مفهوم امتحنک الله در زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۲۶

سؤال

مفهوم این جمله از زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) «یَا مُمْتَحَنَه امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ مَا امْتَحَنَکِ صَابِرَه …» چیست؟

درگاه‌ها

مفهوم اِمْتَحَنَکِ اللَّهُ در زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) این دانسته شده که او از جانب خداوند مورد امتحان قرار گرفت. نتیجه این امتحان برای حضرت فاطمه(س) ملقب‌شدن به لقب صابره بود که خداوند به او عطا کرد.^[۱]

براساس این عبارت از زیارت حضرت فاطمه خداوند حضرت زهرا را پیش از آنکه او را بیافریند امتحان کرد و حضرت را شکیبا یافت.^[۲] برخی معنای آزمایش‌شدن قبل از خلقت را آزمایش‌شدن وجود ملکوتی حضرت زهرا(س) دانسته‌اند. آنان معتقدند وجود ملکوتی آن حضرت قبل از آفریده‌شدن جسم او وجود داشته و در آن مرحله مورد آزمایش خدا قرار گرفت.^[۳] برخی دیگر، از جمله علامه مجلسی، معتقدند که این عبارت به علم فراگیر الهی اشاره دارد که بر جایگاه افراد در آینده هم اشراف دارد.^[۴]

از نظر محمدباقر بهبودی، حدیث‌پژوه معاصر، موضوع امتحان حضرت فاطمه(س) این بوده که خداوند طاقت و توان او را برای حمل امانت الهی امتحان کرد و او را در این امتحان صابر یافت. به جهت صبر و تحملی که حضرت فاطمه(س) از خود نشان داد او را مستحق حمل اسرار الهی یافت.^[۵]

منابع

↑ بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۲۲۶.
↑ «زیارت حضرت فاطمه زهراء»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت استاد حسین انصاریان، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ق.
↑ قادری، سید محمدتقی، «شرح و تفسیر زیارت نامه حضرت فاطمه(س)، قسمت اول»، بلاغ، انتشار: ۱۳ آذر ۱۴۰۱ش، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.
↑ مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاحکام، تحقیق مهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۹، ص۲۵.
↑ محمدباقر بهبودی، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ج ۱، ص ۲۲۶.

[1] بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۲۲۶.

[2] «زیارت حضرت فاطمه زهراء»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت استاد حسین انصاریان، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ق.

[3] قادری، سید محمدتقی، «شرح و تفسیر زیارت نامه حضرت فاطمه(س)، قسمت اول»، بلاغ، انتشار: ۱۳ آذر ۱۴۰۱ش، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.

[4] مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاحکام، تحقیق مهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۹، ص۲۵.

[5] محمدباقر بهبودی، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ج ۱، ص ۲۲۶.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-{{در دست ویرایش|کاربر=Rahmani }}
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-مفهوم این فراز از زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) {{متن عربی|یَا مُمْتَحَنَه امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ مَا امْتَحَنَکِ صَابِرَه …}} چیست؟
+مفهوم این جمله از زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) {{متن عربی|یَا مُمْتَحَنَه امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ مَا امْتَحَنَکِ صَابِرَه …}} چیست؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-برای بدست آوردن فقرات این سئوال بایستی قسمت‌های مختلف این فراز از زیارت صدیقه طاهره معنی شود.
+{{درگاه|فاطمی}}
+'''مفهوم اِمْتَحَنَکِ اللَّهُ در زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س)''' این دانسته شده که او از جانب خداوند مورد امتحان قرار گرفت. نتیجه این امتحان برای [[حضرت فاطمه(س)]] ملقب‌شدن به لقب صابره بود که خداوند به او عطا کرد.<ref>بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۳ش، ج ۱، ص ۲۲۶.</ref>
-فراز نخست زیارت نامه «امتحنک الله»
+براساس این عبارت از زیارت حضرت فاطمه خداوند حضرت زهرا را پیش از آنکه او را بیافریند امتحان کرد و حضرت را شکیبا یافت.<ref>«[https://erfan.ir/mafatih197/%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D9%81%D8%A7%D8%B7%D9%85%D9%87-%D8%B2%D9%87%D8%B1%D8%A7%D8%A1(%D8%B3)--%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D9%81%D8%A7%D8%AA%DB%8C%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D8%AC%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86-%D8%A7%D9%86%D8%B5%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D9%86 زیارت حضرت فاطمه زهراء]»، پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حضرت استاد حسین انصاریان، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ق.</ref> برخی معنای آزمایش‌شدن قبل از خلقت را آزمایش‌شدن وجود ملکوتی حضرت زهرا(س) دانسته‌اند. آنان معتقدند وجود ملکوتی آن حضرت قبل از آفریده‌شدن جسم او وجود داشته و در آن مرحله مورد آزمایش خدا قرار گرفت.<ref>قادری، سید محمدتقی، «[https://www.balagh.ir/content/13967 شرح و تفسیر زیارت نامه حضرت فاطمه(س)، قسمت اول]»، بلاغ، انتشار: ۱۳ آذر ۱۴۰۱ش، بازدید: ۲۱ آذر ۱۴۰۲ش.</ref> برخی دیگر، از جمله [[جایگاه علامه مجلسی|علامه مجلسی]]، معتقدند که این عبارت به علم فراگیر الهی اشاره دارد که بر جایگاه افراد در آینده هم اشراف دارد.<ref>مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاحکام، تحقیق مهدی رجایی، قم، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، ج۹، ص۲۵.</ref>
-== امتحان سنت الهی ==
+از نظر [[محمدباقر بهبودی]]، حدیث‌پژوه معاصر، موضوع امتحان حضرت فاطمه(س) این بوده که خداوند طاقت و توان او را برای حمل [[پذیرفتن امانت الهی توسط انسان در آیه ۷۲ سوره احزاب|امانت الهی]] امتحان کرد و او را در این امتحان صابر یافت. به جهت صبر و تحملی که حضرت فاطمه(س) از خود نشان داد او را مستحق حمل اسرار الهی یافت.<ref>محمدباقر بهبودی، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، ج ۱، ص ۲۲۶.</ref>
-از سنت‌های الهی، امتحان و آزمایش الهی و قرار دادن انسان در سختی‌ها و دردها و رنج هاست تا به واسطه آن کمال واقعی را به دست آورده و قوای خود را به کمال رساند. و این امتحان و آزمایش است که باعث می‌شود حجت خدا بر خلق تمام شود و سعید و شقی قابل تفکیک گردد.
-این سنت الهی در لغت با الفاظ امتحان، ابتلاء، تمحیص و فتنه به کار رفته است. امتحان از ریشه (محن)؛ گداختن نقره و غیره و پاک کردن آن از آلودگی<ref>معلوف، لویس، فرهنگ المنجد (عربی، فارسی)، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران، انتشارات ایران، چاپ ششم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۹۰۷.</ref> و ابتلاء از ریشه (بلی)؛ کهنه شدن<ref>راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق سید غلامرضا خسروی حسینی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۱۰.</ref> است، تمحیص (مَحْص)؛ خالص شدن چیزی است از عیبی که در آن هست<ref>طریحی، شیخ فخرالدین، مجمع البحرین، قم، مؤسسه البعثت، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۸۴.</ref> و کلمه «فتنه» در اصل به معنای انداختن طلا در کوره آتش است تا خالصی‌ها از ناخالصی‌ها تمییز داده شود.<ref>همان، ج۶، ص۲۹۱.</ref>
-و در اصطلاح آشکار ساختن حقیقت چیزی<ref>حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف (دائره المعارف جامع اسلامی)، تهران، مؤسسه فرهنگی آرایه، چاپ سوم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۸۵.</ref> است و امتحان را ابتلاء گویند که گویا ممتحن، امتحان شده را از کثرت امتحان کهنه می‌کند<ref>سید علی اکبر، قرشی، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۳۰.</ref> که هم در خیر استعمال می‌شود و هم در شر.<ref>مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۳۳۶.</ref> در اینجا مقصود از تمحیص؛ آزمایش انسان به وسیله تکالیف سخت و دشوار است تا خوبان از بدان جدا شوند.<ref>محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول، ج۲، ص۱۹۴.</ref> کلمه فتنه نیز که در قرآن به کار رفته است به معنای هر عملی است که به منظور آزمایش حال چیزی انجام گیرد.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۸۹.</ref>
-امتحان یک سنت همیشگی و جاودان الهی است<ref>{{قرآن|یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبرِ وَ الصَّلَوه إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابرِینَ}}. (بقره / ۱۵۳).
-{{قرآن|وَ لَنَبْلُوَنَّکُم بِشی ءٍ مِّنَ الخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابرِینَ}} (بقره / ۱۵۵) (حرف «لام» و فعل مضارع و نون تأکید، نشانه قطعی بودن است).</ref> که امتحان کننده آن، خداست.<ref>«ما مسلّماً همگان را آزمایش می‌کنیم!». مؤمنون / ۳۰.</ref> تمام جهان، صحنه آزمایش و تمام مردم حتّی پیامبران نیز مورد امتحان قرار می‌گیرند و سنتی است که در تمام امت‌های پیشین نیز جاری بوده است.
-«آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم» به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ما کسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم) باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد!».<ref>{{قرآن|أَ حَسِبَ النَّاسُ أَن یُترَکُواْ أَن یَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لَا یُفْتَنُونَ ـ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَلَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ}}. عنکبوت / ۲ و ۳.</ref>
-در کتاب الاسرار الفاطمیه شیخ مسعودی چنین آورده است که خداوند متعال قبل از خلقت حضرت فاطمه(س) یعنی زمانی که حضرت، نوری از انوار شامخه بود و خداوند متعال خلق آنها را بر دیگر مخلوقات آنها مقدم کرده بود و این که امتحان حضرت به جهت آشکار شدن جایگاه و مقام حقیقی حضرت بود که در نتیجه صبر تنها واکنش حضرت نسبت به این امتحانات بود.<ref>شیخ محمد فاضل المسعودی، الأسرار الفاطمیه، قم، مؤسسه الزائر فی الروضه المقدسه لفاطمه المعصومه(س)، چاپ دوم، ۱۴۲۰ق، ص۵۴–۵۷.</ref>
-خداوند متعال برای حضرت زهراء(س) یک امتحان ویژه بلکه یک امتحان ربانی قرار داد و به جهت آن امتحان حضرت زهراء(س) حامل اسرار الهی گردید. و به واسطه این امتحان حضرت را ظفرمند و پیروز یافت و او را مستحق لقب صابر یافت.<ref>همان، الأسرار الفاطمیه، ص۵۵.</ref>
-سؤال، این امتحان در چه زمینه و موضوعی صورت گرفت؟
-جواب اینکه آنچه که می‌توان از جمع‌بندی روایات و شواهد قراین برداشت کرد این است که دست یافتن به این سر و درک آن، ظرفیت و شرایط ویژه می‌طلبد و اینکه انسان بایستی اهل دقت نظر و باریک بین باشد تا بتواند به آن دست پیدا کند.
-موضوع امتحان و جهتی که حضرت بدان امتحان شد این است که خداوند متعال حضرت را به طاقت و توان حمل علم و امانت ربانی الهی امتحان کرد و ایشان را در این امتحان حمل علم و امانت ربانی صابر یافت و به جهت صبر و تحملی که حضرت در تحمل این بار<ref>می توان دفاع از حریم ولایت و امامت که گوشه ایی از این همه سختی حضرت، یا وفات و سختی‌هایی که پیامبر اسلام متحمل آن بود و حضرت شاهد و ناظر بر آن بود یا موارد دیگر که ما در حد محدود از آن مطلع هستیم نام برد.</ref> از خود نشان داد ایشان را مستحق حمل اسرار الهی دانست.<ref>بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۶.</ref>
-خلاصه سخن اینکه: آن بزرگوار از ناحیه خداوند متعال مورد آزمایش و امتحان قرار گرفته است پیش از آن که خلق بشود یعنی به دنیا بیاید آن هنگامی که روح آن بانوی جلیله نوری از انوار بوده و خداوند او را سال‌ها پیش از آفریدن بدن مطهر اش آفرید و بر اساس روایات در اطراف عرش الهی جای داشت. و از آن جا که خداوند متعال عالم به همه امور است، امتحان فاطمه زهرا ـ علیها السلام ـ به جهت اظهار مقام والا و جایگاه حقیقی آن حضرت صورت گرفته است و او را امتحان فرموده تا مستودع و حامل اسرار الهیه باشد و این چیزی است که مشیت و اراده الهی آن را در مورد حضرت صدیقه طاهره اقتضا کرده است، لذا آن بانوی بزرگوار از این امتحان کامیاب و موفق درآمده به گونه ای که مستحق لقب «صابره» شده است.<ref>مسعودی، شیخ محمد فاضل، اسرار فاطمیه، ص۵۴؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص۱۰۰.</ref>
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-== معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر ==
-۱ـ المناقب، محمد بن شهرآشوب المازندرانی.
-۲ـ موسوعه حضرت زهراء(س)، جمعی از نویسندگان.
-۳ـ الأسرار الفاطمیه، شیخ محمد فاضل المسعود.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
 == منابع ==
@@ خط ۴۹: / خط ۱۶: @@
   | شاخه اصلی = حدیث
   | شاخه فرعی۱ = فقه الحدیث
-  | شاخه فرعی۲ =
+  | شاخه فرعی۲ =فضایل حضرت فاطمه(س)
   | شاخه فرعی۳ =
 }}
 {{تکمیل مقاله
   | شناسه =
-  | تیترها =
+  | تیترها = شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش = شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی = شد
   | ناوبری =
   | نمایه =
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | ارزیابی کمی =
+ | ارزیابی کیفی =
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت = ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت = ب
 }}
 {{پایان متن}}
+[[رده:فضایل حضرت فاطمه(س)]]