قدمت زیارت اربعین: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جز removed Category:امام حسین(ع) using HotCat |
||
| (۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
گفته می‌شود که زیارت اربعین در دهه‌های معاصر و با هدف جلب زائر از سوی کشور عراق تعریف شد است؛ این ادعا چقدر درست است و قدمت این زیارت به چه زمانی | گفته می‌شود که زیارت اربعین در دهه‌های معاصر و با هدف جلب زائر از سوی کشور عراق تعریف شد است؛ این ادعا چقدر درست است و قدمت این زیارت به چه زمانی بازمی‌گردد؟{{پایان سوال}} | ||
{{پاسخ}}زیارت اربعین ریشه‌ای عمیق در باورهای شیعی دارد و از نشانه‌های مؤمن شمرده می‌شود، | {{درگاه|امام حسین}} | ||
{{پاسخ}}[[اربعین حسینی|زیارت اربعین]] ریشه‌ای عمیق در باورهای شیعی دارد و از نشانه‌های [[مؤمن]] شمرده می‌شود، چنانکه [[شیخ طوسی]] از [[امام حسن عسکری(ع)]] نقل کرده است. این سنت پیاده‌روی به [[کربلا]] در روز اربعین، بنا بر نظر برخی پژوهشگران مانند [[سید محمدعلی قاضی طباطبایی]]، از زمان ائمه معصومین (علیهم السلام) در میان شیعیان رایج بوده و حتی در دوره‌های [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] نیز پابرجا مانده است. در قرن ۱۳ قمری، این سنت توسط عالمانی چون [[شیخ انصاری]] احیا شد و پس از آن، هرچند برای مدتی کم‌رونق گشت، اما مجدداً در اوایل قرن ۱۴ توسط [[محدث نوری]] و دیگر علما احیا شد. این آیین همواره با استقبال هیئت‌های عزاداری از ملیت‌های مختلف همراه بوده و در سال ۱۳۸۸ قمری، جمیعت راهپیمایان اربعین به بیش از یک میلیون نفر تخمین زده شده بود. | |||
زیارت اربعین در طول تاریخ، تحت تأثیر موضع‌گیری‌های سیاسی حاکمان عراق قرار داشته است. حزب بعث در اواخر قرن ۱۴ قمری با این مراسم به شدت مخالفت کرد و حتی به خشونت متوسل شد، که منجر به کم‌رونق شدن آن گردید. با این حال، در سال ۱۳۹۷ قمری، ممنوعیت‌ها به حدی رسید که آیت‌الله سید محمد | زیارت اربعین در طول تاریخ، تحت تأثیر موضع‌گیری‌های سیاسی حاکمان [[عراق]] قرار داشته است. [[حزب بعث]] در اواخر قرن ۱۴ قمری با این مراسم به شدت مخالفت کرد و حتی به خشونت متوسل شد، که منجر به کم‌رونق شدن آن گردید. با این حال، در سال ۱۳۹۷ قمری، ممنوعیت‌ها به حدی رسید که [[آیت‌الله سید محمد صدر]]، پیاده‌روی به [[کربلا]] را واجب اعلام کرد و با وجود برخورد خشونت‌آمیز رژیم [[صدام حسین]] و کشته و زندانی شدن بسیاری، از جمله حکم حبس ابد برای [[سید محمدباقر حکیم]]، شیعیان به این سنت ادامه دادند. پس از سقوط حزب بعث در سال ۲۰۰۳ میلادی، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر احیا شد و هر سال با حضور میلیونی زائران از سراسر جهان، به یکی از بزرگترین گردهمایی‌های مذهبی جهان تبدیل شده است. | ||
== پیشینه زیارت اربعین == | == پیشینه زیارت اربعین == | ||
{{پایان پاسخ}}[[شیخ طوسی]] از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل کرده نشانه‌های [[ایمان|مؤمن]] پنج چیز است و یکی از آنها زیارت اربعین است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تهذیب الاحکام|تاریخ=1407ق|نام خانوادگی=شیخ طوسی|جلد=6|صفحه=52}}</ref> | {{پایان پاسخ}}[[شیخ طوسی]] از [[امام حسن عسکری علیه‌السلام|امام حسن عسکری(ع)]] نقل کرده نشانه‌های [[ایمان|مؤمن]] پنج چیز است و یکی از آنها زیارت اربعین است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تهذیب الاحکام|تاریخ=1407ق|نام خانوادگی=شیخ طوسی|جلد=6|صفحه=52}}</ref> | ||
[[پرونده:اربعین حسینی.jpg|جایگزین=اربعین حسینی|بندانگشتی|اربعین حسینی]] | |||
به گفته برخی پژوهشگران، راهپیمایی در [[اربعین حسینی|روز اربعین]] از زمان [[امامان معصوم(ع)]] در بین شیعیان رایج بوده است. [[سید محمدعلی قاضی طباطبایی]] در کتاب [[تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء (کتاب)|تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء]]، زیارت امام حسین در روز اربعین را سنت و رفتار مداومِ [[شیعه|شیعیان]] از زمان ائمه دانسته که در زمان [[بنی‌امیه]] و [[بنی‌عباس]] نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تحقیق درباره اول اربعین سید الشهدا|تاریخ=1368ش|نام خانوادگی=قاضی طباطبایی|جلد=1|صفحه=2}}</ref>گفته شده سنت پیاده‌روی در دوره [[شیخ مرتضی انصاری|شیخ انصاری]] (۱۲۱۴–۱۲۸۱ق) رایج بود و بسیاری از علما با پای پیاده به [[کربلا]] می‌رفتند؛ اما این سنت در زمان [[میرزا حسین نوری]] فراموش شده بود و او آن را احیا کرد. محدث نوری مسیر [[نجف]] تا کربلا را با شاگردان و همراهان خود در طول سه روز طی می‌کردند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=سایت بلاغ|کد زبان=https://www.balagh.ir/content/6174|وبگاه=سایت بلاغ|نشانی=https://www.balagh.ir/content/6174|عنوان=تاریخچه زیارت اربعین}}</ref>در برخی منابع، از گونه‌ای پیاده‌روی زیارتی در زمان حیات [[امامان شیعه]] سخن گفته‌اند. اما طبق قول مشهورتر سابقه این آیین حدوداً به میانه قرن ۱۳ برمی‌گردد و [[مرتضی انصاری]] (۱۲۱۴–۱۲۸۱ ق) - از علمای بزرگ شیعه معاصر [[قاجار]] از مبدعان اصلی آن بوده است. پس از وی برای مدتی این آیین کم رونق شد تا اینکه مجدداً در اوایل قرن ۱۴ به کوشش برخی از علمای شیعه از جمله [[محدث نوری]] احیا شد و از آن پس تا امروز، با افت و خیزهایی استمرار یافته است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=ویکی حسین|کد زبان=https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=در%20برخی%20منابع، استمرار%20یافته%20است.|وبگاه=ویکی حسین|نشانی=https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=در%20برخی%20منابع، استمرار%20یافته%20است.|عنوان=پیشینه اربعین}}</ref> نویسنده [[ادب الطف (کتاب)|کتاب ادب الطف]] در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا، اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در [[مکه]] تشبیه و به حضور هیئت‌های [[عزاداری امام حسین|عزاداری]] در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. ادب الطف در سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م منتشر شده و نویسنده آن، جمیعت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=شبر، ادب الطف و شعراء الحسین(ع)|تاریخ=1401|نام خانوادگی=شبر|جلد=1|صفحه=41}}</ref> | |||
=== عوامل مؤثر بر حیات اربعین === | |||
از عوامل مؤثر بر حیات این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی عمدتاً سنی حاکم بر عراق بوده است؛ در مقاطعی که حکومت [[عراق]] با برگزاری این آیین مخالفت کرده، از تعداد شرکت کنندگان در آن کاسته شده و برعکس، در مقاطعی که شیعیان به آزادی‌های سیاسی دست یافته‌اند، این آیین رونق بیشتری یافته است. در اواخر قرن ۱۴ و با استیلای [[حزب بعث]] در عراق این آیین به افول گرایید. حزب بعث که این راهپیمایی را نمودی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره‌برداری سیاسی کند؛ اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد. اصرار شیعیان عراق به برگزاری پیاده‌روی و ممانعت رژیم، در سال‌های متعدد منجر به اعمال خشونت علیه زائران شد. گزارش‌هایی از تیراندازی زمینی و هوایی نیروهای نظام سال‌های ۱۹۷۰م، ۱۹۷۵م و ۱۹۷۶م (۱۳۵۳، ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹) در دست است. این حملات ۱۹۷۷م/۱۳۶۰ به اوج خود رسید. در آن سال، نیروهای [[بعثی]] در نزدیکی کربلا به روی زائران پیاده آتش گشودند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=سایت ویکی حسین|کد زبان=https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=از%20عوامل%20مؤثر، پیاده%20آتش%20گشودند.|وبگاه=ویک حسین|نشانی=https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=از%20عوامل%20مؤثر، پیاده%20آتش%20گشودند.|عنوان=تاریخچه زیارت اربعین}}</ref> | |||
از عوامل مؤثر بر حیات این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی | |||
=== ممنوعیت زیارت اربعین توسط حزب بعث === | === ممنوعیت زیارت اربعین توسط حزب بعث === | ||
| خط ۲۰: | خط ۲۰: | ||
در سال ۱۳۹۷ق (برابر با ۱۹۷۷م-۱۳۵۵ش) حزب بعث عراق، برگزاری مراسم‌های مذهبی و برقراری [[موکب]] و پیاده‌روی به کربلا را ممنوع کرد؛<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سنوات الجمر|تاریخ=2044م|نام خانوادگی=مؤمن|جلد=1|صفحه=165}}</ref> اما مردم نجف در [[۱۵ صفر]] آن سال آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شده<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسدی، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث|سال=2001م|نام خانوادگی=اسدی|جلد=1|صفحه=101}}</ref>و به سمت [[کربلا]] حرکت کردند. این حرکت با برخورد حکومت [[صدام حسین]] مواجه شد و تعدادی از مردم کشته و گروهی نیز زندانی شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهضت اسلامی شیعیان عراق|تاریخ=1373ش|نام خانوادگی=ویلی|جلد=1|صفحه=81}}</ref> [[سید محمدباقر حکیم]] در این انتفاضه به حبس ابد محکوم شد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث|تاریخ=2001م|نام خانوادگی=اسدی|جلد=1|صفحه=103}}</ref>و برای برخی علما همچون [[سید مرتضی عسکری|علامه عسکری]]، [[سید محمدحسین فضل‌الله]] که از [[عراق]] فرار کرده بودند، نیز [[اعدام|حکم اعدام]] غیابی صادر شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق|تاریخ=1373ش|نام خانوادگی=ویلی|جلد=1|صفحه=82}}</ref> | در سال ۱۳۹۷ق (برابر با ۱۹۷۷م-۱۳۵۵ش) حزب بعث عراق، برگزاری مراسم‌های مذهبی و برقراری [[موکب]] و پیاده‌روی به کربلا را ممنوع کرد؛<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=سنوات الجمر|تاریخ=2044م|نام خانوادگی=مؤمن|جلد=1|صفحه=165}}</ref> اما مردم نجف در [[۱۵ صفر]] آن سال آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شده<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اسدی، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث|سال=2001م|نام خانوادگی=اسدی|جلد=1|صفحه=101}}</ref>و به سمت [[کربلا]] حرکت کردند. این حرکت با برخورد حکومت [[صدام حسین]] مواجه شد و تعدادی از مردم کشته و گروهی نیز زندانی شدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهضت اسلامی شیعیان عراق|تاریخ=1373ش|نام خانوادگی=ویلی|جلد=1|صفحه=81}}</ref> [[سید محمدباقر حکیم]] در این انتفاضه به حبس ابد محکوم شد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث|تاریخ=2001م|نام خانوادگی=اسدی|جلد=1|صفحه=103}}</ref>و برای برخی علما همچون [[سید مرتضی عسکری|علامه عسکری]]، [[سید محمدحسین فضل‌الله]] که از [[عراق]] فرار کرده بودند، نیز [[اعدام|حکم اعدام]] غیابی صادر شد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق|تاریخ=1373ش|نام خانوادگی=ویلی|جلد=1|صفحه=82}}</ref> | ||
== زیارت اربعین در | == زیارت اربعین در دهه‌های اخیر == | ||
با سقوط حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۲ش، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ سوگ شیعی|تاریخ=1395ش|نام خانوادگی=مظاهری|جلد=1|صفحه=102}}</ref> در آغاز این حرکت، دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید؛<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری تسنیم|کد زبان=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/09/29/226301/ | با سقوط حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۲ش، مراسم [[اربعین حسینی|راهپیمایی اربعین]] بار دیگر در [[عراق]] احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=فرهنگ سوگ شیعی|تاریخ=1395ش|نام خانوادگی=مظاهری|جلد=1|صفحه=102}}</ref> در آغاز این حرکت، دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید؛<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری تسنیم|کد زبان=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/09/29/226301/اربعین-شکوه-بیعتى-مجدد-با-امام-حسین-علیه-السلام|وبگاه=خبرگزاری تسنیم|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/09/29/226301/اربعین-شکوه-بیعتى-مجدد-با-امام-حسین-علیه-السلام|عنوان=آمار زوار کربلا}}</ref>تا جایی که آن را از بزرگترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان دانسته‌اند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=سایت روزنامه لوموند.|کد زبان=https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2014/12/13/afflux-record-pour-un-pelerinage-chiite-en-irak_4540151_3218.html|نشانی=https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2014/12/13/afflux-record-pour-un-pelerinage-chiite-en-irak_4540151_3218.html|عنوان=آمار زوار کربلا}}</ref>در سال ۱۴۰۱ش/۱۴۴۴ق که پس از گذشت چند سال از [[شیوع ویروس کرونای ۲۰۱۹|شیوع کرونا]]، نخستین سال بدون محدودیت‌های کرونایی بود، خبرگزاری‌ها آمار زائران کربلا را بیش از ۲۱ میلیون اعلام کردند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری فارس.|کد زبان=https://farsnews.ir/Culture/1679982346000680715/رکوردهایی-که-در-اربعین-۱۴۰۱-به-دست-آمد|وبگاه=خبرگزاری فارس|نشانی=https://farsnews.ir/Culture/1679982346000680715/رکوردهایی-که-در-اربعین-۱۴۰۱-به-دست-آمد|عنوان=آمار اربعین بعد از کرونا}}</ref>این آمار در سال ۱۴۰۲ش/۲۰۲۳م به ۲۲ میلیون نفر رسید<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری مهر.|کد زبان=https://www.mehrnews.com/news/5880863/تعداد-نهایی-زائران-اربعین-امسال-۲۲-میلیون-نفر-اعلام-شد|وبگاه=خبرگزاری مهر.|نشانی=https://www.mehrnews.com/news/5880863/تعداد-نهایی-زائران-اربعین-امسال-۲۲-میلیون-نفر-اعلام-شد|عنوان=جمعیت اربعین یک سال بعد از کرونا}}</ref> که بیش از چهار میلیون نفر از آنان ایرانی بودند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=خبرگزاری تسنیم.|کد زبان=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/06/18/2953537/آمار-حضور-ایرانی-ها-در-اربعین-امسال-به-چهار-میلیون-و-50-هزار-نفر-رسید|وبگاه=خبرگزاری تسنیم.|نشانی=https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/06/18/2953537/آمار-حضور-ایرانی-ها-در-اربعین-امسال-به-چهار-میلیون-و-50-هزار-نفر-رسید|عنوان=تعداد ایرانی‌های حاضر در اربعین}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس|۲}} | ||
{{شاخه | {{شاخه | ||
| شاخه اصلی = تاریخ | | شاخه اصلی = تاریخ و سیره | ||
|شاخه فرعی۱ = تاریخ و سیره | |شاخه فرعی۱ = تاریخ و سیره معصومان | ||
|شاخه فرعی۲ = | |شاخه فرعی۲ = | ||
|شاخه فرعی۳ = | |شاخه فرعی۳ = | ||
}} | }} | ||
{{ | {{ارزیابی | ||
| شناسه = | | شناسه = شد | ||
| | | عکس = <!--خالی | شد--> | ||
| | | درگاه = شد | ||
| | | ادبیات = شد | ||
| | | پیوند = شد | ||
| | | ناوبری = شد | ||
| | | تغییرمسیر = شد | ||
| ارجاعات = | | ارجاعات =شد | ||
| ارزیابی کمی =شد | | ارزیابی کمی = شد | ||
| | | ارزیابی کیفی = شد | ||
| اولویت = | | اولویت = ب | ||
| کیفیت = | | کیفیت = ضعیف | ||
}} | }} | ||
{{پایان متن}} | {{پایان متن}} | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۱ سپتامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۵۳
سؤال
گفته می‌شود که زیارت اربعین در دهه‌های معاصر و با هدف جلب زائر از سوی کشور عراق تعریف شد است؛ این ادعا چقدر درست است و قدمت این زیارت به چه زمانی بازمی‌گردد؟
درگاه‌ها
زیارت اربعین ریشه‌ای عمیق در باورهای شیعی دارد و از نشانه‌های مؤمن شمرده می‌شود، چنانکه شیخ طوسی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده است. این سنت پیاده‌روی به کربلا در روز اربعین، بنا بر نظر برخی پژوهشگران مانند سید محمدعلی قاضی طباطبایی، از زمان ائمه معصومین (علیهم السلام) در میان شیعیان رایج بوده و حتی در دوره‌های بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز پابرجا مانده است. در قرن ۱۳ قمری، این سنت توسط عالمانی چون شیخ انصاری احیا شد و پس از آن، هرچند برای مدتی کم‌رونق گشت، اما مجدداً در اوایل قرن ۱۴ توسط محدث نوری و دیگر علما احیا شد. این آیین همواره با استقبال هیئت‌های عزاداری از ملیت‌های مختلف همراه بوده و در سال ۱۳۸۸ قمری، جمیعت راهپیمایان اربعین به بیش از یک میلیون نفر تخمین زده شده بود.
زیارت اربعین در طول تاریخ، تحت تأثیر موضع‌گیری‌های سیاسی حاکمان عراق قرار داشته است. حزب بعث در اواخر قرن ۱۴ قمری با این مراسم به شدت مخالفت کرد و حتی به خشونت متوسل شد، که منجر به کم‌رونق شدن آن گردید. با این حال، در سال ۱۳۹۷ قمری، ممنوعیت‌ها به حدی رسید که آیت‌الله سید محمد صدر، پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرد و با وجود برخورد خشونت‌آمیز رژیم صدام حسین و کشته و زندانی شدن بسیاری، از جمله حکم حبس ابد برای سید محمدباقر حکیم، شیعیان به این سنت ادامه دادند. پس از سقوط حزب بعث در سال ۲۰۰۳ میلادی، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر احیا شد و هر سال با حضور میلیونی زائران از سراسر جهان، به یکی از بزرگترین گردهمایی‌های مذهبی جهان تبدیل شده است.
پیشینه زیارت اربعین
شیخ طوسی از امام حسن عسکری(ع) نقل کرده نشانه‌های مؤمن پنج چیز است و یکی از آنها زیارت اربعین است.[۱]
به گفته برخی پژوهشگران، راهپیمایی در روز اربعین از زمان امامان معصوم(ع) در بین شیعیان رایج بوده است. سید محمدعلی قاضی طباطبایی در کتاب تحقیق درباره اول اربعین سیدالشهداء، زیارت امام حسین در روز اربعین را سنت و رفتار مداومِ شیعیان از زمان ائمه دانسته که در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس نیز به این حرکت پایبند بوده‌اند.[۲]گفته شده سنت پیاده‌روی در دوره شیخ انصاری (۱۲۱۴–۱۲۸۱ق) رایج بود و بسیاری از علما با پای پیاده به کربلا می‌رفتند؛ اما این سنت در زمان میرزا حسین نوری فراموش شده بود و او آن را احیا کرد. محدث نوری مسیر نجف تا کربلا را با شاگردان و همراهان خود در طول سه روز طی می‌کردند.[۳]در برخی منابع، از گونه‌ای پیاده‌روی زیارتی در زمان حیات امامان شیعه سخن گفته‌اند. اما طبق قول مشهورتر سابقه این آیین حدوداً به میانه قرن ۱۳ برمی‌گردد و مرتضی انصاری (۱۲۱۴–۱۲۸۱ ق) - از علمای بزرگ شیعه معاصر قاجار از مبدعان اصلی آن بوده است. پس از وی برای مدتی این آیین کم رونق شد تا اینکه مجدداً در اوایل قرن ۱۴ به کوشش برخی از علمای شیعه از جمله محدث نوری احیا شد و از آن پس تا امروز، با افت و خیزهایی استمرار یافته است.[۴] نویسنده کتاب ادب الطف در گزارشی از مراسم اربعین در کربلا، اجتماع در این مراسم را به اجتماع مسلمانان در مکه تشبیه و به حضور هیئت‌های عزاداری در آن اشاره کرده که برخی به ترکی، عربی، فارسی و اردو مرثیه می‌خوانده‌اند. ادب الطف در سال ۱۳۸۸ق/۱۹۶۷م منتشر شده و نویسنده آن، جمیعت راهپیمایان اربعین را بیش از یک میلیون نفر تخمین زده است.[۵]
عوامل مؤثر بر حیات اربعین
از عوامل مؤثر بر حیات این آیین، موضع قدرت‌های سیاسی عمدتاً سنی حاکم بر عراق بوده است؛ در مقاطعی که حکومت عراق با برگزاری این آیین مخالفت کرده، از تعداد شرکت کنندگان در آن کاسته شده و برعکس، در مقاطعی که شیعیان به آزادی‌های سیاسی دست یافته‌اند، این آیین رونق بیشتری یافته است. در اواخر قرن ۱۴ و با استیلای حزب بعث در عراق این آیین به افول گرایید. حزب بعث که این راهپیمایی را نمودی از قدرت سیاسی شیعیان می‌دانست، ابتدا کوشید با کمک تبلیغات گسترده از آن بهره‌برداری سیاسی کند؛ اما با ناکامی مواجه شد و در پی مقابله با این آیین برآمد. اصرار شیعیان عراق به برگزاری پیاده‌روی و ممانعت رژیم، در سال‌های متعدد منجر به اعمال خشونت علیه زائران شد. گزارش‌هایی از تیراندازی زمینی و هوایی نیروهای نظام سال‌های ۱۹۷۰م، ۱۹۷۵م و ۱۹۷۶م (۱۳۵۳، ۱۳۵۸ و ۱۳۵۹) در دست است. این حملات ۱۹۷۷م/۱۳۶۰ به اوج خود رسید. در آن سال، نیروهای بعثی در نزدیکی کربلا به روی زائران پیاده آتش گشودند.[۶]
ممنوعیت زیارت اربعین توسط حزب بعث
در اواخر قرن ۱۴ قمری حزب بعث عراق، با برگزاری مراسم راهپیمایی اربعین مخالفت کرد و گاه با راهپیمایی‌کنندگان با خشونت رفتار می‌شد. این مسئله موجب کم‌رونق شدن این مراسم گردید. گفته شده آیت‌الله سید محمد صدر در دوره‌ای، پیاده‌روی به کربلا را واجب اعلام کرده بود.[۷]
در سال ۱۳۹۷ق (برابر با ۱۹۷۷م-۱۳۵۵ش) حزب بعث عراق، برگزاری مراسم‌های مذهبی و برقراری موکب و پیاده‌روی به کربلا را ممنوع کرد؛[۸] اما مردم نجف در ۱۵ صفر آن سال آماده برگزاری مراسم پیاده‌روی اربعین شده[۹]و به سمت کربلا حرکت کردند. این حرکت با برخورد حکومت صدام حسین مواجه شد و تعدادی از مردم کشته و گروهی نیز زندانی شدند.[۱۰] سید محمدباقر حکیم در این انتفاضه به حبس ابد محکوم شد[۱۱]و برای برخی علما همچون علامه عسکری، سید محمدحسین فضل‌الله که از عراق فرار کرده بودند، نیز حکم اعدام غیابی صادر شد.[۱۲]
زیارت اربعین در دهه‌های اخیر
با سقوط حزب بعث عراق در سال ۲۰۰۳م/۱۳۸۲ش، مراسم راهپیمایی اربعین بار دیگر در عراق احیا شد و پس از آن، هر ساله جمعیت بیشتری نسبت به سال قبل در آن شرکت می‌کند.[۱۳] در آغاز این حرکت، دو تا سه میلیون نفر در آن حضور داشتند؛ ولی در سال‌های بعد تعداد زائران شرکت‌کننده در این راهپیمایی به بیش از ده میلیون نفر رسید؛[۱۴]تا جایی که آن را از بزرگترین راه‌پیمایی‌ها یا گردهمایی‌های مذهبی جهان دانسته‌اند.[۱۵]در سال ۱۴۰۱ش/۱۴۴۴ق که پس از گذشت چند سال از شیوع کرونا، نخستین سال بدون محدودیت‌های کرونایی بود، خبرگزاری‌ها آمار زائران کربلا را بیش از ۲۱ میلیون اعلام کردند.[۱۶]این آمار در سال ۱۴۰۲ش/۲۰۲۳م به ۲۲ میلیون نفر رسید[۱۷] که بیش از چهار میلیون نفر از آنان ایرانی بودند.[۱۸]
منابع
- ↑ شیخ طوسی (1407ق). تهذیب الاحکام. ج۶. ص۵۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ قاضی طباطبایی (1368ش). تحقیق درباره اول اربعین سید الشهدا. ج۱. ص۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ سایت بلاغ. «تاریخچه زیارت اربعین». سایت بلاغ (به https://www.balagh.ir/content/6174).
- ↑ ویکی حسین. استمرار%20یافته%20است. «پیشینه اربعین» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). ویکی حسین (به https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=در%20برخی%20منابع، استمرار%20یافته%20است.). - ↑ شبر (۱۴۰۱). شبر، ادب الطف و شعراء الحسین(ع). ج۱. ص۴۱.
- ↑ سایت ویکی حسین. پیاده%20آتش%20گشودند. «تاریخچه زیارت اربعین» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). ویک حسین (به https://fa.wikihussain.com/view/پیاده_روی_اربعین#:~:text=از%20عوامل%20مؤثر، پیاده%20آتش%20گشودند.). - ↑ مظاهری (1395ش). فرهنگ سوگ شیعی. ج۱. ص۱۰۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ مؤمن (2044م). سنوات الجمر. ج۱. ص۱۶۵. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ اسدی (2001م). اسدی، موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث. ج۱. ص۱۰۱. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ویلی (1373ش). نهضت اسلامی شیعیان عراق. ج۱. ص۸۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ اسدی (2001م). موجز تاریخ العراق السیاسی الحدیث. ج۱. ص۱۰۳. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ویلی (1373ش). ویلی، نهضت اسلامی شیعیان عراق. ج۱. ص۸۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ مظاهری (1395ش). فرهنگ سوگ شیعی. ج۱. ص۱۰۲. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ خبرگزاری تسنیم. «آمار زوار کربلا». خبرگزاری تسنیم (به https://www.tasnimnews.com/fa/news/1392/09/29/226301/اربعین-شکوه-بیعتى-مجدد-با-امام-حسین-علیه-السلام).
- ↑ سایت روزنامه لوموند. «آمار زوار کربلا» (به https://www.lemonde.fr/proche-orient/article/2014/12/13/afflux-record-pour-un-pelerinage-chiite-en-irak_4540151_3218.html).
- ↑ خبرگزاری فارس. «آمار اربعین بعد از کرونا». خبرگزاری فارس (به https://farsnews.ir/Culture/1679982346000680715/رکوردهایی-که-در-اربعین-۱۴۰۱-به-دست-آمد).
- ↑ خبرگزاری مهر. «جمعیت اربعین یک سال بعد از کرونا». خبرگزاری مهر. (به https://www.mehrnews.com/news/5880863/تعداد-نهایی-زائران-اربعین-امسال-۲۲-میلیون-نفر-اعلام-شد).
- ↑ خبرگزاری تسنیم. «تعداد ایرانی‌های حاضر در اربعین». خبرگزاری تسنیم. (به https://www.tasnimnews.com/fa/news/1402/06/18/2953537/آمار-حضور-ایرانی-ها-در-اربعین-امسال-به-چهار-میلیون-و-50-هزار-نفر-رسید).