عوامل آرامش انسان از دیدگاه قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ نوامبر ۲۰۲۲، ساعت ۰۹:۳۵

سؤال

قرآن چه چیزهایی را موجب آرامش قلب و روح انسان می‌داند؟

درگاه‌ها

خداوند در قرآن، برخی عوامل از جمله ایمان، تقوا و یاد خداوند را موجب طمأنینه و سکونِ انسان برمی‌شمرد.

ایمان

﴿هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَه فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ؛ خداوند سکینه و آرامش را بر دلهای مؤمنین نازل کرد، تا بر مراتب ایمان خود بیفزایند.﴾(فتح:۴)

یاد خدا

از مهمترین آیه‌ای که به عنوان آرام بخش روح و جان آدمی، از آن سخن به میان می‌آورند، آیه «تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» است: ﴿الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باشید که دلها فقط به یاد خدا آرام می‌گیرد.﴾(رعد:۲۸)

تقوا و توکل

﴿... وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَـلِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْء قَدْرًا؛ و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خدا برای او راه بیرون شدنی قرار می‌دهد، و از جایی که حسابش را نمی‌کند، به او روزی می‌رساند و هر کس بر خدا اعتماد کند، او برای وی بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستی خدا برای هر چیزی اندازه‌ای مقرر کرده است.﴾(طلاق:۲و۳)

توبه

بازگشت انسان به سوی خداوند موجب تخلیه روانی از فشار احساس گناه شده و حالت پاکی و طهارت نخستین را بازمی‌گرداند. اعتقاد انسان به ایمان به فضل و رحمت بی‌کران خداوند و امکان محو شدن تمام و کمال همه گناهان، در نهاد او آرامش بی‌کران می‌آفریند: ﴿قُلْ یَـعِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَه اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ؛ بگو: ای بندگان من که بر نفس خویشتن زیاده روی داشته‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید. درحقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است.﴾(زمر:۵۳)

صبر

صبر و بردباری به تقویت شخصیت و افزایش توانایی انسان در برابر سختی‌ها و بارهای سنگین زندگی انجامیده و اعتدال روانی انسان را حفظ می‌کند: ﴿یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوه إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّـابِرِینَ؛ ای کسانی که ایمان آورده‌اید از شکیبایی و نماز یاری جویید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.﴾(بقره:۱۵۳)

نماز و نیایش

پیامبر گرامی اسلام(ص) به هنگام سختی‌ها برای کسب آرامش به نماز پناه می‌برد و به هین جهت، دعا و نیایش به درگاه خدا را آرامش‌بخش مؤمنان دانسته‌اند: ﴿و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزدیکم و دعای دعاکننده را ـ به هنگامی که مرا بخواند ـ اجابت می‌کنم، پس آنان باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.﴾(بقره:۱۸۶)

منابع

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
 {{شروع متن}}
 {{سوال}}
-نشانی آیه‌هایی از قرآن که موجب آرامش قلب وروح انسان می‌شود را بیان نموده، آیا در قرآن آیه‌ای وجود دارد که هنگام خواندن نماز یا قرآن باعث تمرکز حواس انسان شود؟
+قرآن چه چیزهایی را موجب آرامش قلب و روح انسان می‌داند؟
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-اضطراب استرس، و نگرانی یکی از بزرگترین بلاهای زندگی انسانها بوده و هست. عوارض و پیامد ناشی از آن در زندگی فردی و اجتماعی کاملاً محسوس است.
+{{درگاه|کرونا}}
+خداوند در قرآن، برخی عوامل از جمله ایمان، تقوا و یاد خداوند را موجب طمأنینه و سکونِ انسان برمی‌شمرد.
-در عوض، آرامش یکی از گمشده‌های مهم بشر بوده و جهت دست یابی به آن، همیشه در تلاش بوده است. در عصر تکنولوژی و زندگی ماشینی نیز بشر یک لحظه آرام ننشسته و در تکاپوی یافتن یک محیط امن و آرام است.
+'''ایمان'''
-درباره مسئله آرامش انسان، آیات و روایات فراوان سفارش شده است:
+{{قرآن|هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَه فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ|ترجمه=خداوند سکینه و آرامش را بر دلهای مؤمنین نازل کرد، تا بر مراتب ایمان خود بیفزایند.|سوره=فتح|آیه=۴}}
-۱. از جمله مهمترین آیه‌ای که به عنوان آرام بخش روح و جان آدمی از آن سخن به میان می‌آورند، آیهٔ «تطمئن قلوب» است. می‌فرماید: {{قرآن|الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>رعد/ ۲۸.</ref> «همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باشید که دلها فقط به یاد خدا آرام می‌گیرد.»
+'''یاد خدا'''
-۲. {{قرآن|هُوَ الَّذِی أَنْزَلَ السَّکِینَه فِی قُلُوبِ الْمُؤْمِنِینَ لِیَزْدادُوا إِیماناً مَعَ إِیمانِهِمْ}}<ref>فتح/ ۴.</ref> «خداوند سکینه و آرامش را بر دلهای مؤمنین نازل کرد، تا بر مراتب ایمان خود بیفزایند.»
+از مهمترین آیه‌ای که به عنوان آرام بخش روح و جان آدمی، از آن سخن به میان می‌آورند، آیه «تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» است: {{قرآن|الَّذِینَ آمَنُوا وَ تَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُمْ بِذِکْرِ اللَّهِ أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ|ترجمه=همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باشید که دلها فقط به یاد خدا آرام می‌گیرد.|سوره=رعد|آیه=۲۸}}
-۳. {{قرآن|إِنَّنِی أَنَا اللَّهُ لا إِلهَ إِلاَّ أَنَا فَاعْبُدْنِی وَ أَقِمِ الصَّلاه لِذِکْرِی}}<ref>طه/ ۱۴.</ref> در خطاب به حضرت موسی(ع) فرمود «من پروردگار توأم جز من کسی نیست، پس مرا عبادت کن و نماز را به خاطر من برپا دار.
-برخی از عوامل آرامش و رفع استرس از دیدگاه قرآن عبارت است از:
+'''تقوا و توکل'''
-۱. حس ایمان: انسان مؤمن که بنیان‌های اعتقادی خویش را مستحکم و خلل ناپذیر بنا نهاده و در مقام عمل تنها به انجام تکالیف الهی نظر دارد، هیچ‌گاه هراس و اندوهی به قلبش راه نمی‌یابد؛ زیرا نه خود را مالک ثروت ونه صاحب اختیار در تصمیم‌گیری‌ها می‌بیند؛ بلکه او تنها امانت دار در برابر خداوند بر زمین بوده و موظف به شناخت خیر و شر بر اساس دستورات خداوند است؛ اما انسان بی ایمان از این پشتوانه مستحکم روحی و روانی محروم است و تنها و سرگردان در زمین رها می‌ماند: {{قرآن|ذلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَی الَّذِینَ آمَنُوا وَ أَنَّ الْکافِرِینَ لا مَوْلی لَهُم}}<ref>محمد / ۱۱.</ref> چرا که خدا سرپرست کسانی است که ایمان آورده‌اند، ولی کافران را سرپرست]و یاوری[ نیست...
+{{قرآن|... وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَـلِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْء قَدْرًا|ترجمه=و هر کس تقوای الهی پیشه کند، خدا برای او راه بیرون شدنی قرار می‌دهد، و از جایی که حسابش را نمی‌کند، به او روزی می‌رساند و هر کس بر خدا اعتماد کند، او برای وی بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستی خدا برای هر چیزی اندازه‌ای مقرر کرده است.|سوره=طلاق|آیه=۲و۳}}
-۲. یاد خدا: {{قرآن|أَلاَ بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئـِنُّ الْقُلُوبُ}}<ref>رعد / ۲۸.</ref>
+'''توبه'''
-۳. تقوا توکل: {{قرآن|... وَ مَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا * وَ یَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لاَ یَحْتَسِبُ وَ مَن یَتَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَـلِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِکُلِّ شَیْء قَدْرًا}}<ref>طلاق، ۳–۲.</ref> و هر کس از خداوند پروا کند]خدا[ برای او راه بیرون شدنی قرار می‌دهد، و از جایی که حسابش را نمی‌کند، به او روزی می‌رساند و هر کس بر خدا اعتماد کند او برای وی بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستی خدا برای هر چیزی اندازه ای مقرّر کرده است.»
+بازگشت انسان به سوی خداوند موجب تخلیه روانی از فشار احساس گناه شده و حالت پاکی و طهارت نخستین را بازمی‌گرداند. اعتقاد انسان به ایمان به فضل و رحمت بی‌کران خداوند و امکان محو شدن تمام و کمال همه گناهان، در نهاد او آرامش بی‌کران می‌آفریند: {{قرآن|قُلْ یَـعِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَه اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ|ترجمه=بگو: ای بندگان من که بر نفس خویشتن زیاده روی داشته‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید. درحقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است.|سوره=زمر|آیه=۵۳}}
- ۴. توبه: بازگشت مستمر انسان به سوی خداوند موجب تخلیه روانی از فشار احساس گناه شده و حالت پاکی و طهارت نخستین را به او بازمی‌گرداند. اعتقاد انسان با ایمان به فضل و رحمت بی‌کران خداوند و امکان محو شدن تمام و کمال همه گناهان در نهاد او آرامش بی‌کران می‌آفریند: {{قرآن|قُلْ یَـعِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَی أَنفُسِهِمْ لاَ تَقْنَطُوا مِن رَّحْمَه اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِیمُ}}<ref>زمر، ۵۳</ref> بگو: ای بندگان من که بر سر خویشتن زیاده روی داشته‌اید، از رحمت خدا نومید نشوید. درحقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد که او خود آمرزنده مهربان است.
+'''صبر'''
-۵. صبر: بردباری به تقویت شخصیّت و افزایش توانایی انسان در برابر سختی‌ها و بارهای سنگین زندگی انجامیده و اعتدال روانی انسان را حفظ می‌کند از این روی خداوند به یاری جستن از صبر و نماز در مشکلات زندگی دعوت کرده است: {{قرآن|یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوه إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّـبِرِینَ}}<ref>بقره، ۱۵۳</ref> ای کسانی که ایمان آورده‌اید از شکیبایی و نماز یاری جویید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.»
+صبر و بردباری به تقویت شخصیت و افزایش توانایی انسان در برابر سختی‌ها و بارهای سنگین زندگی انجامیده و اعتدال روانی انسان را حفظ می‌کند: {{قرآن|یَـأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُوا اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلَوه إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّـابِرِینَ|ترجمه=ای کسانی که ایمان آورده‌اید از شکیبایی و نماز یاری جویید؛ زیرا خدا با شکیبایان است.|سوره=بقره|آیه=۱۵۳}}
-۶. نماز و نیایش: پیامبر گرامی اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) به هنگام سختی‌ها برای کسب آرامش به نماز پناه می‌برد. اساساً دعا و نیایش به درگاه خدا آرامش گر نگرانی مؤمنان است: «و هر گاه بندگان من از تو درباره من بپرسند،]بگو[من نزدیکم و دعای دعا کننده را ـ به هنگامی که مرا بخواند ـ اجابت می‌کند، پس]آنان[ باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند».
+'''نماز و نیایش'''
-بنابراین وقتی انسان رو به درگاه خدا می‌کند، به باطل پشت کرده و به حق می‌پیوندد، دل او زنده شده و به«حیات طیّبه» و زندگانی واقعی نایل می‌شود.
+پیامبر گرامی اسلام(ص) به هنگام سختی‌ها برای کسب آرامش به نماز پناه می‌برد و به هین جهت، دعا و نیایش به درگاه خدا را آرامش‌بخش مؤمنان دانسته‌اند:
+{{قرآن||ترجمه=و هرگاه بندگان من از تو درباره من بپرسند، بگو من نزدیکم و دعای دعاکننده را ـ به هنگامی که مرا بخواند ـ اجابت می‌کنم، پس آنان باید فرمان مرا گردن نهند و به من ایمان آورند، باشد که راه یابند.|سوره=بقره|آیه=۱۸۶}}
-در حدیث قدسی خداوند فرمود: هر که مرا در میان مردمان یاد کند من او را در میان فرشتگان یاد می‌کنم.<ref>کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، انتشارات دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۶۳، ج۲، ص۴۹۹.</ref>
-با این بیان معلوم می‌شود که ذکر به معنای یاد کردن است و اختصاصی به نام خاص ندارد و حوزه وسیعی را شامل می‌شود. از امام محمد باقر(ع) روایت شده که: موسی کلیم از پروردگارش پرسید: آیا تو نزدیکی تا با تو نجوا کنم یا دوری تا تو را ندا کنم؟ خداوند فرمود: أنا جلیسُ من ذکرَی... من هم‌نشین کسی هستم که مرا یاد کند.<ref>اسکندری، حسین، آیه‌های زندگی، تهران، ناشر انتشارات سروش، ۱۳۸۱، ص۱۰۵.</ref> و آیات و روایات فراوانی در این زمینه وارد شده است که به علت اختصار از ذکر تمام آن‌ها صرف نظر می‌شود.
-قسمت دوم سؤال: تا حدودی در قسمت اول به این بخش از پرسش پاسخ داده شد، شاید مهمترین آیه در این خصوص، که تأکید بر خشوع و خضوع در نماز دارد، آیه ۲ از سوره مبارکه مؤمنون است. آنجا که می‌فرماید: «الّذین هُم فی صلاتهم خاشعون»؛ آنان که در نمازشان خاشع هستند.
-در یک بحث کلی، تمرکز با حضور قلب یک فرق اساسی دارد. در تمرکز، انسان به یک نقطه‌ای می‌نگرد فقط حواسش به آن نقطه است مثلاً در تماشای تلویزیون، ممکن است تمام حواسش به تلویزیون باشد، منتها در حین تماشا حرکاتی از خود نشان دهد. ولی در حضور قلب، انسان تمام وجودش یعنی تمام اعضاء و جوارح به سوی معبود است. پس آیه‌ای که به صراحت دال بر تمرکز انسان در نماز و قرآن باشد نیامده است، بلکه در قرآن و در روایات اسلامی از حضور قلب است. خشوع و خضوع در نماز، سیره عملی همه معصومان است. روایت شده که پیامبر اکرم(ص) هر گاه به نماز می‌ایستاد همچون لباسی می‌شد که گوشه‌ای بی حرکت افتاده باشد. حضرت امیر المؤمنین(ع) به هنگام نماز رنگ رخسارش دگرگون می‌شد. حضرت زهرا(س) از ترس خدا به نفس نفس می‌افتاد،<ref>مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، ناشر دار الاحیاء التراث، ۱۴۰۳ ق، ج۸۵، ص۲۵۸.</ref> امام مجتبی(ع) هنگام وضو رنگ مبارکش می‌پرید و می‌فرمود: «کسی که می‌خواهد به حضور خداوند برسد باید رنگش را ببازد».<ref>اسکندری، حسین، آیه‌های زندگی، تهران، ناشر انتشارات سروش، ۱۳۸۱، ص۱۰۸.</ref> خلاصه خشوع اثر حضور قلب و حضور قلب است یعنی دل بداند که زبان چه می‌گوید.
-آنچه به عنوان نتیجه بحث قابل بیان است، این است که: ذکر خداوند علاوه بر این که از بزرگترین عبادات و بهترین نیکی‌هاست، وسوسه‌های شیطانی نفس و اضطراب و افسردگی و کسالت‌های روحی را برطرف می‌کند و سرزمین روح و قلب آدمی را برای شکوفایی فضیلت‌ها آماده می‌سازد. دل در پرتو یاد خدا به آرامش می‌رسد و نگرانی او از آینده مبهم و تاریک به امید و اطمینان تبدیل می‌شود.
-از این روی گفته شد خشوع یکی از ارکان اصلی توجه انسان به نماز است و این در پرتو معرفت انسان است که، چه قدر این شناخت نسبت به کسی که در برابر او کرنش می‌کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار خواهد بود.
-{{پایان پاسخ}}
-{{مطالعه بیشتر}}
-== مطالعه بیشتر ==
-۱. حسین اسکندری، آیه‌های زندگی، ناشر انتشارات سروش، تهران، ۱۳۸۱.
-۲. ره توشه راهیان نور، ناشر انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ویژه ماه مبارک رمضان، ۱۳۸۰ و ۱۳۸۱.
-۳. آیت الله ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ناشر انتشارات دار الکتب الاسلامیه تهران، ۱۳۷۱ ش، جلد دهم، ذیل آیه ۲۸ سوره رعد.
-۴. مجموعه سخنان قصار مولا امیر المؤمنین(ع) ، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه محمدعلی انصاری، ناشر: انتشارات دار الکتب قم، ج۲.
-۵. عباس عزیزی، جامع آیات و احادیث موضوعی نماز، ناشر انتشارات نبوغ تهران، جاول.
-{{پایان مطالعه بیشتر}}
 == منابع ==
@@ خط ۶۷: / خط ۴۲: @@
 }}
 {{تکمیل مقاله
-  | شناسه =
+  | شناسه =-
-  | تیترها =
+  | تیترها =شد
-  | ویرایش =
+  | ویرایش =شد
-  | لینک‌دهی =
+  | لینک‌دهی =شد
   | ناوبری =
-  | نمایه =
+  | نمایه = شد
   | تغییر مسیر =
   | ارجاعات =
-  | بازبینی =
+  | بازبینی =شد
   | تکمیل =
-  | اولویت =
+  | اولویت =ج
-  | کیفیت =
+  | کیفیت =ج
 }}
 {{پایان متن}}
+[[ar:عناصر حصول السکینة في الانسان من منظور القرآن]]
+[[es:Factores para alcanzar la paz desde la perspectiva del Corán]]
+[[fr:Facteurs de la paix humaine du point de vue du Coran]]
+[[رده:ایمان]]
+[[رده:تقوا]]