سبک زندگی حضرت فاطمه و امام علی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (یک نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط یک کاربر دیگر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}}سبک زندگی حضرت زهرا(س) و امیرالمؤمنین(ع) چگونه می‌تواند الگو باشد؟{{پایان سوال}} | {{سوال}}سبک زندگی حضرت زهرا(س) و امیرالمؤمنین(ع) چگونه می‌تواند الگو باشد؟{{پایان سوال}} | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۰: | ||
== الگو بودن حضرت زهرا در منابع اسلامی == | == الگو بودن حضرت زهرا در منابع اسلامی == | ||
[[حضرت فاطمه(س)|حضرت زهرا(س)]] طبق روایات و فرازی از [[حدیث شریف کساء]] به عنوان یکی از معصومین بلکه محور آنها،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حدیث شریف کساء|نام خانوادگی=حدیث قدسی}}</ref> الگویی برای تمام مردم جهان اعم از مردم و زن هستند، حتی فراتر از آن طبق منابع [[شیعه در قرآن|شیعه]]، ائمه هدی نیز خود را متأثر از حضرت زهرا و ایشان را الگوی خود می‌دانند،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطیب البیان فی تفسیر القرآن|سال=1378|نام خانوادگی=طیب، سید عبدالحسین|ناشر=انتشارات اسلام|جلد=13|صفحه=225}}</ref>برخی از این موارد که در منابع اسلامی ذکر شده به شرح زیر است: | [[حضرت فاطمه(س)|حضرت زهرا(س)]] طبق روایات و فرازی از [[حدیث شریف کساء]] به عنوان یکی از معصومین بلکه محور آنها،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=حدیث شریف کساء|نام خانوادگی=حدیث قدسی}}</ref> الگویی برای تمام مردم جهان اعم از مردم و زن هستند، حتی فراتر از آن طبق منابع [[شیعه در قرآن|شیعه]]، ائمه هدی نیز خود را متأثر از حضرت زهرا و ایشان را الگوی خود می‌دانند،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=اطیب البیان فی تفسیر القرآن|سال=1378|نام خانوادگی=طیب، سید عبدالحسین|ناشر=انتشارات اسلام|جلد=13|صفحه=225}}</ref> برخی از این موارد که در منابع اسلامی ذکر شده به شرح زیر است: | ||
* ر'''وایت [[امام | * ر'''وایت [[امام مهدی(عج)]]:''' در روایتی که در کتاب الغیبه شیخ طوسی آمده، به الگو و اسوه بودن حضرت زهرا(س) به خوبی تصریح شده است. امام مهدی(عج) در [[توقیع]] شریفی می‌فرمایند: وفِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ دختر رسول خدا، الگوی مناسبی برای من است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=کتاب الغیبة|نام خانوادگی=الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن|جلد=1|صفحه=286}}</ref> | ||
* '''روایت [[امام عسکری]]:''' امام عسکری(ع)، حضرت زهرا(س) را حجت بر امامان معرفی نموده است: نحن حجّة اللّه علی الخلق، و فاطمة حجّة علینا؛ ما حجت خدا بر مخلوقات هستیم و حضرت فاطمه(س) حجت خدا بر خود ماست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عوالم العلوم و المعارف والاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال|نام خانوادگی=بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نورالله|جلد=11|صفحه=7}}</ref> | * '''روایت [[امام عسکری|امام عسکری(ع)]]:''' امام عسکری(ع)، حضرت زهرا(س) را حجت بر امامان معرفی نموده است: نحن حجّة اللّه علی الخلق، و فاطمة حجّة علینا؛ ما حجت خدا بر مخلوقات هستیم و حضرت فاطمه(س) حجت خدا بر خود ماست.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=عوالم العلوم و المعارف والاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال|نام خانوادگی=بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نورالله|جلد=11|صفحه=7}}</ref> | ||
=== عظمت حضرت زهرا(س) === | === عظمت حضرت زهرا(س) === | ||
* | * حضرت علی(ع) فرمودند: «حسن و حسین(ع) دو سبط این امّت همچون دو چشم محمّد(ص) هستند، و من همچون دست برای بدن آن حضرت می‌باشم. «وَ اَمّا فاطِمَةُ فَکَمَکانِ الْقَلْبِ مِنَ الْجَسَدِ: امّا فاطمه(س) همچون قلب برای پیکر پیامبر(ص) است»<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=بحارالانوار|نام خانوادگی=علامه مجلسی|جلد=24|صفحه=74}}</ref> | ||
* خداوند در بخشی از حدیث قدسی معروف به لولاک می‌فرماید: یا أَحْمَدُ! لَوْلاک لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاک، وَ لَوْلا عَلِی لَما خَلَقْتُک، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکما؛ ای احمد! اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را خلق نمی‌کردم.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء|سال=1428|نام خانوادگی=زنجانی|جلد=20|صفحه=516}}</ref> | * خداوند در بخشی از حدیث قدسی معروف به لولاک می‌فرماید: یا أَحْمَدُ! لَوْلاک لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاک، وَ لَوْلا عَلِی لَما خَلَقْتُک، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکما؛ ای احمد! اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را خلق نمی‌کردم.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء|سال=1428|نام خانوادگی=زنجانی|جلد=20|صفحه=516}}</ref> | ||
== اصول حاکم بر زندگی مشترک ایشان == | == اصول حاکم بر زندگی مشترک ایشان == | ||
از نقاط مهم در زندگانی حضرت زهرا و امیرالمومنین که می‌تواند جنبه الگو بودن در زندگی بشریت را داشته باشد، می‌توان به معیارهای زیر اشاره کرد: | |||
* '''ازدواج گامی برای رسیدن به خدا:''' پیامبر پس از [[ازدواج از نگاه اسلام|ازدواج]] از علی(ع) سئوال کردند: زهرا(س) را چگونه یافتی. حضرت علی(ع) فرمودند: نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللَّهِ<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج‌الحیاة|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=223}}</ref> | * '''ازدواج گامی برای رسیدن به خدا:''' پیامبر پس از [[ازدواج از نگاه اسلام|ازدواج]] از علی(ع) سئوال کردند: زهرا(س) را چگونه یافتی. حضرت علی(ع) فرمودند: نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللَّهِ<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج‌الحیاة|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=223}}</ref> | ||
* '''میهمان دوستی و ضیافت در خانه:''' در تاریخ آمده است مرد گرسنه‌ای در مسجد مدینه به‌پا خاست و گفت: ای مسلمانان از گرسنگی به تنگ آمده‌ام مرا میهمان کنید. پیامبر اسلام فرمودند: چه کسی این مرد را امشب میهمان می‌کند؟ حضرت علی(ع) فرمود: من یا رسول‌اللَّه! کمی بعد وارد منزل شده از [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه]](س) پرسید: آیا غذائی در منزل داریم؟ میهمان گرسنه آورده‌ام. حضرت زهرا(س) ایثارگرانه فرمودند: در خانه ما غذائی نیست مگر به اندازه خوراک دختربچه اما امشب ایثار کرده گرسنگی را تحمل می‌کنیم و همین مقدار غذا را به میهمان می‌بخشیم<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=130}}</ref> | * '''میهمان دوستی و ضیافت در خانه:''' در تاریخ آمده است مرد گرسنه‌ای در مسجد مدینه به‌پا خاست و گفت: ای مسلمانان از گرسنگی به تنگ آمده‌ام مرا میهمان کنید. پیامبر اسلام فرمودند: چه کسی این مرد را امشب میهمان می‌کند؟ حضرت علی(ع) فرمود: من یا رسول‌اللَّه! کمی بعد وارد منزل شده از [[حضرت فاطمه(س)|فاطمه]](س) پرسید: آیا غذائی در منزل داریم؟ میهمان گرسنه آورده‌ام. حضرت زهرا(س) ایثارگرانه فرمودند: در خانه ما غذائی نیست مگر به اندازه خوراک دختربچه اما امشب ایثار کرده گرسنگی را تحمل می‌کنیم و همین مقدار غذا را به میهمان می‌بخشیم<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=130}}</ref> | ||
* '''ایثار و انفاق خانوادگی:''' آیه هشتم [[سوره]] انسان {{قرآن|وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا|سوره=انسان|آیه=۸}} (به همراه آیات قبل و بعد)، به [[آیه اطعام]] معروف است. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، علمای [[شیعه در قرآن|شیعه]] اتفاق نظر دارند این آیه به همراه آیاتی دیگر (هجده آیه از این سوره یا تمامی آن) درباره سه روز [[روزه|روزه‌گرفتنِ]] امام علی(ع)، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[حسنین (ع)|حسنین(ع)]] و [[فضه نوبیه|فضه]] نازل شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=1371|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=25|صفحه=345}}</ref> نقل شده است این افراد با اینکه گرسنه بودند، [[ثواب | * '''ایثار و انفاق خانوادگی:''' آیه هشتم [[سوره]] انسان {{قرآن|وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا|سوره=انسان|آیه=۸}} (به همراه آیات قبل و بعد)، به [[آیه اطعام]] معروف است. به گفته [[ناصر مکارم شیرازی|مکارم شیرازی]]، علمای [[شیعه در قرآن|شیعه]] اتفاق نظر دارند این آیه به همراه آیاتی دیگر (هجده آیه از این سوره یا تمامی آن) درباره سه روز [[روزه|روزه‌گرفتنِ]] امام علی(ع)، [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه(س)]]، [[حسنین (ع)|حسنین(ع)]] و [[فضه نوبیه|فضه]] نازل شده است.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تفسیر نمونه|سال=1371|نام خانوادگی=مکارم شیرازی|جلد=25|صفحه=345}}</ref> نقل شده است این افراد با اینکه گرسنه بودند، [[ثواب افطاری دادن در ماه رمضان|افطاری]] خود را به دنبال درخواست [[مسکین]] و یتیم و [[اسیر]] بخشیدند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=مجمع البیان|سال=1372|نام خانوادگی=طبرسی|جلد=10|صفحه=612}}</ref> | ||
* '''تقسیم کارهای منزل:''' [[امام باقر(ع)]] می‌فرمایند: همانا فاطمه(ع) با علی(ع) پیمان بسته بود که کارِ خانه و خمیر کردن آرد و پختن نان و جارو کردن خانه را ایشان انجام دهد و علی(ع) نیز با ایشان پیمان بسته بود که کارهای بیرون از خانه همچون آوردن هیزم و تهیه غذا را او انجام دهد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|تاریخ=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=167|صفحه‌ها=168}}</ref> | * '''تقسیم کارهای منزل:''' [[امام باقر(ع)]] می‌فرمایند: همانا فاطمه(ع) با علی(ع) پیمان بسته بود که کارِ خانه و خمیر کردن آرد و پختن نان و جارو کردن خانه را ایشان انجام دهد و علی(ع) نیز با ایشان پیمان بسته بود که کارهای بیرون از خانه همچون آوردن هیزم و تهیه غذا را او انجام دهد<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|تاریخ=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=167|صفحه‌ها=168}}</ref> | ||
* '''اختصاص مکانی برای عبادت در خانه:''' اختصاص مکانی برای [[عبادت]] و [[نماز]] در خانه بخشی از توصیه‌های اسلام در این‌خصوص است. در روایت است که حضرت زهرا(س) محراب عبادت داشت،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منتهی‌الامال|نام خانوادگی=شیخ عباس قمی|جلد=1|صفحه=154}}</ref> لباس و عطر مخصوص نماز داشتند، همچنین علی(ع) مکانی مخصوص برای عبادت داشتند و فرزندان خود را هم هنگام عبادت شبانه به آن مکان می‌بردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=169}}</ref> | * '''اختصاص مکانی برای عبادت در خانه:''' اختصاص مکانی برای [[عبادت]] و [[نماز]] در خانه بخشی از توصیه‌های اسلام در این‌خصوص است. در روایت است که حضرت زهرا(س) محراب عبادت داشت،<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=منتهی‌الامال|نام خانوادگی=شیخ عباس قمی|جلد=1|صفحه=154}}</ref> لباس و عطر مخصوص نماز داشتند، همچنین علی(ع) مکانی مخصوص برای عبادت داشتند و فرزندان خود را هم هنگام عبادت شبانه به آن مکان می‌بردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نهج الحیات|سال=1372|نام خانوادگی=محمد دشتی|جلد=1|صفحه=169}}</ref> | ||
* '''محبت و مهرورزی به فرزندان:''' محبت در خانه حضرت زهرا(س) به‌طور کامل ارائه می‌شد و آن حضرت که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سیراب شده و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندانش بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل انجام می‌داد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الگوهای رفتاری حضرت زهرا(س) در تربیت فرزند|سال=1385|نام خانوادگی=حسینی شاهرودی، سید محمد|ناشر=مرکز انتشارات اسلامی|جلد=1|صفحه=14|مکان=قم}}</ref> | * '''محبت و مهرورزی به فرزندان:''' محبت در خانه حضرت زهرا(س) به‌طور کامل ارائه می‌شد و آن حضرت که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سیراب شده و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندانش بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل انجام می‌داد.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=الگوهای رفتاری حضرت زهرا(س) در تربیت فرزند|سال=1385|نام خانوادگی=حسینی شاهرودی، سید محمد|ناشر=مرکز انتشارات اسلامی|جلد=1|صفحه=14|مکان=قم}}</ref> | ||
* '''تشویق فرزندان به فراگیری علم:''' [[حضرت فاطمه(س)|حضرت زهرا(س)]] از همان آغاز کودکی فرزندانش، عبادت خدای تعالی را در [[روح]] و روان آنها تثبیت کرد و خوی پرستش خدای یکتا را در [[فطرت]] لطیف آنها سرشت و از همان آغاز به آنها علم آموخت و آنها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری، آماده می‌کرد، به عنوان مثال به فرزندش [[حسن(ع)]] که هفت ساله بود می‌فرمود: به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نگاهی بر زندگی حضرت فاطمه(س)|سال=1389|نام خانوادگی=محمدی اشتهاردی، محمد|ناشر=مطهر|جلد=1|صفحه=14|مکان=تهران}}</ref> | * '''تشویق فرزندان به فراگیری علم:''' [[حضرت فاطمه(س)|حضرت زهرا(س)]] از همان آغاز کودکی فرزندانش، عبادت خدای تعالی را در [[روح]] و روان آنها تثبیت کرد و خوی پرستش خدای یکتا را در [[فطرت]] لطیف آنها سرشت و از همان آغاز به آنها علم آموخت و آنها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری، آماده می‌کرد، به عنوان مثال به فرزندش [[حسن(ع)]] که هفت ساله بود می‌فرمود: به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نگاهی بر زندگی حضرت فاطمه(س)|سال=1389|نام خانوادگی=محمدی اشتهاردی، محمد|ناشر=مطهر|جلد=1|صفحه=14|مکان=تهران}}</ref> | ||
* '''گفتار مودبانه با یکدیگر:''' سخن گفتن محبت آمیز و مؤدبانه نقش مؤثری در شخصیت و بزرگی روح کودک دارد، رفتار مؤدبانه پدر و مادر با یکدیگر و رعایت احترام بهترین آموزش برای فرزندان است، چگونگی صحبت کردن حسین | * '''گفتار مودبانه با یکدیگر:''' سخن گفتن محبت آمیز و مؤدبانه نقش مؤثری در شخصیت و بزرگی روح کودک دارد، رفتار مؤدبانه پدر و مادر با یکدیگر و رعایت احترام بهترین آموزش برای فرزندان است، چگونگی صحبت کردن [[حسین (ع)|امام حسین(ع)]] با مادر و پاسخ حضرت زهرا(س) و نحوه مکالمه آن حضرت با همسرش و احترام گذاردن به بزرگ‌تر و کسب اجازه، از [[حدیث شریف کساء]] آشکار است ادب و احترام در گفتار خانواده فاطمه(س) نمایان است. استفاده از کلمات محبت آمیز و مؤدبانه سبب محبت و صفای بیشتر خانوادگی می‌شود، حسنین(ع) از جد بزرگوارشان اجازه ورود گرفتند، ایشان این گونه احترام و ادب را از گفتار و رفتار مادر و پدر خود آموختند. حتی در گفتار نسبت به یکدیگر نیز ادب و احترام را رعایت می‌کردند.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم و یلیه نفثة المصدور فیما یتجدد به حزن العاشور|سال=1421|نام خانوادگی=قمی، عباس|ناشر=المکتبه الحیدریه|جلد=1|مکان=قم}}</ref> | ||
* '''عفاف حضرت فاطمه(س):''' حضرت فاطمه زهرا(ع) نمونه کامل زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی به ویژه در حجاب و عفاف بود. تا ضرورتی نمی‌دید از هم کلامی با مردان، آن هم با شرایطی ویژه خودداری می‌کرد. هرچند حضرت زهرا(ع) در مواقع لزوم به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز می‌پرداخت، ولی هرگز از پرده حجاب کامل و عفاف لازم بیرون نرفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تحلیل سیره فاطمه زهرا(س)|سال=1389|نام خانوادگی=بابازاده، علی اکبر|ناشر=دانش و ادب|جلد=1|صفحه=153|صفحه‌ها=154}}</ref> | * '''عفاف حضرت فاطمه(س):''' [[حضرت فاطمه(س)|حضرت فاطمه زهرا(ع)]] نمونه کامل زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی به ویژه در [[حجاب در قرآن|حجاب]] و عفاف بود. تا ضرورتی نمی‌دید از هم کلامی با مردان، آن هم با شرایطی ویژه خودداری می‌کرد. هرچند حضرت زهرا(ع) در مواقع لزوم به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز می‌پرداخت، ولی هرگز از پرده حجاب کامل و [[عفاف]] لازم بیرون نرفت.<ref>{{یادکرد کتاب|عنوان=تحلیل سیره فاطمه زهرا(س)|سال=1389|نام خانوادگی=بابازاده، علی اکبر|ناشر=دانش و ادب|جلد=1|صفحه=153|صفحه‌ها=154}}</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۷ نوامبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۷
سؤال
سبک زندگی حضرت زهرا(س) و امیرالمؤمنین(ع) چگونه می‌تواند الگو باشد؟
درگاه‌ها
در منابع اسلامی، حضرت زهرا(س) به عنوان الگویی جامع برای تمام مسلمانان از جمله امامان معصوم معرفی شده‌اند. در روایات متعدد، از جمله سخنان امام مهدی و امام عسکری، به مقام ایشان به عنوان حجتی بر ائمه و الگویی مناسب برای پیروی اشاره شده است. این مقام باعث شده تا امامان اهل بیت نیز خود را تحت تأثیر شخصیت والای ایشان بدانند.
عظمت حضرت زهرا(س) در روایات دیگر نیز مورد تأکید قرار گرفته است. به عنوان نمونه، امام علی(ع) از ایشان به عنوان قلب پیکر پیامبر اسلام(ص) یاد کرده و در حدیث قدسی معروف «لولاک» نیز به جایگاه بی‌نظیر حضرت فاطمه(س) اشاره شده است. ایشان در کنار حضرت علی(ع) اصول حاکم بر زندگی مشترک و خانواده‌ای بر پایه ایثار و انفاق را به جامعه اسلامی آموزش دادند. داستان‌هایی از ایثارگری خانواده ایشان، مانند بخشیدن افطار به مسکین و یتیم، نمونه‌هایی از این آموزه‌ها است.
زندگی خانوادگی حضرت زهرا(س) سرشار از عشق و محبت بود. ایشان به تربیت فرزندان اهمیت بسیاری می‌دادند و از همان کودکی آنها را به علم‌آموزی تشویق می‌کردند. جمع خانواده بر پایه سخنان محبت‌آمیز و احترام متقابل شکل می‌گرفت. حضرت زهرا(س) همچنین نماد عفاف و حجاب در جامعه بود و با وجود فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، همواره بر حفظ حجاب و عفت تأکید داشتند. زندگی ایشان به‌عنوان الگویی عملی از تدین و محبت در میان مسلمانان به‌شمار می‌آید.
الگو بودن حضرت زهرا در منابع اسلامی
حضرت زهرا(س) طبق روایات و فرازی از حدیث شریف کساء به عنوان یکی از معصومین بلکه محور آنها،[۱] الگویی برای تمام مردم جهان اعم از مردم و زن هستند، حتی فراتر از آن طبق منابع شیعه، ائمه هدی نیز خود را متأثر از حضرت زهرا و ایشان را الگوی خود می‌دانند،[۲] برخی از این موارد که در منابع اسلامی ذکر شده به شرح زیر است:
- روایت امام مهدی(عج): در روایتی که در کتاب الغیبه شیخ طوسی آمده، به الگو و اسوه بودن حضرت زهرا(س) به خوبی تصریح شده است. امام مهدی(عج) در توقیع شریفی می‌فرمایند: وفِی ابْنَةِ رَسُولِ اللَّهِ(ص) اُسْوَةٌ حَسَنَةٌ؛ دختر رسول خدا، الگوی مناسبی برای من است.[۳]
- روایت امام عسکری(ع): امام عسکری(ع)، حضرت زهرا(س) را حجت بر امامان معرفی نموده است: نحن حجّة اللّه علی الخلق، و فاطمة حجّة علینا؛ ما حجت خدا بر مخلوقات هستیم و حضرت فاطمه(س) حجت خدا بر خود ماست.[۴]
عظمت حضرت زهرا(س)
- حضرت علی(ع) فرمودند: «حسن و حسین(ع) دو سبط این امّت همچون دو چشم محمّد(ص) هستند، و من همچون دست برای بدن آن حضرت می‌باشم. «وَ اَمّا فاطِمَةُ فَکَمَکانِ الْقَلْبِ مِنَ الْجَسَدِ: امّا فاطمه(س) همچون قلب برای پیکر پیامبر(ص) است»[۵]
- خداوند در بخشی از حدیث قدسی معروف به لولاک می‌فرماید: یا أَحْمَدُ! لَوْلاک لَما خَلَقْتُ الْأَفْلاک، وَ لَوْلا عَلِی لَما خَلَقْتُک، وَ لَوْلا فاطِمَةُ لَما خَلَقْتُکما؛ ای احمد! اگر تو نبودی افلاک را خلق نمی‌کردم و اگر علی نبود تو را خلق نمی‌کردم و اگر فاطمه نبود شما دو نفر را خلق نمی‌کردم.[۶]
اصول حاکم بر زندگی مشترک ایشان
از نقاط مهم در زندگانی حضرت زهرا و امیرالمومنین که می‌تواند جنبه الگو بودن در زندگی بشریت را داشته باشد، می‌توان به معیارهای زیر اشاره کرد:
- ازدواج گامی برای رسیدن به خدا: پیامبر پس از ازدواج از علی(ع) سئوال کردند: زهرا(س) را چگونه یافتی. حضرت علی(ع) فرمودند: نِعْمَ الْعَوْنُ عَلی طاعَةِ اللَّهِ[۷]
- میهمان دوستی و ضیافت در خانه: در تاریخ آمده است مرد گرسنه‌ای در مسجد مدینه به‌پا خاست و گفت: ای مسلمانان از گرسنگی به تنگ آمده‌ام مرا میهمان کنید. پیامبر اسلام فرمودند: چه کسی این مرد را امشب میهمان می‌کند؟ حضرت علی(ع) فرمود: من یا رسول‌اللَّه! کمی بعد وارد منزل شده از فاطمه(س) پرسید: آیا غذائی در منزل داریم؟ میهمان گرسنه آورده‌ام. حضرت زهرا(س) ایثارگرانه فرمودند: در خانه ما غذائی نیست مگر به اندازه خوراک دختربچه اما امشب ایثار کرده گرسنگی را تحمل می‌کنیم و همین مقدار غذا را به میهمان می‌بخشیم[۸]
- ایثار و انفاق خانوادگی: آیه هشتم سوره انسان ﴿وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَیٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا﴾(انسان:۸) (به همراه آیات قبل و بعد)، به آیه اطعام معروف است. به گفته مکارم شیرازی، علمای شیعه اتفاق نظر دارند این آیه به همراه آیاتی دیگر (هجده آیه از این سوره یا تمامی آن) درباره سه روز روزه‌گرفتنِ امام علی(ع)، فاطمه(س)، حسنین(ع) و فضه نازل شده است.[۹] نقل شده است این افراد با اینکه گرسنه بودند، افطاری خود را به دنبال درخواست مسکین و یتیم و اسیر بخشیدند.[۱۰]
- تقسیم کارهای منزل: امام باقر(ع) می‌فرمایند: همانا فاطمه(ع) با علی(ع) پیمان بسته بود که کارِ خانه و خمیر کردن آرد و پختن نان و جارو کردن خانه را ایشان انجام دهد و علی(ع) نیز با ایشان پیمان بسته بود که کارهای بیرون از خانه همچون آوردن هیزم و تهیه غذا را او انجام دهد[۱۱]
- اختصاص مکانی برای عبادت در خانه: اختصاص مکانی برای عبادت و نماز در خانه بخشی از توصیه‌های اسلام در این‌خصوص است. در روایت است که حضرت زهرا(س) محراب عبادت داشت،[۱۲] لباس و عطر مخصوص نماز داشتند، همچنین علی(ع) مکانی مخصوص برای عبادت داشتند و فرزندان خود را هم هنگام عبادت شبانه به آن مکان می‌بردند.[۱۳]
- محبت و مهرورزی به فرزندان: محبت در خانه حضرت زهرا(س) به‌طور کامل ارائه می‌شد و آن حضرت که خود از سرچشمه محبت و عطوفت رسول خدا(ص) سیراب شده و قلبش کانون محبت به همسر و فرزندانش بود در این جهت نیز وظیفه مادری خود را به بهترین شکل انجام می‌داد.[۱۴]
- تشویق فرزندان به فراگیری علم: حضرت زهرا(س) از همان آغاز کودکی فرزندانش، عبادت خدای تعالی را در روح و روان آنها تثبیت کرد و خوی پرستش خدای یکتا را در فطرت لطیف آنها سرشت و از همان آغاز به آنها علم آموخت و آنها را برای کسب معارف و تشویق در فراگیری، آماده می‌کرد، به عنوان مثال به فرزندش حسن(ع) که هفت ساله بود می‌فرمود: به مسجد برو، آنچه را از پیامبر شنیدی فراگیر و نزد من بیا و برای من بازگو کن.[۱۵]
- گفتار مودبانه با یکدیگر: سخن گفتن محبت آمیز و مؤدبانه نقش مؤثری در شخصیت و بزرگی روح کودک دارد، رفتار مؤدبانه پدر و مادر با یکدیگر و رعایت احترام بهترین آموزش برای فرزندان است، چگونگی صحبت کردن امام حسین(ع) با مادر و پاسخ حضرت زهرا(س) و نحوه مکالمه آن حضرت با همسرش و احترام گذاردن به بزرگ‌تر و کسب اجازه، از حدیث شریف کساء آشکار است ادب و احترام در گفتار خانواده فاطمه(س) نمایان است. استفاده از کلمات محبت آمیز و مؤدبانه سبب محبت و صفای بیشتر خانوادگی می‌شود، حسنین(ع) از جد بزرگوارشان اجازه ورود گرفتند، ایشان این گونه احترام و ادب را از گفتار و رفتار مادر و پدر خود آموختند. حتی در گفتار نسبت به یکدیگر نیز ادب و احترام را رعایت می‌کردند.[۱۶]
- عفاف حضرت فاطمه(س): حضرت فاطمه زهرا(ع) نمونه کامل زن مسلمان در تمام اوصاف و کمالات اسلامی به ویژه در حجاب و عفاف بود. تا ضرورتی نمی‌دید از هم کلامی با مردان، آن هم با شرایطی ویژه خودداری می‌کرد. هرچند حضرت زهرا(ع) در مواقع لزوم به فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیز می‌پرداخت، ولی هرگز از پرده حجاب کامل و عفاف لازم بیرون نرفت.[۱۷]
منابع
- ↑ حدیث قدسی. حدیث شریف کساء.
- ↑ طیب، سید عبدالحسین (۱۳۷۸). اطیب البیان فی تفسیر القرآن. ج. ۱۳. انتشارات اسلام. ص. ۲۲۵.
- ↑ الطوسی، الشیخ ابوجعفر، محمد بن الحسن بن علی بن الحسن. کتاب الغیبة. ج. ۱. ص. ۲۸۶.
- ↑ بحرانی اصفهانی، عبدالله بن نورالله. عوالم العلوم و المعارف والاحوال من الآیات و الاخبار و الاقوال. ج. ۱۱. ص. ۷.
- ↑ علامه مجلسی. بحارالانوار. ج. ۲۴. ص. ۷۴.
- ↑ زنجانی (۱۴۲۸). الموسوعة الکبری عن فاطمة الزهراء. ج. ۲۰. ص. ۵۱۶.
- ↑ محمد دشتی (۱۳۷۲). نهج‌الحیاة. ج. ۱. ص. ۲۲۳.
- ↑ محمد دشتی (۱۳۷۲). نهج الحیات. ج. ۱. ص. ۱۳۰.
- ↑ مکارم شیرازی (۱۳۷۱). تفسیر نمونه. ج. ۲۵. ص. ۳۴۵.
- ↑ طبرسی (۱۳۷۲). مجمع البیان. ج. ۱۰. ص. ۶۱۲.
- ↑ محمد دشتی (۱۳۷۲). نهج الحیات. ج. ۱. ص. ۱۶۷.
- ↑ شیخ عباس قمی. منتهی‌الامال. ج. ۱. ص. ۱۵۴.
- ↑ محمد دشتی (۱۳۷۲). نهج الحیات. ج. ۱. ص. ۱۶۹.
- ↑ حسینی شاهرودی، سید محمد (۱۳۸۵). الگوهای رفتاری حضرت زهرا(س) در تربیت فرزند. ج. ۱. قم: مرکز انتشارات اسلامی. ص. ۱۴.
- ↑ محمدی اشتهاردی، محمد (۱۳۸۹). نگاهی بر زندگی حضرت فاطمه(س). ج. ۱. تهران: مطهر. ص. ۱۴.
- ↑ قمی، عباس (۱۴۲۱). نفس المهموم فی مصیبة سیدنا الحسین المظلوم و یلیه نفثة المصدور فیما یتجدد به حزن العاشور. ج. ۱. قم: المکتبه الحیدریه.
- ↑ بابازاده، علی اکبر (۱۳۸۹). تحلیل سیره فاطمه زهرا(س). ج. ۱. دانش و ادب. ص. ۱۵۳.