موعظه‌های ائمه(ع) در روایات

سؤال

ائمه اطهار(ع) در احادیث، مردم را بیشتر به چه چیزی موعظه می‌کنند؟

تقسیم‌بندی موضوعات اسلامی

مسائل اسلامی در یک دسته‌بندی به سه دسته تقسیم می‌شود:

• اعتقادات یا همان اصول دین، (توحید، نبوت، عدل، امامت، معاد).

• فروع دین و احکام مانند روزه، نماز، خمس، زکات، حج، و جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، تولی و تبری….

• اخلاقیات و مواعظ.

توحید و معاد در بخش اعتقادات در قرآن کریم بعد از توحید، بیش از همه به مسئله معاد سفارش شده، طبق تحقیق یکی از محققان بیش از ۲۰۰۰ آیه یعنی یک سوم قرآن مربوط به معاد است. اما در کلام ائمه بیش از همه به مسئله امامت و ولایت سفارش شده است چنان‌که پیامبر(ص) نیز بیش از هفتاد مورد مردم را به مسئله امامت امام علی(ع) و اولاد او سفارش نمود.

ولایت امام باقر(ع) می‌فرماید: اسلام بر پنج چیز بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و «وَ لَمْ یُنَادَ بِشَیْءٍ مَا نُودِیَ بِالْوَلَایَةِ؛ و به هیچ‌کدام باندازه ولایت سفارش نشده است.» و همین‌طور امامان دیگر به مسئله امامت سفارش نموده‌اند از جمله امام هشتم در نیشابور بعد از طرح مسئله توحید به عنوان دژ محکم الهی، امامت و ولایت خویش را جزء شروط توحید بیان می‌کند.

نماز اما در بخش احکام بیشترین و مهم‌ترین سفارشات درباره نماز است. پیامبر(ص) نماز را چشم روشنی خود دانست و امام علی(ع) آن را نردبان ترقی و معنویت دانست، امام باقر(ع) نماز را عمود و ستون دین می‌نامد و امام صادق(ع) آن را بهترین عمل خوانده و حضرت فاطمه(س) فرمود: «هر کس نماز را سبک بشمارد به بلا گرفتار می‌شود.» و امام صادق(ع) در لحظه جان دادن فرمود: «شفاعت ما به کسی که نمازش را سبک بشمارد نمی‌رسد» و امام باقر(ع) نیز فرمود: «اولین چیزی که در روز قیامت محاسبه می‌شود نماز است».

اما در بحث اخلاق و مواعظ، بیشترین سفارشات متوجه دو امر است.

حسن خلق پیامبر اکرم(ص) فرمود: «اسلام حسن خلق است». امام علی(ع) فرمود: «اخلاق نیکو ریشه همه نیکی هاست». و حضرت صادق(ع) فرمود: «در زندگی گوارتر از خوشی اخلاق نیست».

تقوا و پروا پیشگی در بحث مواعظ، بیشترین موعظه‌های معصومین(ع) به مردم درباره تقوا بوده است که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود.

علی(ع) فرمود: «تقوی ریشه اخلاق است».

و بارها فرمود: «اوصیکم بتقوی الله؛ شما را به تقوی سفارش می‌کنم» حتی در آخرین لحظات در ضمن وصیت نامه خود مردم را به تقوا سفارش نمود. و درخطبه همام یا همان متقین وقتی همام موعظه خواست او را با صفات متقین به گونه ای آشنا نمود که بعد از فهمیدن جان را فدا نمود.

امام باقر(ع) به سعد الخیر فرمود: «تو را به تقوا وصیت می‌کنم که در آن نجات از هلاکت است».

و امام صادق(ع) فرمود: «کسی که به تقوای الهی چنگ بزند خداوند او راحفظ می‌کند».

و رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله سلم ـ فرمود: «اعمل بفرائض الله تکن اتقی الناس؛ به واجبات الهی عمل کن تا با تقواترین مردم باشی».

در نتیجه باید گفت: سفارش معصومان در بخش اعتقادات بعد از توحید و معاد بیش تر به ولایت و امامات بوده است.

و در قسمت احکام بیش‌ترین سفارشات متوجه نماز و انجام آن در وقت و مراعات نمودن شرائط ظاهری و باطنی آن است.

و در قسمت اخلاق و مواعظ، به خوش‌اخلاقی و از همه بیشتر به تقوا و پروا پیشگی سفارش نموده‌اند و امامی نیست که سفارش به تقوا نکرده باشد و در ضمن مواعظ خویش به آن اشاره ننموده باشد.

به همین جهت در نماز جمعه هم سفارش شده، که مردم را به تقوا دعوت نمایند.