مفهوم امتحنک الله در زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س): تفاوت میان نسخه‌ها
(ابرابزار) |
(بدون تفاوت)
|
نسخهٔ ۶ اکتبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۰۶
 | این مقاله هماکنون به دست Rahmani در حال ویرایش است. |
مفهوم این فراز از زیارت‌نامه حضرت فاطمه(س) «یَا مُمْتَحَنَه امْتَحَنَکِ اللَّهُ الَّذِی خَلَقَکِ قَبْلَ أَنْ یَخْلُقَکِ فَوَجَدَکِ مَا امْتَحَنَکِ صَابِرَه …» چیست؟
برای بدست آوردن فقرات این سئوال بایستی قسمت‌های مختلف این فراز از زیارت صدیقه طاهره معنی شود.
فراز نخست زیارت نامه «امتحنک الله»
امتحان سنت الهی
از سنت‌های الهی، امتحان و آزمایش الهی و قرار دادن انسان در سختی‌ها و دردها و رنج هاست تا به واسطه آن کمال واقعی را به دست آورده و قوای خود را به کمال رساند. و این امتحان و آزمایش است که باعث می‌شود حجت خدا بر خلق تمام شود و سعید و شقی قابل تفکیک گردد.
این سنت الهی در لغت با الفاظ امتحان، ابتلاء، تمحیص و فتنه به کار رفته است. امتحان از ریشه (محن)؛ گداختن نقره و غیره و پاک کردن آن از آلودگی[۱] و ابتلاء از ریشه (بلی)؛ کهنه شدن[۲] است، تمحیص (مَحْص)؛ خالص شدن چیزی است از عیبی که در آن هست[۳] و کلمه «فتنه» در اصل به معنای انداختن طلا در کوره آتش است تا خالصی‌ها از ناخالصی‌ها تمییز داده شود.[۴]
و در اصطلاح آشکار ساختن حقیقت چیزی[۵] است و امتحان را ابتلاء گویند که گویا ممتحن، امتحان شده را از کثرت امتحان کهنه می‌کند[۶] که هم در خیر استعمال می‌شود و هم در شر.[۷] در اینجا مقصود از تمحیص؛ آزمایش انسان به وسیله تکالیف سخت و دشوار است تا خوبان از بدان جدا شوند.[۸] کلمه فتنه نیز که در قرآن به کار رفته است به معنای هر عملی است که به منظور آزمایش حال چیزی انجام گیرد.[۹]
امتحان یک سنت همیشگی و جاودان الهی است[۱۰] که امتحان کننده آن، خداست.[۱۱] تمام جهان، صحنه آزمایش و تمام مردم حتّی پیامبران نیز مورد امتحان قرار می‌گیرند و سنتی است که در تمام امت‌های پیشین نیز جاری بوده است.
«آیا مردم گمان کردند همین که بگویند: «ایمان آوردیم» به حال خود رها می‌شوند و آزمایش نخواهند شد؟! ما کسانی را که پیش از آنان بودند آزمودیم (و اینها را نیز امتحان می‌کنیم) باید علم خدا درباره کسانی که راست می‌گویند و کسانی که دروغ می‌گویند تحقق یابد!».[۱۲]
در کتاب الاسرار الفاطمیه شیخ مسعودی چنین آورده است که خداوند متعال قبل از خلقت حضرت فاطمه(س) یعنی زمانی که حضرت، نوری از انوار شامخه بود و خداوند متعال خلق آنها را بر دیگر مخلوقات آنها مقدم کرده بود و این که امتحان حضرت به جهت آشکار شدن جایگاه و مقام حقیقی حضرت بود که در نتیجه صبر تنها واکنش حضرت نسبت به این امتحانات بود.[۱۳]
خداوند متعال برای حضرت زهراء(س) یک امتحان ویژه بلکه یک امتحان ربانی قرار داد و به جهت آن امتحان حضرت زهراء(س) حامل اسرار الهی گردید. و به واسطه این امتحان حضرت را ظفرمند و پیروز یافت و او را مستحق لقب صابر یافت.[۱۴]
سؤال، این امتحان در چه زمینه و موضوعی صورت گرفت؟
جواب اینکه آنچه که می‌توان از جمع‌بندی روایات و شواهد قراین برداشت کرد این است که دست یافتن به این سر و درک آن، ظرفیت و شرایط ویژه می‌طلبد و اینکه انسان بایستی اهل دقت نظر و باریک بین باشد تا بتواند به آن دست پیدا کند.
موضوع امتحان و جهتی که حضرت بدان امتحان شد این است که خداوند متعال حضرت را به طاقت و توان حمل علم و امانت ربانی الهی امتحان کرد و ایشان را در این امتحان حمل علم و امانت ربانی صابر یافت و به جهت صبر و تحملی که حضرت در تحمل این بار[۱۵] از خود نشان داد ایشان را مستحق حمل اسرار الهی دانست.[۱۶]
خلاصه سخن اینکه: آن بزرگوار از ناحیه خداوند متعال مورد آزمایش و امتحان قرار گرفته است پیش از آن که خلق بشود یعنی به دنیا بیاید آن هنگامی که روح آن بانوی جلیله نوری از انوار بوده و خداوند او را سال‌ها پیش از آفریدن بدن مطهر اش آفرید و بر اساس روایات در اطراف عرش الهی جای داشت. و از آن جا که خداوند متعال عالم به همه امور است، امتحان فاطمه زهرا ـ علیها السلام ـ به جهت اظهار مقام والا و جایگاه حقیقی آن حضرت صورت گرفته است و او را امتحان فرموده تا مستودع و حامل اسرار الهیه باشد و این چیزی است که مشیت و اراده الهی آن را در مورد حضرت صدیقه طاهره اقتضا کرده است، لذا آن بانوی بزرگوار از این امتحان کامیاب و موفق درآمده به گونه ای که مستحق لقب «صابره» شده است.[۱۷]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر
۱ـ المناقب، محمد بن شهرآشوب المازندرانی.
۲ـ موسوعه حضرت زهراء(س)، جمعی از نویسندگان.
۳ـ الأسرار الفاطمیه، شیخ محمد فاضل المسعود.
منابع
- ↑ معلوف، لویس، فرهنگ المنجد (عربی، فارسی)، ترجمه محمد بندر ریگی، تهران، انتشارات ایران، چاپ ششم، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۹۰۷.
- ↑ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، مفردات الفاظ قرآن، ترجمه و تحقیق سید غلامرضا خسروی حسینی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ دوم، ۱۳۷۵ش، ج۱، ص۳۱۰.
- ↑ طریحی، شیخ فخرالدین، مجمع البحرین، قم، مؤسسه البعثت، ۱۴۱۴ق، ج۴، ص۱۸۴.
- ↑ همان، ج۶، ص۲۹۱.
- ↑ حسینی دشتی، مصطفی، معارف و معاریف (دائره المعارف جامع اسلامی)، تهران، مؤسسه فرهنگی آرایه، چاپ سوم، ۱۳۷۹ش، ج۱، ص۸۵.
- ↑ سید علی اکبر، قرشی، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۷۱ش، ج۱، ص۲۳۰.
- ↑ مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ش، ج۱، ص۳۳۶.
- ↑ محمد بن یعقوب کلینی، اصول کافی، ترجمه جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، چاپ اول، ج۲، ص۱۹۴.
- ↑ طباطبایی، سید محمد حسین، تفسیر المیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، انتشارات جامعه مدرسین، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۲، ص۸۹.
- ↑ ﴿یَأَیُّهَا الَّذِینَ ءَامَنُواْ اسْتَعِینُواْ بِالصَّبرِ وَ الصَّلَوه إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابرِینَ﴾. (بقره / ۱۵۳). ﴿وَ لَنَبْلُوَنَّکُم بِشی ءٍ مِّنَ الخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِّنَ الْأَمْوَالِ وَ الْأَنفُسِ وَ الثَّمَرَاتِ وَ بَشِّرِ الصَّابرِینَ﴾ (بقره / ۱۵۵) (حرف «لام» و فعل مضارع و نون تأکید، نشانه قطعی بودن است).
- ↑ «ما مسلّماً همگان را آزمایش می‌کنیم!». مؤمنون / ۳۰.
- ↑ ﴿أَ حَسِبَ النَّاسُ أَن یُترَکُواْ أَن یَقُولُواْ ءَامَنَّا وَ هُمْ لَا یُفْتَنُونَ ـ وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُواْ وَلَیَعْلَمَنَّ الْکَاذِبِینَ﴾. عنکبوت / ۲ و ۳.
- ↑ شیخ محمد فاضل المسعودی، الأسرار الفاطمیه، قم، مؤسسه الزائر فی الروضه المقدسه لفاطمه المعصومه(س)، چاپ دوم، ۱۴۲۰ق، ص۵۴–۵۷.
- ↑ همان، الأسرار الفاطمیه، ص۵۵.
- ↑ می توان دفاع از حریم ولایت و امامت که گوشه ایی از این همه سختی حضرت، یا وفات و سختی‌هایی که پیامبر اسلام متحمل آن بود و حضرت شاهد و ناظر بر آن بود یا موارد دیگر که ما در حد محدود از آن مطلع هستیم نام برد.
- ↑ بهبودی، محمدباقر، گزیده کافی، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳ش، ج۱، ص۲۲۶.
- ↑ مسعودی، شیخ محمد فاضل، اسرار فاطمیه، ص۵۴؛ شیخ عباس قمی، مفاتیح الجنان، ص۱۰۰.