دهند، احتمال دارد به دنبال اندیشه‌های بدِ خود، به کردار بد نیز روی آورند. بالعکس کسانی که دارای اندیشه‌های نیک هستند خیلی کم امکان دارد که به بدی دست زنند.<ref>لرد آوبری، آرامش و خوشبختی یا در جستجوی خوشبختی، ترجمه مهرداد مهرین، ۱۳۵۱، ص ۲۰۰؛ به نقل از سهراب پور، علی، خلوت شیطانی: خودارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰، ص۵۶.</ref>


صورت دوم فکر گناه آن است که فکر و اندیشه گناه منشأ آثار علمی و عملی بشود، در این باره گرچه بحث‌های مفصل وجود دارد اما به نظر می‌رسد که این نوع فکر و اندیشه گناه، انکار گناه بودنش کاری آسان نیست، زیرا بسیاری از گناهان کبیره از سنخ این نوع گناه یعنی، فکر گناه هستند؛ از جمله حسد. شهید دستغیب درباره آن می‌گوید: از گناهانی که در نصوص معتبره به آن وعده عذاب داده شده حسد است.
[[شهید مطهری]] درباره این موضوع گفته است: «اگر شما تصمیم به یک گناه بگیرید و تمام مقدمات آن گناه را هم فراهم کنید، ولی آن لحظه آخر که می‌رسد پشیمان بشوید یا موانع خارجی نگذارد شما این عمل را انجام دهید، این را به پای شما گناه نمی‌نویسند. در اینکه نیت بد، خودش بد است بحثی نیست. شک ندارد که نیت بد خودش بد است، گذشته از اینکه نیتِ بد است که انسان را به خود بد می‌کشاند، چون هر کاری اول فکرش در انسان پیدا می‌شود و بعد انسان وارد عمل می‌شود. در احادیث ما این قضیه وارد شده که عیسی بن مریم گفت: ایها الناس! مردم به شما گفتهاند که گناه نکنید، من می‌گویم خیال گناه را هم در خاطرتان راه ندهید. از نظر اسلامی هم که شک ندارد هر خاطره‌ای که انسان را از خدا غافل کند بد است، تا چه رسد که آن خاطره فکرِ گناه باشد. پس دو مسئله است: اینکه آیا فکر گناه، خودش یک چیز بدی هست یا نه؟ و اینکه آیا فکر گناه ولو آنکه آن گناه قهراً انجام نشده باشد، عیناً مثل خودِ گناه است؟ که اینجور نیست. ولی در گناه اگر مانع خارجی بیاید، گناهِ آن عمل منظور نمی‌شود. اما خود فکر گناه، مسلّم بد است و نوعی گناه می‌باشد.»<ref>مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ج۲۲، ص۷۸۲ و ۷۸۳.</ref>
 
شهید ثانی در کشف‌الریبه می‌گوید: حسد از بزرگترین گناهان است و اولین گناهی که در روی زمین واقع شد، حسد بود که شیطان به آدم حسد ورزید. مشهور فقها فرموده‌اند که حسد گناه کبیره است. ممکن است کسی بگوید که در برخی روایات آمده که هر مؤمنی قصد گناهی بکند تا وقتی که آن را بجا نیاورد چیزی بر او نیست و گناهی برایش نوشته نمی‌گردد؛ بنابراین حسد هم تا وقتی که کاری نکند، نباید گناه داشته باشد؟ جواب آن است که این روایات درباره گناهانی که از اعضاء و جوارح سر می‌زند و تا به جای آورده نشود گناه محسوب نمی‌شود. اما گناهانی که جای آنها قلب است مانند ریاء، عجب، بغض مؤمن، و مانند این‌ها از گناهان قلبی تماماً از مورد روایات عفو خارج است.<ref>. دستغیب، سید عبدالحسین، گناهان کبیره، تهران، نشر ضرّابی، ج۲، ص۳۴۱–۳۴۷، چاپ ۵.</ref>
 
در مجموع معلوم می‌شود که فکر گناه بدان معنا که منشأ اثر علمی و عملی بشود، گرچه به هر دلیل در خارج انجام نشود و در مرحله فکر باقی بماند دست‌کم گناه نبودن آنها قطعی نیست و ممکن است گناه شمرده شود. بخصوص آن که برخی گناهان اساساً از سنخ گناه فکری است و اصلاً در خارج عینیت پیدا نمی‌کند. مانند کسی که در عالم فکر و ذهن خود نسبت به برادر مؤمن خود بدبین باشد، گرچه اظهار نکند، آیا کسی می‌تواند گناه بودن این مورد را منکر شود؟!! یا مثلاً یأس و ناامیدی از خداوند یک گناه کبیره است و از سنخ گناهان فکری است.
 
البته شایان ذکر است، نباید فراموش کرد که این قبیل گناهان (حسد، یأس و ناامیدی، بد بین بودن به برادر مؤمن، عجب و …)، خودشان فی نفسه جزء گناهان می‌باشند، آن هم گناهان فکری و قلبی؛ نه آنکه از قبیل فکر گناه چون فکر دزدی کردن یا فکر دروغ گفتن و … باشد.
 
لذا به نظر می‌رسد در مورد گناهانی که مربوط قلب وفکر نیستند باید بین فکر گناه و بین نیت و عزم بر گناه تفصیل قائل شد: بدین بیان که هر فعلی مثل گناه که می‌خواهد از انسان صادر شود چهار مرحله را طی می‌کند: ۱. خطور و تصور آن فعل. ۲. میل و رغبت و شوق به آن فعل. ۳. اعتقاد به آن فعل. ۴. اراده و عزم و تصمیم بر انجام آن. به نظر می‌رسد که فکر گناه همان سه مورد اولی باشد که معمولاً غیر اختیاری است و آنچه غیر اختیاری است، مورد تکلیف نیست و مؤاخذه و عقوبت ندارد. اما مورد چهارم که عزم و اراده برای انجام گناه می‌باشد، مورد تکلیف و حرام است، چون که این حالت اختیاری است.<ref>. ر.ک. دستغیب، سید عبدالحسین، قلب سلیم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۵۱، ص۸۴۳–۸۴۴.</ref>
 
البته قابل توجه است که اگر این عزم و تصمیم بر گناه در خارج به هر دلیلی عملی نشد، فقط به خاطر این نیت و عزم بر گناه به او عذاب و جزاء می‌دهند.<ref>. ر.ک. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، چاپ دوم، تهران، ج۱، ص۶۸۸.</ref>
 
۳. اما درباره ضلع پایانی سؤال باید گفت که چون کار خلاف شرع وقتی گناه محسوب می‌شود و کیفر قانونی دارد یا در آخرت عذاب به همراه دارد که انسانی با علم و آگاهی و با اختیار، و در حالی که دارای عقل و سلامت روحی است و با اراده خود، عمل خلاف شرع انجام دهد، گناه شمرده می‌شود؛ اما کسی که در حال خواب باشد مثلاً خواب ببیند که کاری انجام می‌دهد که گناه و خلاف شرع است، این گناه شمرده نمی‌شود. و هیچ گونه پی‌آمد فقهی و کلامی ندارد؛ یعنی کسی او را به خاطر آن خواب مؤاخذه نمی‌کند و در قیامت عذاب نمی‌شود، چون خواب دیدن و در حال خواب و بدون آگاهی عمل خلاف کردن گناه محسوب نمی‌شود.<ref>. دستغیب، گناهان کبیره، نشر پیشین، ج۲، ص۳۴۴.</ref>
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
۱. امام خمینی، چهل حدیث، نشر مؤسسه آثار امام خمینی، چاپ ۲۰.
* شهید دستغیب، گناهان کبیره.
 
# گناهان کبیره، شهید دستغیب.
# گناه مجموعه داستان، مهدی یزدی، نشر دارالفکر قم.
# سیدهاشم رسولی محلاّتی، کیفر گناه و آثار و عواقب خطرناک آن، نشر کتابخانه صدر تهران.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۴۲: خط ۲۰:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =-
  | تیترها =
  | تیترها =-
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۴۳

سؤال
آیا فکر گناه، گناه به‌شمار می‌رود؟

فکر گناه تا زمانی که منتهی به انجام گناه نشود، گناه محسوب نمی‌شود، ولی بی شک آثار نامطلوبی بر روح انسان می‌گذارد.[۱] امام علی(ع) می‌فرماید: «مَن كَثُرَ فِكرُه فِي المَعاصِي دَعَتهُ الَيها؛ كسى كه زياد فكر گناه كند، باعث مى‌شود كه به گناه بيفتد و به سوى آن رود.»[۲]

فکر گناه تا به عمل حرامی منجر نشود، حرام نیست؛ ولی باید در نظر داشت که شیطان با همین انحرافات کوچک انسان را به تباهی می‌کشاند. فکر گناه، گناه نیست، ولی ممکن است زمینه گناه را فراهم سازد و موجب سلب توفیق گردد.[۳] اکثر گناهان قبل از این که به مرحلهٔ عمل درآیند، در فکر زاده می‌شوند، آن‌هایی که اندیشه‌های بد به خود راه می‌دهند، احتمال دارد به دنبال اندیشه‌های بدِ خود، به کردار بد نیز روی آورند. بالعکس کسانی که دارای اندیشه‌های نیک هستند خیلی کم امکان دارد که به بدی دست زنند.[۴]

شهید مطهری درباره این موضوع گفته است: «اگر شما تصمیم به یک گناه بگیرید و تمام مقدمات آن گناه را هم فراهم کنید، ولی آن لحظه آخر که می‌رسد پشیمان بشوید یا موانع خارجی نگذارد شما این عمل را انجام دهید، این را به پای شما گناه نمی‌نویسند. در اینکه نیت بد، خودش بد است بحثی نیست. شک ندارد که نیت بد خودش بد است، گذشته از اینکه نیتِ بد است که انسان را به خود بد می‌کشاند، چون هر کاری اول فکرش در انسان پیدا می‌شود و بعد انسان وارد عمل می‌شود. در احادیث ما این قضیه وارد شده که عیسی بن مریم گفت: ایها الناس! مردم به شما گفتهاند که گناه نکنید، من می‌گویم خیال گناه را هم در خاطرتان راه ندهید. از نظر اسلامی هم که شک ندارد هر خاطره‌ای که انسان را از خدا غافل کند بد است، تا چه رسد که آن خاطره فکرِ گناه باشد. پس دو مسئله است: اینکه آیا فکر گناه، خودش یک چیز بدی هست یا نه؟ و اینکه آیا فکر گناه ولو آنکه آن گناه قهراً انجام نشده باشد، عیناً مثل خودِ گناه است؟ که اینجور نیست. ولی در گناه اگر مانع خارجی بیاید، گناهِ آن عمل منظور نمی‌شود. اما خود فکر گناه، مسلّم بد است و نوعی گناه می‌باشد.»[۵]

مطالعه بیشتر

  • شهید دستغیب، گناهان کبیره.

منابع

  1. «حکم فکر کردن به گناه»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت آیت‌الله مکارم شیرازی، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
  2. عبدالواحد بن محمّد تمیمی آمدی؛ غررالحکم، ص۱۸۶، به نقل از سهراب پور، علی، خلوت شیطانی: خودارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰، ص۵۶.
  3. عبدالرحمان میرزانژاد، فکر گناه، مجله پرسمان، شماره ۱۴، ۱۳۸۲.
  4. لرد آوبری، آرامش و خوشبختی یا در جستجوی خوشبختی، ترجمه مهرداد مهرین، ۱۳۵۱، ص ۲۰۰؛ به نقل از سهراب پور، علی، خلوت شیطانی: خودارضایی و راه درمان آن، قم، دفتر نشر معارف، ۱۳۹۰، ص۵۶.
  5. مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، ج۲۲، ص۷۸۲ و ۷۸۳.