تغییر ضمیر در دعا: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی پاسخ
(ابرابزار)
جز (جایگزینی متن - ' | بازبینی =' به ' | ارزیابی کمی =')
برچسب‌ها: ویرایش همراه ویرایش از وبگاه همراه
 
(۲۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۹ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{شاخه
 
| شاخه اصلی = حدیث
|شاخه فرعی۱ = منبع‌شناسی
|شاخه فرعی۲ =
|شاخه فرعی۳ =
}}
{{سوال}}
{{سوال}}
دعاهایی که در مفاتیح آمده است مثلاً زیارت عاشورا آیا می‌شود به جای جمله «اللهم ارزقنی شفاعه الحسین» ضمیر را به صورت جمع بیاوریم «اللهم ارزقنا شفاعه الحسین» یا در جاهای دیگر مثلاً «یا مقلب القلوب ثبت قلبی» را «ثبت قلوبنا» بگوئیم آیا این بدعت است یا نه؟
آیا می‌توان در ادعیه به جای ضمیر مفرد از ضمیر جمع استفاده کرد؟ مثلا «ثبت قلبی» را «ثبت قلوبنا» بگوییم؟ آیا این بدعت است؟
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
'''تغییر ضمیر در دعا''' اگر به قصد وارد کردن چیزی جدید در متن دینی دعا باشد نوعی بدعت شمرده شده است. روایاتی از ائمه اطهار(ع) نقل شده است که در آن معصوم(ع) از تغییر جزئی در متن دعا نهی کرده است. سیره علمای شیعه در بیان روایات و ادعیه معصومان(ع) چنین بوده که، مطابق کتاب‌های روایی معتبر شیعه، عین متن روایت دعا را بیان کنند. آنان در نقل متن دعا نیز در صورتی که روایت متفاوت دیگری از آن دعا وجود داشته باشد، این تفاوت‌ها را بیان و به منبع آن ارجاع می‌داده‌اند.


== معنای بدعت ==
== اختراع دعا ==
بدعت یعنی چیزی را که جزء دین نیست وارد دین کنیم و جزء آن بدانیم. مرحوم شیخ کلینی رضی الله عنه از عبدالرحیم قصیر نقل کرده است که: دخلت علی أبی عبدالله(ع) فقلت: جعلت فداک إنی اخترعت دعاء قال: دعنی من اختراعک. خدمت حضرت صادق(ع) رسیدم و عرض کردم فدایت شوم من از پیش خود دعایی اختراع کرده‌ام حضرت فرمود رها کن مرا از اختراع خود (یعنی آن را کنار گذار و برای من نقل مکن و نگذاشت که آن دعای جمع کرده خود را نقل کند و امام صادق(ع) برای او دستورالعملی بیان کردند).<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، دارالکتب الاسلامیه، آخوندی، چاپ سوم، سال ۱۳۶۷ هجری، ج۳، ص۴۷۶، ح۱.</ref>
در روایتی از [[معصوم(ع)]] اختراع و ساختن دعا نهی شده است. در کتاب [[کافی]] روایتی با این مضمون نقل شده است: {{متن عربی|دخلت علی أبی عبدالله(ع) فقلت: جعلت فداک إنی اخترعت دعاء قال: دعنی من اختراعک|ترجمه=بر امام صادق(ع) وارد شدم و گفتم فدایتان شوم من از پیش خود دعایی اختراع کرده‌ام؛ حضرت فرمود رها کن مرا از اختراع خود.}}<ref>محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۳، ص۴۷۶، ح۱.</ref>. سپس [[امام صادق(ع)]] به راوی حدیث، دعایی آموزش می‌دهد.


شیخ صدوق از عبدالله بن سنان روایت کرده که گفت: قال أبو عبدالله(ع): ستصیبکم شبهه فتبقون بلا علم یری، و لا إمام هدی و لاینجو منها إلا من دعا بدعاء الغریق، قلت: کیف دعاء الغریق؟ قال: یقول: یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک، فقلت: یا الله یا رحمن یا رحیم یا مقلب القلوب و الابصار ثبت قلبی علی دینک قال: إن الله عزوجل مقلب القلوب و الابصار و لکن قل کما أقول لک: یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک. حضرت صادق(ع) فرمود که: خواهد رسید به شما شبهه، پس بدون نشانه و راهنما و پیشوای هدایت کننده می‌مانید و نجات نمی‌یابد در آن شبهه مگر کسی که بخواند دعای غریق را گفتم چگونه است دعای غریق فرمود می‌گویی: یا الله یا رحمان یا رحیم یا مقلّب القلوب ثبت قلبی علی دینک پس گفتم یا مقلب القلوب و الأبصار ثبت قلبی علی دینک حضرت فرمود بدرستی که خداوند عز و جل مقلب قلوب و ابصار است لکن بگو چنان‌که من می‌گویم یا مقلب القلوب ثبت قلبی علی دینک.<ref>صدوق، کمال الدین و تمام النعمه، قم، جامعه مدرسین، ۱۴۰۵ هجری، ص۳۵۲، ح۴۹.</ref>
برخی عالمان شیعه با تکیه بر این روایت، ساختن ادعیه و اذکار و استفاده از آنها به جای ادعیه و اذکار مأثور (نقل شده از معصوم) را، از سوی برخی گروه‌های مذهبی، مذمت کرده‌اند. [[میرزا حبیب الله هاشمی خویی]]،شارح [[نهج البلاغه]] و [[فقیه شیعه]] در قرن سیزدهم و چهاردهم قمری، استفاده [[صوفیه]] از ادعیه، اوراد و اذکار غیر مأثور را نقد کرده است.<ref>هاشمی خوئی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، تهران، مکتبة الاسلامیة، ج ۱۳، ص ۳۸۱.</ref>  


مرحوم حاج شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح بعد از نقل زیارت وارث چنین بیان می‌کند: این زیارت، معروف به زیارت وارث است و مأخذش کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی است که از کتب بسیار معتبره معروفه نزد علما است و من این زیارت را بلاواسطه از همان کتاب شریف نقل کردم آخر زیارت شهدا همین بود که ذکر شد «فیا لیتنی کنت معکم فأفوز معکم» پس این زیادتیها که بعضی بعد از این ذکر کرده‌اند «فی الجنان مع النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا السلام علی من کان فی الحائر منکم و علی من لم یکن فی الحائر معکم» تمامی اینها زیادی است، شیخ ما در کتاب لؤلؤ و مرجان فرموده: این کلمات که متضمن چند دروغ واضح است علاوه بر جسارت ارتکاب بر بدعت و جسارت افزودن بر فرموده امام(ع)، چنان شایع و متعارف شده که البته چند هزار مرتبه در شب و روز در حضور مرقد منور ابی عبد الله الحسین(ع) و محضر ملائکه مقربین و مطاف انبیا و مرسلین(ع) به آواز بلند خوانده می‌شود و احدی بر ایشان ایراد نمی‌کند و از گفتن این دروغ و ارتکاب این معصیت نهی نمی‌نمایند.<ref>قمی، عباس، مفاتیح الجنان، سازمان انتشارات جاویدان، کتاب فروشی محمد حسن علمی، ص۸۵۴–۸۵۹.</ref>
== تغییر در دعا ==
در روایاتی دیگر، تغییر در [[دعای مأثور]] نیز از سوی معصوم(ع) نهی شده است. [[عبدالله بن سنان]] از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: «شبهاتی به شما خواهد رسید، پس بدون راهنما و پیشوای هدایت کننده، خواهید ماند و در آن شبهه نجات نمی‌یابید مگر کسی که دعای غریق را بخواند، گفتم دعای غریق چگونه است؟ فرمود می‌گویی: {{متن عربی|یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ}} گفتم {{متن عربی|یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ}} حضرت فرمود به درستی که خداوند عزوجل مقلب قلوب و ابصار است، اما چنان‌که من می‌گویم بگو، {{متن عربی|یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ}}<ref>ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، قم، مکتبة الاسلامیة، ص ۳۵۲، ح ۴۹.</ref>


با توجه به روایاتی که در این مورد وارد شده‌اند و سیره علما در نقل روایت، معلوم می‌شود آنچه که از طریق امامان معصوم(ع) وارد شده باید خوانده شود و دخل و تصرف در آن جایز نیست، به خصوص اگر به قصد نسبت دادن آن دعا به امام(ع) باشد که در این صورت علاوه بر نسبت دروغ به امام(ع) دادن، بدعت بزرگی را شخص تصرف کننده مرتکب می‌شود.
این رویکرد موجب شده است تا عالمان شیعه نسبت به تغییر در متن ادعیه مأثور حساسیت نشان دهند و از آن منع کنند. [[شیخ عباس قمی]]، در [[کتاب مفاتیح‌الجنان|مفاتیح‌الجنان]] بعد از نقل [[زیارت وارث]] می‌گوید: «این زیارت، معروف به زیارت وارث است و مأخذ آن کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی است که از کتب معتبر و معروف نزد علما است و من این زیارت را بلاواسطه از همان کتاب شریف نقل کردم؛ آخر زیارت شهدا همین بود که ذکر شد {{متن عربی|فَیا لَیتَنی کنْتُ مَعَکم فَأفُوزَ مَعَکم}} پس بخشی که برخی بعد از این ذکر کرده‌اند {{متن عربی|فِي اَلْجِنَانِ مَعَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلصِّدِّيقِينَ وَ اَلشُّهَدَاءِ وَ اَلصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ كَانَ فِي اَلْحَائِرِ مِنْكُمْ وَ عَلَى مَنْ لَمْ يَكُنْ فِي اَلْحَائِرِ مَعَكُمْ}} تمامی این‌ها زیادی است.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، تهران، انتشارات جاویدان، ص ۸۵۴–۸۵۹.</ref>
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}


== مطالعه بیشتر ==
در ادامه، شیخ عباس قمی به نقل از استاد خود در کتاب [[ لؤلؤ و مرجان]] اضافه می‌کند که این کلمات که متضمن چند [[دروغ]] واضح است علاوه بر جسارت، ارتکاب بر بدعت و افزودن بر فرموده امام معصوم(ع) است و چنان شایع و متعارف شده که چند هزار مرتبه در شب و روز در حضور مرقد ابی عبدالله الحسین(ع) و محضر ملائکه مقربین و مطاف انبیا و مرسلین(ع) به آواز بلند خوانده می‌شود و احدی بر ایشان ایراد نمی‌کند و از گفتن این دروغ و ارتکاب این معصیت نهی نمی‌نمایند.<ref>قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، تهران، انتشارات جاویدان، ص ۸۵۴–۸۵۹.</ref>
۱. لوءلوء مرجان، میرزا حسین نوری.
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
{{پانویس}}
{{پانویس}}
 
{{شاخه
  | شاخه اصلی = حدیث
| شاخه فرعی۱ = دعا
| شاخه فرعی۲ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه = -
  | شناسه = شد
  | تیترها = شد
  | تیترها = شد
  | ویرایش = شد
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه = شد
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =شد
  | بازبینی =
| ارجاعات =
  | بازبینی نویسنده = 
| ارزیابی کمی =شد
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ب
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}
[[رده:فهم حدیث]]
[[رده:دعا]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۰:۳۲


سؤال

آیا می‌توان در ادعیه به جای ضمیر مفرد از ضمیر جمع استفاده کرد؟ مثلا «ثبت قلبی» را «ثبت قلوبنا» بگوییم؟ آیا این بدعت است؟

تغییر ضمیر در دعا اگر به قصد وارد کردن چیزی جدید در متن دینی دعا باشد نوعی بدعت شمرده شده است. روایاتی از ائمه اطهار(ع) نقل شده است که در آن معصوم(ع) از تغییر جزئی در متن دعا نهی کرده است. سیره علمای شیعه در بیان روایات و ادعیه معصومان(ع) چنین بوده که، مطابق کتاب‌های روایی معتبر شیعه، عین متن روایت دعا را بیان کنند. آنان در نقل متن دعا نیز در صورتی که روایت متفاوت دیگری از آن دعا وجود داشته باشد، این تفاوت‌ها را بیان و به منبع آن ارجاع می‌داده‌اند.

اختراع دعا

در روایتی از معصوم(ع) اختراع و ساختن دعا نهی شده است. در کتاب کافی روایتی با این مضمون نقل شده است: «دخلت علی أبی عبدالله(ع) فقلت: جعلت فداک إنی اخترعت دعاء قال: دعنی من اختراعک؛ بر امام صادق(ع) وارد شدم و گفتم فدایتان شوم من از پیش خود دعایی اختراع کرده‌ام؛ حضرت فرمود رها کن مرا از اختراع خود.»[۱]. سپس امام صادق(ع) به راوی حدیث، دعایی آموزش می‌دهد.

برخی عالمان شیعه با تکیه بر این روایت، ساختن ادعیه و اذکار و استفاده از آنها به جای ادعیه و اذکار مأثور (نقل شده از معصوم) را، از سوی برخی گروه‌های مذهبی، مذمت کرده‌اند. میرزا حبیب الله هاشمی خویی،شارح نهج البلاغه و فقیه شیعه در قرن سیزدهم و چهاردهم قمری، استفاده صوفیه از ادعیه، اوراد و اذکار غیر مأثور را نقد کرده است.[۲]

تغییر در دعا

در روایاتی دیگر، تغییر در دعای مأثور نیز از سوی معصوم(ع) نهی شده است. عبدالله بن سنان از امام جعفر صادق(ع) نقل کرده است که فرمود: «شبهاتی به شما خواهد رسید، پس بدون راهنما و پیشوای هدایت کننده، خواهید ماند و در آن شبهه نجات نمی‌یابید مگر کسی که دعای غریق را بخواند، گفتم دعای غریق چگونه است؟ فرمود می‌گویی: «یَا اللَّهُ یَا رَحْمَانُ یَا رَحِیمُ یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ» گفتم «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصَارِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ» حضرت فرمود به درستی که خداوند عزوجل مقلب قلوب و ابصار است، اما چنان‌که من می‌گویم بگو، «یَا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلَی دِینِکَ»[۳]

این رویکرد موجب شده است تا عالمان شیعه نسبت به تغییر در متن ادعیه مأثور حساسیت نشان دهند و از آن منع کنند. شیخ عباس قمی، در مفاتیح‌الجنان بعد از نقل زیارت وارث می‌گوید: «این زیارت، معروف به زیارت وارث است و مأخذ آن کتاب مصباح المتهجد شیخ طوسی است که از کتب معتبر و معروف نزد علما است و من این زیارت را بلاواسطه از همان کتاب شریف نقل کردم؛ آخر زیارت شهدا همین بود که ذکر شد «فَیا لَیتَنی کنْتُ مَعَکم فَأفُوزَ مَعَکم» پس بخشی که برخی بعد از این ذکر کرده‌اند «فِي اَلْجِنَانِ مَعَ اَلنَّبِيِّينَ وَ اَلصِّدِّيقِينَ وَ اَلشُّهَدَاءِ وَ اَلصَّالِحِينَ وَ حَسُنَ أُولَئِكَ رَفِيقاً اَلسَّلاَمُ عَلَى مَنْ كَانَ فِي اَلْحَائِرِ مِنْكُمْ وَ عَلَى مَنْ لَمْ يَكُنْ فِي اَلْحَائِرِ مَعَكُمْ» تمامی این‌ها زیادی است.[۴]

در ادامه، شیخ عباس قمی به نقل از استاد خود در کتاب لؤلؤ و مرجان اضافه می‌کند که این کلمات که متضمن چند دروغ واضح است علاوه بر جسارت، ارتکاب بر بدعت و افزودن بر فرموده امام معصوم(ع) است و چنان شایع و متعارف شده که چند هزار مرتبه در شب و روز در حضور مرقد ابی عبدالله الحسین(ع) و محضر ملائکه مقربین و مطاف انبیا و مرسلین(ع) به آواز بلند خوانده می‌شود و احدی بر ایشان ایراد نمی‌کند و از گفتن این دروغ و ارتکاب این معصیت نهی نمی‌نمایند.[۵]

منابع

  1. محمد بن یعقوب الکلینی، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج۳، ص۴۷۶، ح۱.
  2. هاشمی خوئی، حبیب الله، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغه، تهران، مکتبة الاسلامیة، ج ۱۳، ص ۳۸۱.
  3. ابن بابویه، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، قم، مکتبة الاسلامیة، ص ۳۵۲، ح ۴۹.
  4. قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، تهران، انتشارات جاویدان، ص ۸۵۴–۸۵۹.
  5. قمی، عباس بن محمدرضا، مفاتیح الجنان، تهران، انتشارات جاویدان، ص ۸۵۴–۸۵۹.