ولایت فقیه از نگاه شیخ مفید: تفاوت میان نسخه‌ها

ولایت فقیه از نگاه شیخ مفید (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۰:۱۹

۲٬۴۱۸ بایت اضافه‌شده ، ‏۱ ژوئن ۲۰۲۳

←‏گستره ولایت فقیه

Shamloo

trustworthy

۷٬۳۴۶

ویرایش

@@ خط ۹: / خط ۹: @@
 محققان نظرات شیخ مفید (درگذشته ۴۱۳ق)، به‌عنوان نخسیتن فقیه برجسته عصر غیبت کبری، نشان‌دهنده این دانسته‌اند که ولایت فقیه همزاد تولد فقاهت در مذهب تشیع است.<ref>جعفر پیش فرد، مصطفی، پیشینه نظریه ولایت فقیه، قم، دبیر خانه مجلس خبرگان، ۱۳۸۰ش، ص۲۰.</ref>
-== مصداق ولی فقیه و وظایف او ==
+== مصداق ولی فقیه ==
 شیخ مفید در کتاب المقنعه وظیفه اجرای حدود الهی را برعهده سلطان و حاکم اسلامی که از سوی خداوند متعال نصب شده است می‌داند.<ref>مفید، ابوعبدالله محمد بن نعمان، المقنعه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۱۰ق، ص۸۱۰.</ref> از نظر شیخ مفید مصداق  حاکم و سلطان مشروع امامان از آل محمد(ص) و کسانی هستند که ائمه(ع) آنها را به‌عنوان امیر یا حاکم نصب کنند<ref>مفید، المقنعه، ص۸۱۰.</ref> شیخ مفید افزون بر موضوع حکومت امامان معصوم(ع)، که امری مسلّم در فقه سیاسی شیعه بوده است، به حکومت و ولایت جانشینان امامان(ع) می‌پردازد. او درباره ولایت نواب خاص امامان معصوم(ع)، که به‌صورت مشخص برای تصدی امور سیاسی منصوب می‌شدند، صحبت می‌کند؛ نیابت افرادی چون مالک اشتر در روزگار علی(ع) یا نواب اربعه در عصر غیبت صغری. همچنین، شیخ مفید در همین زمینه درباره نواب عام امام زمان(ع) که با عنوانی کلی برای تصدی امور منصوب شده‌اند اظهار نظر می‌کند. فقهای شیعه که در صورت امکان و فراهم‌بودن شرایط عهده‌دار این منصب خواهند شد.<ref>مفید، المقنعه، ص۸۱۰.</ref>
-شیخ مفید صورت دیگری از امکان اجرای حدود الهی را اینگونه تحلیل می‌کند که اگر حاکمان ظالم فقیهی را در منصبی که بتواند در آن موقعیت حدود الهی را اجرا کند و ضرری از آنها به او نرسد نصب کند، فقیه باید چنین منصبی را قبول کند.<ref>مفید، المقنعه، ص۸۱۰.</ref>
 == وظایف ولی فقیه ==
 شیخ مفید در كتاب المقنعه و برخی دیگر از آثارش به برخی از وظايف و اختيارات فقيه (سلطان اسلام) در عصر غيبت اشاره کرده است:
@@ خط ۲۶: / خط ۲۳: @@
 محققان معتقدند: از آنجا که ویژگی خاصی در ابواب وصیت نسبت به سایر ابواب فقهی وجود ندارد و از آنجا که شیخ مفید به ولایت فقیه در بحث حدود، قصاص،  نماز، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر و تنفیذ احکام به‌صراحت پرداخته است، عمومیت این ولایت که در باب وصیت به آن حکم داده است در تمامی ابواب استفاده ثابت می‌شود.<ref>جعفر پیش‌فرد، پیشینه نظریه ولایت فقیه، ص۶۲-۶۳.</ref>
+== حکومت سلطان جائر ==
+''شيخ مفيد'' حكومت حاكمان جائر را،‌که برخاسته از نظریه سیاسی شیعه نیست، نامطلوب و حرام می‌داند. از نظر او حتی مسلمانان نيز حق پذيرش مسئوليت از سوي حاكم ظالم را ندارند، مگر آنجا كه حق مسلمانان ايفا شود؛ زيرا او اين نوع از حكومت را به دليل عدم برخورداري از منشأ الهي، غيرمشروع مي‌داند؛[80] چنان‌كه در اين‌باره مي‌نويسد: پذيرش مسئوليت از سوي حاكمان ستمگر حرام است، مگر آنكه در صورت پذيرش اين مقام، تمام توان خود را در كمك و دفاع از مؤمنان به كار گيرد.[81]
+بايد گفت: تدبير سياسي ''شيخ مفيد'' در حدّي از كمال بود كه شرايط سياسي وقت را به خوبي درك مي‌كرد و بر اساس آن، با توجه به عدم مشروعيت حكومت وقت عبّاسي، براي حل مشكلات مسلمانان راه‌كار ارائه مي‌داد تا عظمت مسلمانان حفظ شود.
+ايشان همچنين در زمان برقراري حكومت سلطان جور و غيرمشروع هنگام پيش آمدن وضعيت ويژه درباره تكاليف شخصي، شيعيان را به استفاده از احكام ثانويه و تقيّه امر مي‌كرد؛ چنان‌كه درباره پرداخت دين مقروض ذكر شد.[82] همچنين مي‌فرمايد: بايد در قضاوت، به حق حكم كرد؛ ولي اگر كسي مجبور به حكم خلاف حق شد، بر اساس تقيّه، مجاز به اين كار است. نيز اگر كسي از سوي ستمگران مسئوليت پذيرفت و مجبور به اجراي حكم خلاف شرع شد، تقيّه او را مجاز به اين امر مي‌كند. اما مرز تقيّه، خون‌ريزي است؛ يعني تا آنجا مي‌تواند تقيّه كند كه منجر به قتل نفس محترمي نگردد، كه در اين صورت، تقيّه جايز نيست؛ زيرا انسان تحت هيچ شرايطي حق كشتن مؤمني را ندارد.[83]
+از اين بيان ''شيخ مفيد'' به نظر مي‌رسد علاوه بر آنكه حكومت جور جايگاه شرعي ندارد، توجه به امر «تقيّه» در اين زمان نيز به عنوان يك اصل، ضرورت دارد و شيعيان وظيفه دارند به خاطر مصلحت، به امري همچون توريه متوسّل شوند. بنابراين، تشخيص مصلحت‌انديشي و صدور مجوّز در اين‌باره، از جمله وظايف فقهاست.
 == منابع ==