شرکت نکردن در نماز جمعه بدون عذر

سؤال

اين حديث كه هر كسي سه جمعه پياپي بدون عذر در نماز جمعه شركت نكند در زمره منافقان است پس چرا رهبر هر هفته شركت نمي كنند؟

جهت روشن شدن جواب سوال, بيان چند نكته ضروري است:

۱. بيان متن روايت مورد سوال: و عنه, عن الصفاء… عن زراره, عن ابي جعفر(ع) قال: صلاه الجمعه فريضه, و الاجتماع اليها فريضه مع الامام, فان ترك رجل من غير عله ثلاث جمع فقد ترك ثلاث فرائض و لا يدع ثلاث فرائض من غير عله الا منافق. نماز جمعه واجب است و اجتماع براي آن با امام (معصوم) واجب است. هر گاه مردي بدون عذر سه جمعه را ترك گويد, واجب را ترك گفته و كسي سه واجب را بدون دليل و عذر ترك نمي گويد مگر منافق.

۲. سندشناسي: آنچه در مورد سند اين روايت قابل بيان است, اين است كه در صدر روايت ارتباط سلسله روايت قطع شده است و قبل از زراره در سلسله سند, نام فضيل آمده كه مشترك بين جماعتي از راوي است.از اين روي سند روايت از نظر فقهي, چندان از اعتبار برخوردار نيست؛ هر چند در عرصه هاي ديگر علوم قابل استفاده است.

۳. معناشناسي: حديث مورد نظر, از نظر معنا و دلالت, مشكل ندارد و وقتي دلالت و معناي حديث به زمان حضور امام معصوم(ع) اشاره داشته باشد كه چنين است, از منطق درستي برخوردار است و از ديدگاه يك باورمند, بسيار منطقي و دقيق و عميق است.

۴. جايگاه نماز جمعه در منابع و مباني ديني: نماز جمعه در منابع و مباني ديني از جايگاه بسيار بلندي برخوردار است. نماز جمعه هم از جايگاه قرآني برخوردار است,هم از جايگاه روايي, فقهي و تاريخي برخوردار است، اجتماعات و تشكل هاي يهود شنبه است و نصارا يكشنبه و مسلمانان جمعه. رسول اسلام(ص) بعد از هجرت به مدينه, در اولين جمعه, اولين نماز جمعه را در محله بني سالم برگزار نمود. نماز جمعه حج فقرا و همانند حج, لنگره بزرگ اسلامي است… .

۵. عصر حضور و عصر غيبت: عنصر زمان و مكان, در فقه بسيار نقش‌‌آفرين هستند. بعضي از احكام شرعي از حيث احكام پنج گانه ( واجب, حرام, مستحب, مكروه و مباح) به شدت تحت تاثير عنصر زمان و مكان هستند. نماز جمعه از جمله آن احكام مي باشد. از اين روي نماز جمعه از جهت واجب بودن و مستحب, در زمان حضور و غيبت فرق مي كند. آن چه مسلم است, اين است كه نماز جمعه در زمان حضور واجب است. اما در زمان غيبت واجب است يا مستحب؟ تا حدودي اختلافي است. اكثر قريب به اتفاق فقها، نماز جمعه را در عصر غيبت, مستحب موكد مي دانند, امام خميني ـ رحمه الله عليه ـ مي فرمايد: « در روز جمعه انساني مي تواند به جاي نماز ظهر, دو ركعت نماز جمعه بخواند, ولي احتياط مستحب آن است كه اگر نماز جمعه خواند, نماز ظهر را هم بخواند…» شهيد اول و شهيد ثاني, در لمعه و شرح آن آورده اند: … اما در زمان غيبت, اصحاب فقها در وجوب و تحريم نماز جمعه اختلاف كرده اند… .بنابراين نماز جمعه در زمان غيبت مورد اختلاف است و در عصر حال, در سيره عملي اهل باور به صورت يك عمل سياسي عبادي و مستحب موكد شناخته شده است… .و در رساله عمليه بيشتر فقها چنين آمده است.

۶. گستره عذر: عذر شرعي دامنه گسترده و مصاديق گوناگون دارد از بيماري سرما خوردگي گرفته تا به مسايل امنيتي, تمام عذر به حساب مي آيد. در يك جامعه گسترده, حفظ امنيت, كار اطلاعاتي و دشمن شناسي بسيار مهم و كار سختي است. عصري كه به عصر ماهواره, اينترنت, رايانه, انقلاب اطلاعات و ارتباطات معروف گشت, برقراري امنيت بسيار كار سخت و دشوار است. اگر در متن دعاي جوشن صغير دقت شود, به موقعيت دشمن و دشمن شناسي پي خواهيد برد… اين بحث دامنه گسترده دارد.

۷. جمع بندي : آن چه به عنوان جمع بندي و نتيجه گيري بحث قابل بيان است, اين است كه روايت مورد نظر پرسشگر, در صورت پذيرش سند و دلالت, ناظر به زمان حضور امام معصوم(ع) است كه نماز جمعه واجب بوده است و متن روايت مورد نظر و روايات ديگر گوياي اين بيان است. و نماز جمعه در عصر غيبت نيز مستحب است. از طرفي بحث امنيت به عنوان يك عذر جدي محسوب مي شود, از اين روي براي يك عمل مستحبي, نمي توان امنيت يك شخصيت حقيقي و حقوقي را نمي توان ناديده گرفت و طبق قاعده اهم و مهم, امنيت و حفظ جان, از يك عمل مستحبي به مراتب بالاتر است و مسئله رهبري اين گونه است. به اضافه آن كه نماز جمعه چه مستحب و چه واجب, هم چون حج است كه اگر خلوت شود, انسان وظيفه حضور پيدا مي كند و يا دولت بايد با بيت المال عده اي را به حج ببرد تا خانه خدا خلوت نشود؛ وقتي جمعيت موج مي زند, ديگر چنين وظيفه اي برداشته مي شود و واجب كفايي هم باشد ساقط مي شود. منابع: به متن دعاي جوشن صغير مراجعه شود.