رسیدن از خودشناسی به خداشناسی: تفاوت میان نسخه‌ها

رسیدن از خودشناسی به خداشناسی (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۰۵

۴٬۲۳۶ بایت حذف‌شده ، ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۰

ویرایش ساختاری.

A.ahmadi

automoderated

۶٬۳۴۱

ویرایش

@@ خط ۱۰: / خط ۱۰: @@
 {{پایان سوال}}
 {{پاسخ}}
-بر اساس قرآن، یکی از راه‌های شناخت خدا، خودشناسی است، که از آن به «آیات اَنْفُسی» تعبیر شده است.<ref>حميد رضا، كتاب خودشناسي عرفاني، سيري در الميزان.</ref> در روایتی، امام علی(ع) نیز، شناخت خویش را، سودمندترین شناخت دانسته است.<ref>طباطبايي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، ج۶، ص۲۵۰.</ref>
-حال سؤال اينست كه سير دروني و باطني انسان چيست؟ جواب اينست كه سير انسان براي شناخت خود، از دو مرحله تشكيل مي شود. ۱. شناخت اعضاء و جوارح كه مربوط به جسم و امور مادي انسان است. انسان با انديشه در وجود خود و عجايب خلقت خويش، به شناخت و علم و قدرت بي انتهاي خداوند متعال دست مي يابد. در ابتدا با دقت در اعضاء و اجزاء بسيار دقيق و ظريف فرد و سپس با تفكّر در عملكرد و هماهنگي بين آنها، نشانه هاي عظمت پروردگار را در وجود خويش درك مي كند. و با ديدن زيبايي هاي وجود خود، جمال و زيبائي بي انتهاي آفريننده خود را مشاهده مي كند. {{قرآن|لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم}}<ref>تين/ ۴.</ref>، ما انسان را در زيباترين صورت وجودي خلق كرديم.
+== شناخت جسم ==
+خودشناسی سیر درونی و باطنی است که از دو مرحله تشکیل شده و یکی از مراحل آن شناخت جسم است.
-۲. در مرحله دوم، شناخت انسان به روح و روان خويشتن است. پس از شناخت بعد جسماني، نوبت به معرفت روح و نفس، و مراتب و مراحل سير در آن مي رسد.
+شناخت اعضاء و جوارح كه مربوط به جسم و امور مادي انسان است. انسان با انديشه در جسم خود و چگونگی آفرینش خويش، به علم و قدرت خداوند شناخت پیدا می‌کند. با دقت در اعضاء بسيار دقيق و ظريف، و تفكّر در هماهنگي بين آنها، بزرگی پروردگار، به اندازه ظرفیت انسان، درک می‌شود. انسان با ديدن زيبايي‌هاي خود، جمال و زيبائي آفريننده خود را مشاهده مي‌كند؛ چنانچه آیه {{قرآن|لقد خلقنا الانسان في احسن تقويم}}<ref>تين/ ۴.</ref>، به این اشاره دارد که خدا انسان را در زیباترین صورت آفریده است.
-{{قرآن|سنريهم آياتنا في الافاق و في انفسهم حتي يتبيّن انه الحق}}<ref>فصّلت/ ۵۳.</ref>، }}ما آيات قدرت و حكمت خويش را در آفاق جهان و جانهاي بندگان هويدا و روشن مي گردانيم، تا ظاهر و آشكار شود كه خداوند بر حق است.
+== شناخت روح ==
+یکی دیگر از مراحل خودشناسی، شناخت روح است. این مرحله، پس از شناخت انسان به جسم و بُعد جسمانی او است.
-اگر انسان سير دروني در وجود خويش نمايد و باطن روح را بشناسد، این معرفت و آگاهي دروني براي او بوجود مي آيد كه پروردگار عالم حق است، آنهم شناختي كه بسيار روشن و واضح است. خداوند متعال در قرآن انسان را به معرفت نفس، امر فرموده است.
+در آیه {{قرآن|سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقّ|ترجمه=به زودی نشانه های خود را در کرانه ها و اطراف جهان و در نفوس خودشان به آنان نشان خواهیم داد تا برای آنان روشن شود که بی تردید او حق است.|سوره=فصلت|آیه=۵۳}}، به این مرحله از خودشناسی اشاره شده است و مقدمه خداشناسی دانسته شده است. از این مرحله به «آیات اَنْفُسی» نیز تعبیر شده است.<ref>حميد رضا، كتاب خودشناسي عرفاني، سيري در الميزان.</ref>
-{{قرآن|يا ايها الذين امنوا عليكم انفسكم}}<ref>مائده/ ۱۰۵.</ref>، اي كساني كه ايمان آورده ايد، بر شما باد توجه به نفس خود؛ در اين آيه شريفه، در واقع به شناخت نفس و آگاهي از حقيقت آن، و اصلاح و مراقبت از آن، دستور داده است. زيرا انسان در اين راه با شناخت توانائي ها و ابزار و امكانات روح در مرحله اول، و تهذيب و پاك كردن آن از خصلت ها و صفت هاي ناپسند در مرحله دوم، مي تواند به خداوند متعال معرفت پيدا كند.
+برای شناخت روح، دو مرحله عملی و نظری برشمرده‌اند. آنچه در رسیدن به خداشناسی مؤثرتر دانسته شده مرحله عملی آن است.
-اي آينه جمال شاهي كه توئي
+در مرحله عملي، انسان با شناخت روح خود و پاکسازی آن از آلودگي‌ها، خود را آماده دریافت نور معرفت خدا می‌کند؛ زيرا آنچه بين انسان و خدا، فاصله ايجاد مي‌كند، و از شناخت خدا جلوگیری می‌کند، اعمال و اخلاق ناپسند انسان است. بر اساس دعایی از امام سجاد(ع) مانعی بین انسان و خدا، جز اعمال او نیست.<ref>دعاي ابوحمزه ثمالي، مفاتيح الجنان.</ref>
-و اي مظهر اسرار الهي كه توئي
+در آیه {{قرآن|وَاعْبُدْ رَبَّكَ حَتَّى يَأْتِيَكَ الْيَقِين|ترجمه=پروردگار خود را عبادت كن تا به يقين برسي.|سوره=حجر|آیه=۹۹}}<ref> . حجر/ ۹۹.</ref> به مرحله عملی از شناخت روح اشاره شده است. در این مرحله، انسان با عبادت و عمل نیک، به فقر و نیاز محض خود نسبت به خدا آگاه شده و اعمال خود را فقط براي رضايت او انجام مي‌دهد. این شناخت، از جنس [[علم حضوری]] و شهودی است.
-بيرون ز تو نيست هر چه در عالم است
+بر اساس آیه {{قرآن|و نفخت فيه من روحي|ترجمه=در انسان از روح خود دميدم.|سوره=ص|آیه=۱۹}}<ref>ص/ ۷۲.</ref>، . پس در حقيقت، روح انسان از جلوه هاي وجود بي انتهاي خداست و انسان از خود هيچ ندارد، بلكه مرتبه اي از تجلّي و ظهور حق است. براي نزديك شدن اين مطلب به ذهن، مثالي ذكر مي شود. خورشيد در اين عالم، مركز نور و حرارت است، وقتي كه اين نور، به هر جائي برسد، آنجا را روشن مي كند؛ بعنوان مثال: نور از فضاي بيرون منزل، وارد اطاقها مي شود و از آنجا به جاهاي ديگر. در اين صورت، نوري كه وارد خانه مي شود، پرتوي از نور خورشيد است كه در اطاقها و جاهاي ديگر ظاهر شده است.
-در خود بطلب هر آنچه خواهي كه توئي}}<ref>خود شناسي عرفاني، ص۱۵.</ref>
+اكنون در مطلب مورد بحث، آنچه كه انسان از نفس خود دريافت مي كند، يعني (منِ) او، كه حقيقت اوست و در همه لحظات وجودش آنرا احساس و مشاهده مي كند.<ref>خود شناسي عرفاني، ص۲۰.</ref> به تعبير قرآن از روح خداست، يعني جلوه حق تعالي است و پرتوي از وجود اوست. پس وقتي كه انسان خود را درك مي كند در واقع، نموداري از قدرت و عظمت الهي را مورد ادراك قرار مي دهد. زيرا وجود او از حق است. پس در حقيقت توجه به (نفس) و سير در آن، مشاهده جلوه اي از هنر نمائي و ظهور حق تعالي است. در نتيجه (مَن) در انسان بعنوان موجود مستقل وجود ندارد. بلكه (خرد) انسان از خداست و مشاهده روح و نفس، در حقيقت، شهود جلوه و كمالي از وجود بي انتهاي حق است، در اين صورت، انسان فقر و بي چاره گي خود و عظمت و علم بي پايان الهي را در وجود خود درك مي كند.
-چگونگي اين سير دروني اين گونه است كه انسان با شناخت خود حقيقي (كه خداست) و متمايز كردن آن از خوديّت كاذب خويش، سعي مي كند، با عبادت و بندگي حق تعالي، پشت پا، به خود وهمي و خيالي خويش زده و با تصفيه نفس و روح، از غير حق تعالي، پاك شود، تا معرفت شهودي حق در دل او طلوع كرده، و با ديدن فقر و نياز و ذلت خويش، عظمت و جلال خداوند را در درون خويش مشاهده كند.
-توضيح مطلب اين كه، سير در نفس و روح انسان، دو گونه است. ۱. مرحله عملي ۲. مرحله نظري. در مرحله عملي انسان با شناخت حقيقت وجودي خود، كه روح اوست و تنزيه و تهذيب آن از آلودگيها، آينه وجود خود را آماده تابش انوار معرفت الهي مي نمايد. زيرا آنچه كه بين انسان و خداي متعال، فاصله ايجاد مي كند، و باعث محجوب شدن انسان مي شود، اعمال و اخلاق ناپسند اوست، امام سجاد(ع) در دعا به خداوند عرض مي كنند:
-و انَّكَ لا تَحتَجِبُ عَن خَلقِكَ الاّ اَن عجُبَهُمُ الاَعمالُ دُونَكَ<ref>دعاي ابوحمزه ثمالي، مفاتيح الجنان.</ref>، همانا حجابي بين تو و خلق نيست، مگر اعمال ايشان، كه بين آنها و تو، فاصله ايجاد مي كند.
-انسان با كنار زدن حجابها و ظلمات از دل، زيبائي و جمال حق را مشاهده كرده، و به مقام يقين نائل مي شود.
-{{قرآن|واعبد ربّك حتي يأتيك اليقين}}<ref> . حجر/ ۹۹.</ref>، پروردگار خود را عبادت كن تا به يقين برسي. در اين راه انسان، بسوي رهائي از خوديّت خيالي، و رسيدن به معرفت هر چه بيشتر نسبت به خداوند، پيش مي رود، به گونه اي مي شود كه هر لحظه خود را فقير و محتاج محض، نسبت به خداوند مي يابد. و در اين راه خود را و اعمال خويش را فقط براي رضايت او انجام مي دهد. و اين شناخت، البته معرفتي حضوري و شهودي است نه استدلالي و حصولي.
-توضيح اين كه فرق بين علم حصولي و علم حضوري، آنست كه علم و معرفت حصولي محتاج به استفاده از برهان و ترتيب قياس بوده و پايداري معرفت حصولي به اين مقدمات است.}}<ref>خود شناسي عرفاني، ص۱۳۴.</ref> ولي معرفت حضوري چنين نيست. چون مراد از آن، عارف شدن به نفس خود و نيروها و عوالم وجودي آن است و اين علم، از قبيل مشاهده دل است. بعبارت ديگر وقتي انسان به مطالعه و سير در نفس خود مي پردازد، احتياج خود را به پروردگارش مي بيند و مي فهمد كه چگونه در تمامي مراحل وجود خود، نيازمند و محتاج به حضرت حق است و در باطن خويش مي يابد كه وجود او از خداوند است. البته اين شهود در معرفت، در اثر بندگي و عبوديّت حق تعالي حاصل مي شود. اما در مرحله معرفت نظري انسان، اگر در نفس سير كند، مي تواند ظهور حق تعالي را در وجود خود مشاهده كند.
-{{قرآن|و نفخت فيه من روحي}}<ref>ص/ ۷۲.</ref>، در انسان از روح خود دميدم. پس در حقيقت، روح انسان از جلوه هاي وجود بي انتهاي خداست و انسان از خود هيچ ندارد، بلكه مرتبه اي از تجلّي و ظهور حق است. براي نزديك شدن اين مطلب به ذهن، مثالي ذكر مي شود. خورشيد در اين عالم، مركز نور و حرارت است، وقتي كه اين نور، به هر جائي برسد، آنجا را روشن مي كند؛ بعنوان مثال: نور از فضاي بيرون منزل، وارد اطاقها مي شود و از آنجا به جاهاي ديگر. در اين صورت، نوري كه وارد خانه مي شود، پرتوي از نور خورشيد است كه در اطاقها و جاهاي ديگر ظاهر شده است.
-اكنون در مطلب مورد بحث، آنچه كه انسان از نفس خود دريافت مي كند، يعني (منِ) او، كه حقيقت اوست و در همه لحظات وجودش آنرا احساس و مشاهده مي كند.<ref>خود شناسي عرفاني، ص۲۰.</ref> اين (خود) غير بدن مادي است كه در بند احكام و شرائط ماده است. انسان از اين جهت كه انسان است، چنين شعور و دركي از خود دارد، و نفس خود را وجداناً درك مي كند. اين انسان، كه حقيقت او روح و نفس اوست، به تعبير قرآن از روح خداست، يعني جلوه حق تعالي است و پرتوي از وجود اوست. پس وقتي كه انسان خود را درك مي كند در واقع، نموداري از قدرت و عظمت الهي را مورد ادراك قرار مي دهد. زيرا وجود او از حق است. پس در حقيقت توجه به (نفس) و سير در آن، مشاهده جلوه اي از هنر نمائي و ظهور حق تعالي است. در نتيجه (مَن) در انسان بعنوان موجود مستقل وجود ندارد. بلكه (خرد) انسان از خداست و مشاهده روح و نفس، در حقيقت، شهود جلوه و كمالي از وجود بي انتهاي حق است، در اين صورت، انسان فقر و بي چاره گي خود و عظمت و علم بي پايان الهي را در وجود خود درك مي كند.
 {{مطالعه بیشتر}}