غفلت: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ ژانویهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۴۳

سؤال

غفلت به چه معنا است؟ عوامل و پیامدهای آن چیست؟

درگاه‌ها

غفلت یکی از رذائل اخلاقی است و به سه نوعِ غفلت از یاد خدا، غفلت از نشانه‌های خدا و غفلت از آخرت تقسیم شده است.

عوامل غفلت پیروی از وسوسه شیطان، دلبستگی به دنیا، افراط در امور معنوی و ضعف در اعتقادات است. برای غفلت آسیب‌هایی مانند دوری از خدا، ناامیدی هنگام سختی‌ها، از دست دادن آرامش، تسلط شیطان بر انسان و محروم شدن از نعمت‌های الهی برشمرده‌اند.

راه‌های رهایی از غفلت شناخت عوامل و پیامدهای غفلت، توبه، پرهیز از دنیازدگی و دوستی با مؤمنان دانسته شده است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند. استفاده از برنامه عملی محاسبه نفس و پرهیز از افراط، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.

برای رهایی از غفلت اعمالی مانند عیادت از مریض، شرکت در تشییع جنازه، زیارت حرم امامان(ع)، قرائت قرآن و شنیدن موعظه سفارش شده است.

مفهوم‌شناسی

غفلت به معنای فراموش کردن،^[۱] یکی از رذائل اخلاقی است و در قرآن سه نوع از آن، مورد نکوهش قرار گرفته است:‌

غفلت از یاد خدا؛
غفلت از آیات و نشانه‌های خدا؛
غفلت از آخرت.^[۲]

غفلت گاهی اختیاری و گاهی بدون اختیار است. آنچه مورد نکوهش است غفلت اختیاری است.

غفلت اختیاری جایی است که انسان امکان و توانایی توجه را دارد ولی توجه نمی‌کند.

عوامل

عوامل غفلت گوناگون است که برخی از آنها چنین شمرده شده است:

وسوسه شیطان: خداوند در آیه ۲۷ سوره اعراف، به انسان هشدار داده شیطان او را نفریبد و او را مانند پدر و مادرش (آدم و حوا) از بهشت خارج نکند.
از دست دادن قابلیت انسان برای پیشرفت معنوی؛ از دست دادن قابلیت انسان، بر اثر ارتکاب گناهان و توبه نکردن رخ می‌دهد.
دلبستگی به دنیا: در روایتی، امام صادق(ع) ریشه هر گناهی را محبت به دنیا دانسته است.^[۳]

افراط در امور معنوی: انسان در کنار امور عبادی باید به تفریح، کار، خواب و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند؛ چراکه افراط در امور معنوی، تأثیر عکس گذاشته و فرد را دچار دلزدگی و غفلت می‌کند.
ضعف در اعتقادات: نداشتن اعتقادات قوی انسان را در امور معنوی دچار تزلزل کرده، درنتیجه فرد از یاد خدا و معنویت غافل می‌شود.
ضعف در اراده: ضعف اراده انسان را از ادامه عمل بازمی‌دارد و موجب می‌شود که زمینه نفوذ و سیطره شیطان در انسان فراهم شود.

پیامدها

غفلت پیامدهای مختلفی دارد که برخی از آنها چنین است:

دوری از خدا: زمانی که انسان خدا را فراموش می‌کند و نسبت به یاد او غافل می‌شود، به‌تدریج از خداوند دور می‌شود.^[۴]
ناامیدی هنگام سختی‌ها: انسانی که در زندگی، خدا را فراموش کرده است، در برابر مشکلات خود را تنها می‌بیند و توان مقاومت در برابر آن را ندارد.^[۵]
از دست دادن آرامش: بر اساس آیه ۲۹ سوره رعد، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش پیدا می‌کند.
تسلط شیطان بر انسان: در صورت غفلت از یاد خدا، رابطه انسان با خدا ضعیف شده و شیطان بر روح او تسلط پیدا می‌کند.^[۶]
محروم شدن از نعمت‌های الهی: فرد با غفلت نشان می‌دهد شایسته نعمت‌های بیشتری از جانب خدا نیست و همین امر موجب محروم ماندن او از نعمت‌های الهی می‌شود.^[۷]

درمان

راه‌های رهایی از غفلت شناخت عوامل و پیامدهای غفلت، توبه و پشیمانی از گناهان گذشته، پرهیز از دنیازدگی و دوستی با مؤمنان است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.

برای درمان غفلت استفاده از برنامه عملی محاسبه نفس مؤثر دانسته شده است. بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، واجبات و مُحَرّمات را رعایت کند.^[۸] او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده پاداش، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، مجازات در نظر می‌گیرد.^[۹]

برای رهایی از غفلت اعمالی مانند عیادت از مریض، شرکت در تشییع جنازه، زیارت حرم امامان(ع)، قرائت قرآن و شنیدن موعظه نیز سفارش شده است.

جستارهای وابسته

خود فراموشی

منابع

↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غفلت.
↑ شیروانی، علی؛ چکیده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۰.
↑ بحارالانوار، چاپ بیروت، ج۷۳، ص۹۰.
↑ اقتباس از: مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خود سازی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۷.
↑ برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۳، ص۳۲۷–۳۲۸.
↑ شجاعی، محمد صادق، توکل به خدا، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۸۷.
↑ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۰، ص۲۷۸.
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).
↑ دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[1] دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غفلت.

[2] شیروانی، علی؛ چکیده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۰.

[3] بحارالانوار، چاپ بیروت، ج۷۳، ص۹۰.

[4] اقتباس از: مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خود سازی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۷.

[:0-5] برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۳، ص۳۲۷–۳۲۸.

[6] شجاعی، محمد صادق، توکل به خدا، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۸۷.

[7] مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۰، ص۲۷۸.

[:03-8] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[:04-9] دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-==مفهوم‌شناسی==
+{{شروع متن}}
-غفلت گاهي اختياري و گاهي جبري است و آنچه مورد نكوهش است غفلت اختياري است يعني آن جايي كه ما مي توانيم توجه كنيم و نمي كنيم غفلت مورد نكوهش قرآن در مورد سه امر است:
+{{سوال}}
+غفلت به چه معنا است؟ عوامل و پیامدهای آن چیست؟
+{{پایان سوال}}
+{{پاسخ}}
+{{درگاه|واژه‌ها}}
+{{رذائل اخلاقی}}
+غفلت یکی از [[رذائل اخلاقی]] است و به سه نوعِ غفلت از [[یاد خدا]]، غفلت از نشانه‌های خدا و غفلت از [[آخرت]] تقسیم شده است.
-۱. غفلت از ياد خدا.
+عوامل غفلت پیروی از [[وسوسه|وسوسه شیطان]]، [[دلبستگی به دنیا]]، افراط در امور معنوی و ضعف در [[اعتقادات]] است. برای غفلت آسیب‌هایی مانند [[دوری از خدا]]، [[ناامیدی]] هنگام سختی‌ها، از دست دادن [[آرامش]]، تسلط [[شیطان]] بر [[انسان]] و محروم شدن از [[نعمت‌های الهی]] برشمرده‌اند.
-۲. غفلت از آيات و نشانه هاي خدا.
+راه‌های رهایی از غفلت شناخت [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]]، [[توبه]]، [[راه‌های دلبسته نشدن به دنیا|پرهیز از دنیازدگی]] و دوستی با [[مؤمن|مؤمنان]] دانسته شده است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت، آنها خدا را به انسان یادآوری کنند. استفاده از [[برنامه عملی محاسبه نفس]] و پرهیز از [[افراط]]، نیز برای رهایی از غفلت اثرگذار است.
-۳. غفلت از آخرت.<ref>شيرواني، علي؛ چكيده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹، چاپ دوم، جدوم، ص۶۰.</ref>
+برای رهایی از غفلت اعمالی مانند [[عیادت|عیادت از مریض]]، [[شرکت در تشییع جنازه]]، [[زیارت حرم امامان(ع)]]، [[قرائت قرآن]] و [[موعظه|شنیدن موعظه]] سفارش شده است.
+== مفهوم‌شناسی ==
+غفلت به معنای فراموش کردن،<ref>دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه غفلت.</ref> یکی از [[رذائل اخلاقی]] است و در [[قرآن]] سه نوع از آن، مورد نکوهش قرار گرفته است:‌
+* غفلت از [[یاد خدا]]؛
+* غفلت از [[آیات]] و نشانه‌های خدا؛
+* غفلت از [[آخرت]].<ref>شیروانی، علی؛ چکیده اخلاق در قرآن، ۱۳۷۹ش، چاپ دوم، ج۲، ص۶۰.</ref>
+غفلت گاهی [[اختیار|اختیاری]] و گاهی بدون اختیار است. آنچه مورد نکوهش است غفلت اختیاری است.
+غفلت اختیاری جایی است که انسان امکان و توانایی توجه را دارد ولی توجه نمی‌کند.
+== عوامل ==
+{{اصلی|عوامل غفلت}}
+عوامل غفلت گوناگون است که برخی از آنها چنین شمرده شده است:
+* [[وسوسه|وسوسه شیطان]]: [[خداوند]] در آیه ۲۷ [[سوره اعراف]]، به [[انسان]] هشدار داده شیطان او را نفریبد و او را مانند پدر و مادرش ([[حضرت آدم(ع)|آدم]] و [[حوا]]) از [[بهشت]] خارج نکند.
+* از دست دادن قابلیت انسان برای پیشرفت معنوی؛ از دست دادن قابلیت انسان، بر اثر [[گناه|ارتکاب گناهان]] و [[توبه|توبه نکردن]] رخ می‌دهد.
+* [[دلبستگی به دنیا]]: در روایتی، [[امام صادق(ع)]] ریشه هر گناهی را محبت به دنیا دانسته است.<ref>بحارالانوار، چاپ بیروت، ج۷۳، ص۹۰.</ref>
+* افراط در امور معنوی: انسان در کنار [[عبادات|امور عبادی]] باید به تفریح، کار، [[خواب]] و دیگر امور زندگی نیز رسیدگی کند؛ چراکه افراط در امور معنوی، تأثیر عکس گذاشته و فرد را دچار دلزدگی و غفلت می‌کند.
+* ضعف در [[اعتقادات]]: نداشتن اعتقادات قوی انسان را در امور معنوی دچار تزلزل کرده، درنتیجه فرد از یاد خدا و معنویت غافل می‌شود.
+* ضعف در اراده: ضعف اراده انسان را از ادامه عمل بازمی‌دارد و موجب می‌شود که زمینه نفوذ و سیطره [[شیطان]] در انسان فراهم شود.
+== پیامدها ==
+{{اصلی|پیامدهای غفلت}}
+غفلت پیامدهای مختلفی دارد که برخی از آنها چنین است:
+* [[دوری از خدا]]: زمانی که [[انسان]] خدا را فراموش می‌کند و نسبت به [[یاد خدا|یاد او]] غافل می‌شود، به‌تدریج از [[خدا|خداوند]] دور می‌شود.<ref>اقتباس از: مصباح یزدی، محمد تقی، به سوی خود سازی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۲۶۷.</ref>
+* [[ناامیدی]] هنگام سختی‌ها: انسانی که در زندگی، خدا را فراموش کرده است، در برابر مشکلات خود را تنها می‌بیند و توان مقاومت در برابر آن را ندارد.<ref name=":0">برگرفته از مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۳، ص۳۲۷–۳۲۸.</ref>
+* از دست دادن [[آرامش]]: بر اساس آیه ۲۹ [[سوره رعد]]، تنها با یاد خدا دل‌ها آرامش پیدا می‌کند.
+* تسلط [[شیطان]] بر [[انسان]]: در صورت غفلت از یاد خدا، رابطه انسان با خدا ضعیف شده و [[شیطان]] بر روح او تسلط پیدا می‌کند.<ref>شجاعی، محمد صادق، توکل به خدا، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)، ص۸۷.</ref>
+* محروم شدن از [[نعمت‌های الهی]]: فرد با غفلت نشان می‌دهد شایسته نعمت‌های بیشتری از جانب خدا نیست و همین امر موجب محروم ماندن او از نعمت‌های الهی می‌شود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ بیستم، ج۱۰، ص۲۷۸.</ref>
+== درمان ==
+{{اصلی|راه‌های رهایی از غفلت}}
+راه‌های رهایی از غفلت شناخت [[عوامل غفلت|عوامل]] و [[پیامدهای غفلت]]، [[توبه]] و پشیمانی از [[گناه|گناهان گذشته]]، [[راه‌های دلبسته نشدن به دنیا|پرهیز از دنیازدگی]] و دوستی با [[مؤمن|مؤمنان]] است. دوستی با مؤمنان باعث می‌شود هنگام غفلت آنها خدا را به انسان یادآوری کنند.
+برای درمان غفلت استفاده از [[برنامه عملی محاسبه نفس]] مؤثر دانسته شده است. بر اساس این برنامه، شخص در ابتدای روز با خود شرط می‌کند تا پایان روز، [[واجبات]] و [[محرمات|مُحَرّمات]] را رعایت کند.<ref name=":03">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref> او در طول روز از شرط و عهدی که بسته مراقبت می‌کند و هنگام شب به محاسبه و بررسی اعمال خود در آن روز می‌پردازد. وی در پایان، برای مواردی که به درستی عمل کرده [[پاداش]]، و برای مواردی که خلاف شرط خود عمل کرده، [[مجازات]] در نظر می‌گیرد.<ref name=":04">دیلمی، احمد و آذربایجانی، مسعود، اخلاق اسلامی، قم، دفتر نشر معارف، چاپ چهل و یکم، ۱۳۸۵ش، ص۲۲۳.(اقتباس از فصل سوم).</ref>
+برای رهایی از غفلت اعمالی مانند [[عیادت|عیادت از مریض]]، [[شرکت در تشییع جنازه]]، [[زیارت حرم امامان(ع)]]، [[قرائت قرآن]] و [[موعظه|شنیدن موعظه]] نیز سفارش شده است.
+== جستارهای وابسته ==
+* [[خود فراموشی]]
+== منابع ==
+{{پانویس|۲}}
+{{شاخه
+ | شاخه اصلی = اخلاق
+| شاخه فرعی۱ = رذائل اخلاقی
+| شاخه فرعی۲ = غفلت
+| شاخه فرعی۳ =
+}}
+{{تکمیل مقاله
+ | شناسه = شد
+ | تیترها = شد
+ | ویرایش = شد
+ | لینک‌دهی = شد
+ | ناوبری =
+ | نمایه =
+ | تغییر مسیر = شد
+ | ارجاعات =
+ | بازبینی نویسنده =
+ | بازبینی =
+ | تکمیل =
+ | اولویت = ج
+ | کیفیت = ج
+}}
+{{پایان متن}}
+[[es:Negligencia]]
+[[ar:الغفلة]]
+[[fr:Inattention]]