عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع): تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
آیا در دورهٔ معصومین(ع) عزاداری امام حسین(ع) در ایام محرم برگزار می‌شده و اگر چنین است، به چه صورت بوده است؟
آیا معصومان(ع) برای امام حسین(ع) عزاداری برگزار می‌کردند؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
اقامهٔ عزا و گریه بر عزیزان از دست رفته، از جانب معصومین(ع) رایج بوده است؛ چنان‌که حضرت فاطمه زهرا(س) به خاطر گریه شبانه‌روزی برای پدر بزرگوارش، مورد اعتراض قرار گرفت و به ناچار بیت الاحزان را به وجود آورده، دست حسن و حسین(ع) را می‌گرفت، و برای عزاداری و گریه به آن‌جا می‌رفت. ائمهٔ اطهار(ع) نیز برای امام حسین(ع) سوگواری می‌کردند.
{{درگاه|امام حسین}}
'''عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع)''' در مناسبت‌های مختلف برپا می‌شد. در [[ماه محرم]]، مجالس سوگواری [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)]] توسط ائمه(ع) هر روز برگزار می‌شد. برخی از امامان شیعه، مانند [[امام سجاد(ع)]]، در ایام محرم سیاه‌پوش می‌شدند.<ref>ابوالحسنی (منذر)، علی، سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، ۱۳۷۵، ص۱۲۷-۱۲۸.</ref>{{جعبه نقل قول
| عنوان =
| نقل‌قول = [[امام سجاد(ع)]]:{{-}}'''«یعقوب پیامبر دوازده پسر داشت، خداوند یکی را از پیش او برد، چشم‌هایش از گریه بسیار، سفید و نابینا گردید، … اما من با دو چشمم دیدم که پدرم، برادرم و … همه در کنار من کشته شدند. چطور اندوه من تمام شود؟!»'''<ref>صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۸–۵۱۹.</ref>|تاریخ بایگانی
| منبع =
| تراز = چپ
| عرض = ۲۳۰px
| اندازه خط = 14px
| رنگ پس‌زمینه = #FFF9E7
| گیومه نقل‌قول =
| تراز منبع = چپ
}}
 
'''عزاداری امام سجاد(ع)'''
{{همچنین ببینید|خون گریه کردن امام سجاد(ع) بر امام حسین(ع)}}
امام سجاد(ع) هنگام شهادت پدرش امام حسین(ع)، در [[کربلا]] حضور داشت. براساس منابع، او باقی مانده عمر خویش را عزادار پدرش بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد.<ref>شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۸.</ref>
 
[[امام صادق(ع)]] درباره امام سجاد(ع) فرمودند که او چهل سال بر پدرش گریه کرد. او روزه می‌گرفت و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و برای او غذا می‌آوردند، می‌فرمود: فرزند رسول خدا(ص) گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا(ص) تشنه شهید شد و همین‌طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد.<ref>امین، سید محسن، المجالس السنیّه، بیروت، دارالتعارف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref>
 
'''عزاداری امام باقر(ع)'''
 
[[ابن‌قولویه]] در [[کامل الزیارات]] نقل می‌کند: [[امام باقر(ع)]] در [[روز عاشورا]] به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرمود و در خانه خویش، مجلس عزا اقامه می‌کرد.<ref>شهرستانی، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰؛ نیز: امین، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.</ref>


اما دربارهٔ چگونگی عزاداری آن‌ها و این‌که آیا این عزاداری در ایام محرم بوده است یا خیر، لازم است در سیرهٔ ائمه معصومین(ع) و چگونگی سوگواری آن‌ها تحقیق و بررسی لازم انجام شود. در این زمینه، سیرهٔ امام سجاد(ع) و امامان پس از او را به اجمال بررسی خواهیم کرد:
'''عزاداری امام صادق(ع)'''


۱. عزاداری امام سجاد(ع): از آن‌جایی که حضرت امام زین‌العابدین(ع) هنگام شهادت پدر بزرگوارش، در کربلا حضور داشت و از عمق فاجعه آگاه و چگونگی شهادت آن عزیزان را مشاهده کرده بود؛ بنابراین، بر اساس روایات معتبر، آن حضرت تمام عمر باقی ماندهٔ خویش را عزادار بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد، چنان‌که اگرغذایی را خدمت حضرت سجاد(ع) قرار می‌دادند، اشک از چشمان مبارک‌شان جاری می‌شد، تا جایی که گاه غلامی از او می‌پرسد: آیا حزن و اندوه شما تمام نمی‌شود؟ حضرت می‌فرماید: وای بر تو! همانا یعقوب(ع) دوازده فرزند داشت، یکی از آن‌ها ناپدید شد و یعقوب از شدّت اندوه چشمانش سفید (ونابینا) گردید، در حالی که فرزندش یوسف زنده بود! ولی من پدر و برادر و عمو و هفده نفر از اهل بیتم و تعدادی از یاران پدرم را دیدم که ذبح شده و به خون آغشته بودند؛ پس چگونه حزن و اندوهم تمام شود؟<ref>تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، السید صالح الشهرستانی، تحقیق و اعداد، الشیخ نبیل رضا علوان، ص۱۱۸بیروت، دارالزهراء، چاپ اول، ۱۴۱۹ق، و مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۶۶.</ref>
پیرامون عزاداری امام صادق‎(ع) روایات بسیاری وارد شده که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدش مرثیه‌سرایی کنند و آنان را بر این امر تشویق می‌کرد. خانواده امام از پشت پرده به مرثیه‌سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه می‌کردند.<ref>صفایی حائری، عباس، تاریخ سیدالشهدا، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۹ش، ص۵۶۶.</ref>


در «المجالس‌السنیّه» آمده است که امام صادق(ع) دربارهٔ جدش ـ امام سجاد(ع) ـ فرمود: او چهل سال بر پدرش گریه کرد، در حالی‌که روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها شب‌زنده‌داری می‌کرد و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و یکی از غلامانش برای او غذا می‌آورد و عرض می‌کرد: ای مولای من! میل کنید؛ حضرت می‌فرمود: فرزند رسول خدا گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا تشنه شهید شد، و همین‌طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد تا این که غذا و آب با اشک چشمش مخلوط می‌شد و این وضعیت همچنان ادامه داشت تا این‌که خدای خویش را ملاقات کرد و به دیدار حق شتافت.<ref>المجالس السنیّه، سید محسن امین، بیروت، دارالتعارف، چاپ ششم ۱۳۹۸ ق، ج۱، ص۱۵۵.</ref>
در یکی از این روایات نقل شده که امام صادق(ع) به فردی گفت برایم شعر بخوان. وقتى شعر خواند امام فرمود: منظور من اين گونه شعر نيست. بلكه می‌خواهم از شعر‏‌هایى كه نزد قبر امام حسين(ع) می‌گویيد برايم بخوانید. آن شخص شعری در مورد [[امام حسین علیه‌السلام|امام حسین(ع)‌]] خواند اما پس از دیدن گریه امام، از ادامه شعر خوددارى کرد. امام به او گفت شعرش را ادامه دهد.<ref>ابن‌قولويه قمی‏، جعفر بن محمد، كامل الزيارات‏، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضوية، ۱۳۵۶ق، ص۱۰۵- ۱۰۶.</ref>


۲. عزاداری امام باقر(ع): در کتاب «نهضه الحسین» (ص ۱۵۲) آمده است: با آمدن ماه محرم، حزن و اندوه در اهل‌بیت نبوی(ع) ظاهر می‌گشت و آنان از شعرا می‌خواستند تا برای جدشان ـ امام حسین(ع) ـ مرثیه‌سرایی کنند.<ref>کامل الزیارات، ابن قولویه قمی، ص۱۱۱ تا ۱۱۴، تهران، چاپ صدوق، چاپ اول، سال۱۳۷۵.</ref> همچنین در کامل‌الزیارات ابن قولویه آمده است که امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرموده، و در خانهٔ خویش مجلس عزا اقامه می‌کرد و…<ref>تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.</ref>
'''عزاداری امام موسی کاظم(ع)'''


۳. عزاداری امام صادق(ع): دربارهٔ عزاداری امام صادق‎(ع) نیز روایات زیادی وارد شده است که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدّش مرثیه‌سرایی کنند و آنان را بر این امر مقدّس تشویق می‌کرد و اهل‌بیت او از پس پرده به مرثیه‌سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه و ناله می‌کردند.<ref>تاریخ سیدالشهدا، عباس صفائی حائری، ص۵۶۶، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، چاپ اول، سال ۱۳۷۹، آمالی صدوق، مجلسی، ج۶، ص۲۰۵.</ref>
امام رضا(ع) نقل کرده‌اند که با فرارسیدن محرم، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز، روز مصیبت، حزن و گریه او بود و می‌فرمود: عاشورا روزی است که جدم حسین(ع) را شهید کردند.<ref>صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، ج۲، ص۱۱۱.</ref>


۴. عزاداری امام موسی کاظم(ع): در این باره، امام رضا(ع) می‌فرماید: هنگامی که محرم فرا می‌رسید، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز، روز مصیبت و حزن و گریه او بود و می‌فرمود: عاشورا روزی است که جدّم حسین(ع) را شهید کردند.<ref>أمالی صدوق، ج۲، ص۱۱۱.</ref>
'''عزاداری امام رضا(ع)'''


۵. عزاداری امام رضا(ع): دعبل خزاعی می‌گوید: در ایام دههٔ محرم به محضر آقا و مولای خود، علی بن موسی(ع)، در مرو شرفیاب شدم و آن حضرت را در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون یافتم. وقتی حضرت مرا دید فرمود: مرحبا بر تو دعبل! مرحبا بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند؛ سپس حضرت مرا در کنار خودش جای داد و فرمود: ای دعبل! دوست داری شعر بخوانی؛ زیرا این روزها ایام غم و اندوه بر ما اهل بیت و روز شادی دشمنان ما، به ویژه بنی‌امیه، است؛ سپس برخاست و پرده‌ای بین ما و اهل‌بیتش زد و آنان را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت جدّش حسین(ع) گریه کنند؛ آن‌گاه رو به من کرد و فرمود: ای دعبل! مرثیه بخوان! تو یاور ما و مرثیه‌سرای ما هستی، تا زمانی که زنده‌ای.<ref>بحارالانوار، ج۴۰، ص۲۵۷.</ref> در این هنگام دعبل مرثیه‌سرایی را آغاز کرد.<ref>بحارالانوار، ص۱۵۷.</ref>
دعبل خزاعی نقل کرده که در ابتدای محرم به نزد امام رضا(ع) رفتم. او در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون بود و وقتی مرا دید گفت: آفرین بر تو دعبل، آفرین بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند. سپس امام پرده‌ای بین یارانش و اهل‌بیتش گذاشت و خانواده‌اش را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت حسین(ع) گریه کنند. سپس به دعبل گفت مرثیه بخواند.<ref>مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، تحقیق السيد إبراهيم الميانجی و محمد الباقر البهبودی، بیروت، داراحیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۷.</ref>


۶. عزاداری در زمان چهار امام دیگر: در آن زمان‌ها، عزاداری گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ مثلاً در زمان امام جواد(ع)، تا حدی امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم ادامه داشت؛ اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار بود.<ref>بحارالانوار، ص۱۳۶ و ۱۳۷.</ref> در این دوران نیز عزاداری در ایام محرم نسبت به ماه‌ها و ایام دیگر بیشتر بود.
'''عزاداری در زمان چهار امام دیگر'''


با توجه به بررسی سیره امامان معصوم(ع)، عزاداری سیدالشهدا در طول سال در مناسبت‌های ویژه برپا بود، ولی در ایام محرم، مجالس سوگواری هر روز بر پا می‌شد و برخی از آن‌ها، مانند امام سجاد(ع)، در ایام محرم سیاه‌پوش نیز بودند.<ref>سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، علی ابوالحسنی، منذر، ص۱۲۷ و ۱۲۸، قم، مؤلف، چاپ اول، سال ۱۳۷۵. برای آگاهی بیشتر ر.ک. مناقب ابن شهرآشوب، ج۴، ص۱۶۶، آمالی صدوق، مجلسی ۲۹، ج۶، ص۲۰۵.</ref>
عزاداری از زمان امام جواد(ع) تا [[امام زمان]]، گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ برای نمونه در زمان [[امام جواد]]امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان [[معتصم]] خلیفه عباسی، ادامه داشت. اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار قرار گرفت.<ref>مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۷۹.</ref>


== منابع ==
==منابع==
{{پانویس|۲}}
{{پانویس|۲}}
{{شاخه
{{شاخه
| شاخه اصلی =
| شاخه اصلی = تاریخ
|شاخه فرعی۱ =
| شاخه فرعی۱ = تاریخ و سیره معصومان
|شاخه فرعی۲ =
| شاخه فرعی۲ =  
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =  
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
| شناسه =
| شناسه = شد
| تیترها =
| تیترها = شد
| ویرایش =
| ویرایش = شد
| لینک‌دهی =
| لینک‌دهی = شد
| ناوبری =
| ناوبری =  
| نمایه =
| نمایه =  
| تغییر مسیر =
| تغییر مسیر =  
| ارجاعات =
| ارجاعات =  
| بازبینی =
| بازبینی = شد
| تکمیل =
| تکمیل =  
| اولویت =
| اولویت = ب
| کیفیت =
| کیفیت = ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[رده:عزاداری]]
[[رده:امام حسین(ع)]]
[[رده:درگاه امام حسین(ع)]]
[[ar:اقامة عزاء أئمة الشيعة علی الإمام الحسين(ع)]]
[[en:Mourning of Shi'a Imams for Imam al-Husayn (a)]]
[[ps:د شيعه امامانو ماتم پر امام حسين(ع)]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۳، ساعت ۱۳:۱۸

سؤال

آیا معصومان(ع) برای امام حسین(ع) عزاداری برگزار می‌کردند؟

درگاه‌ها
امام حسین.png


عزاداری امامان شیعه بر امام حسین(ع) در مناسبت‌های مختلف برپا می‌شد. در ماه محرم، مجالس سوگواری امام حسین(ع) توسط ائمه(ع) هر روز برگزار می‌شد. برخی از امامان شیعه، مانند امام سجاد(ع)، در ایام محرم سیاه‌پوش می‌شدند.[۱]

امام سجاد(ع):
«یعقوب پیامبر دوازده پسر داشت، خداوند یکی را از پیش او برد، چشم‌هایش از گریه بسیار، سفید و نابینا گردید، … اما من با دو چشمم دیدم که پدرم، برادرم و … همه در کنار من کشته شدند. چطور اندوه من تمام شود؟!»[۲]

عزاداری امام سجاد(ع)

امام سجاد(ع) هنگام شهادت پدرش امام حسین(ع)، در کربلا حضور داشت. براساس منابع، او باقی مانده عمر خویش را عزادار پدرش بود و بر شهدای کربلا گریه می‌کرد.[۳]

امام صادق(ع) درباره امام سجاد(ع) فرمودند که او چهل سال بر پدرش گریه کرد. او روزه می‌گرفت و هنگامی که زمان افطار فرا می‌رسید و برای او غذا می‌آوردند، می‌فرمود: فرزند رسول خدا(ص) گرسنه شهید شد، فرزند رسول خدا(ص) تشنه شهید شد و همین‌طور این کلام را تکرار و گریه می‌کرد.[۴]

عزاداری امام باقر(ع)

ابن‌قولویه در کامل الزیارات نقل می‌کند: امام باقر(ع) در روز عاشورا به سوگواری برای امام حسین(ع) امر فرمود و در خانه خویش، مجلس عزا اقامه می‌کرد.[۵]

عزاداری امام صادق(ع)

پیرامون عزاداری امام صادق‎(ع) روایات بسیاری وارد شده که از شاعران درخواست می‌نمود برای جدش مرثیه‌سرایی کنند و آنان را بر این امر تشویق می‌کرد. خانواده امام از پشت پرده به مرثیه‌سرایی شاعران گوش می‌دادند و گریه می‌کردند.[۶]

در یکی از این روایات نقل شده که امام صادق(ع) به فردی گفت برایم شعر بخوان. وقتى شعر خواند امام فرمود: منظور من اين گونه شعر نيست. بلكه می‌خواهم از شعر‏‌هایى كه نزد قبر امام حسين(ع) می‌گویيد برايم بخوانید. آن شخص شعری در مورد امام حسین(ع)‌ خواند اما پس از دیدن گریه امام، از ادامه شعر خوددارى کرد. امام به او گفت شعرش را ادامه دهد.[۷]

عزاداری امام موسی کاظم(ع)

امام رضا(ع) نقل کرده‌اند که با فرارسیدن محرم، پدرم هرگز با حالت خنده و تبسم دیده نمی‌شد و ده روز اول محرم به همین شکل بود تا این که روز دهم و روز عاشورا فرا می‌رسید و این روز، روز مصیبت، حزن و گریه او بود و می‌فرمود: عاشورا روزی است که جدم حسین(ع) را شهید کردند.[۸]

عزاداری امام رضا(ع)

دعبل خزاعی نقل کرده که در ابتدای محرم به نزد امام رضا(ع) رفتم. او در حالی که اصحابش دور او نشسته بودند، محزون بود و وقتی مرا دید گفت: آفرین بر تو دعبل، آفرین بر کسی که با دست و زبانش ما را یاری می‌کند. سپس امام پرده‌ای بین یارانش و اهل‌بیتش گذاشت و خانواده‌اش را پشت پرده نشاند تا بر مصیبت حسین(ع) گریه کنند. سپس به دعبل گفت مرثیه بخواند.[۹]

عزاداری در زمان چهار امام دیگر

عزاداری از زمان امام جواد(ع) تا امام زمان، گاه سیر صعودی و گاه نزولی داشته است؛ برای نمونه در زمان امام جواد(ع)، امکان عزاداری برای شیعیان فراهم بود و این حالت تا زمان معتصم خلیفه عباسی، ادامه داشت. اما پس از آن، سیر نزولی یافت و شیعه برای عزاداری و احیای شعائر حسینی در فشار قرار گرفت.[۱۰]

منابع

  1. ابوالحسنی (منذر)، علی، سیاه‌پوش در سوگ ائمه نور، قم، ناشر مؤلف، ۱۳۷۵، ص۱۲۷-۱۲۸.
  2. صدوق، محمد بن علی، الخصال، تحقیق علی‌اکبر غفاری، قم، مؤسسه انتشارات اسلامی، ۱۳۶۲ش، ج۲، ص۵۱۸–۵۱۹.
  3. شهرستانی، سید صالح، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، تحقیق و اعداد الشیخ نبیل رضا علوان، بیروت، دارالزهراء، ۱۴۱۹ق، ص۱۱۸.
  4. امین، سید محسن، المجالس السنیّه، بیروت، دارالتعارف، ۱۳۹۸ق، ج۱، ص۱۵۵.
  5. شهرستانی، تاریخ النیاحه علی الامام الشهید الحسین بن علی(ع)، ص۱۲۰؛ نیز: امین، المجالس السنیه، ج۵، ص۱۲۳.
  6. صفایی حائری، عباس، تاریخ سیدالشهدا، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۷۹ش، ص۵۶۶.
  7. ابن‌قولويه قمی‏، جعفر بن محمد، كامل الزيارات‏، تحقیق عبدالحسین امینی، نجف، دارالمرتضوية، ۱۳۵۶ق، ص۱۰۵- ۱۰۶.
  8. صدوق، محمد بن علی، الامالی، قم، مرکز چاپ و نشر بنیاد بعثت، ج۲، ص۱۱۱.
  9. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار(ع)، تحقیق السيد إبراهيم الميانجی و محمد الباقر البهبودی، بیروت، داراحیاء التراث العربی،۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۲۵۷.
  10. مجلسی، بحارالانوار، ج۴۴، ص۲۷۹.