اعتبار کتاب وسائل الشیعه
اعتبار کتاب وسائل الشیعه در چه حد است؟
| وسائل الشیعه | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | تَفْصیلُ وَسائلِ الشیعَة إلی تَحْصیلِ مَسائلِ الشَّریعَة |
| نویسنده | شیخ حر عاملی |
| تاریخ نگارش | ۱۰۸۲ق |
| موضوع | روایات فقهی |
| سبک | موضوعی |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۳۰ جلد |
| قطع | وزیری |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث |
| محل نشر | قم |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
| نوبت چاپ | اول |
اعتبار کتاب وسائل الشیعه، به‌لحاظ توجه و مراجعه بسیار عالمان شیعه به آن و جمع‌آوری روایاتش از منابع روایی معتبر و اولیه، مورد تأیید قرار گرفته است. وسائل الشیعه جامع‌ترین کتاب حدیثی فقهی و یکی از ارکان استنباط احکام فقهی شیعه برشمرده شده است.
نویسنده وسائل الشیعه، شیح حر عاملی، محدث و فقیه شیعه است که عالمان شیعه شخصیت علمی و منش اخلاقی او را ستوده‌اند. مؤلف وسائل الشیعه انگیزه خود از نگارش آن را ارائه کتابی کاربردی و حاوی روایات فقهی دانسته که بدون درا‌زنویسی، تکرار و تفسیر‌های دور از ذهن، احادیث را در اختیار فقیهان قرار دهد. جامعیت در ارائه روایات فقهی، انعکاس روایات بر اساس سرفصل‌های فقهی و ارائه توضیحات ضروری در تبیین روایات از سوی مؤلف از امتیازات این کتاب برشمرده شده است.
ارجاعات مبهم و نامشخص در متن وسائل الشیعه و ایجاد ابهام در دلالت معنایی برخی روایات به دلیل تقطیع از جمله ضعف‌های وسائل الشیعه دانسته شده است. در چاپ‌های تحقیق‌شده این کتاب تلاش شده تا اشکال اول رفع شود. برخی محققان معتقدند که اشکال دوم در تعداد کمی از روایات وسائل الشیعه دیده می‌شود که قابل چشم‌پوشی است.
جایگاه و ویژگی‌ها
وسائل الشیعه جامع‌ترین کتاب حدیثی فقهی شیعه برشمرده شده است. این کتاب یکی از کارآمدترین جوامع حدیثی شیعه در حوزه فقه بر شمرده شده که از زمان تألیفْ همواره مورد توجه فقیهان و عالمان شیعه بوده است. در فقه شیعه این کتاب یکی از ارکان استنباط احکام برشمرده شده است.[۱] دلیل این موضوع، تنظیم و باب‌بندی این کتاب بر اساس ابواب فقهی دانسته شده که فقیهان را از مراجعه مکرر و پراکنده به کتب اربعه و سایر کتاب‌های روایی شیعه بی‌نیاز کرده است.[۲]
گفته شده که روایات کتاب وسائل الشیعه از منابع حدیثی معتبر و اصول اولیه حدیثی شیعه برگرفته شده، ولی این امر محققان را از دقت در متن و سند روایات بی نیاز نمی‌کند.[۳] موضوع این کتاب روایات فقهی است، اما تعداد کمی روایات اخلاقی هم در آن آمده است. نگارش این کتاب بیست سال به طول انجامیده و در مشهد به پایان رسیده است. مؤلف وسائل الشیعه انگیزه خود از نگارش این کتاب را ارائه کتابی کاربردی و حاوی روایات فقهی دانسته که بدون درا‌زنویسی، تکرار و تفسیر‌های دور از ذهن احادیث را در اختیار فقیهان قرار دهد.[۴]
کتاب وسائل الشیعه در پنجاه بخش موضوعی گردآوری شده و در پایان کتاب نیز خاتمه مفصلی درباره مصادر، سندها و رجال احادیث در دوازده بخش آمده است. این کتاب، بنا بر چاپ مؤسسه آل البیت(ع)، حاوی ۳۵۸۶۸ روایت است.[۵]
اعتبار نویسنده
محمد بن حسن بن علی بن محمد بن حسین (۱۰۳۳-۱۱۰۴ق) مشهور به شیخ حُرّ عاملی، محدث و فقیه شیعه امامیه و مؤلف وسائل الشیعه است.[۶] شیخ حر عاملی از عالمان اخباری شیعه به‌شمار می‌رفت.[۷] عالمان شیعه شخصیت علمی و منش اخلاقی او را ستوده‌اند؛ محدث بحرانی او را دانشمند و محدثی فاضل خوانده است.[۸] شیخ عباس قمی او را شیخ محدثان، با فضیلت‌ترین عالمان، محدث پارسا و ثقه، سرچشمهٔ فضیلت‌ها و دارای تألیفات سودمند دانسته است.[۹]
شیخ حر عاملی در خاندانی از اهل علم و منسوب به حر بن یزید ریاحی در جبل عامل لبنان به دنیا آمد.[۱۰] وی در سال ۱۰۷۳ق به ایران مهاجرت کرد و در مشهد ساکن شد.[۱۱] در این دوره به اصفهان، پایتخت صفویان، سفر کرد و ضمن دیدار با عالمانی، چون علامه مجلسی، از سوی شاه صفوی به منصب قاضی القضاتی خراسان رسید.[۱۲] او در مشهد درگذشت و در حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.[۱۳]
امتیازات
برای کتاب وسائل الشیعه امتیازاتی بر شمرده شده است:
- جامعیت در ارائه روایات فقهی: مؤلف کوشیده روایات فقهی بیشتری از روایات فقهی کتب اربعه ارائه کند.
- انعکاس روایات بر اساس سرفصل‌های فقهی: حر عاملی کوشید روایات پراکنده را در ذیل باب‌هایی مخصوص به موضوع متناسب خود جمع‌آوری کند.
- مقارنه میان اسناد و متون روایات: اسناد و متون مختلف روایات در متون مختلف در این کتاب با یکدیگر مقایسه شده و ضعف و قوت آنها برای ارزیابی محققان ارائه شده است.
- ارائه توضیحات ضروری در تبیین روایات از سوی مؤلف.[۱۴]
نقدها
بر کتاب وسائل الشیعه نقدهایی وارد شده است:
- تمامی احادیث یک باب در آن باب نیامده و نویسنده خواننده را با ارجاعاتی مبهم به جای دیگر از کتاب حواله داده است. دلیل پیدایش این اشکال را گریز مؤلف از حجیم‌شدن کتاب دانسته‌اند. در چاپ‌های تحقیق‌شده وسائل این مشکل با ارائه آدرس‌های دقیق حل شده است.[۱۵]
- شیوه تقطیع روایات در وسائل الشیعه باعث شده که فهم کامل برخی روایات با مشکل مواجه شود، چون ارتباط معنایی بین قسمت‌های مختلف روایت مختل می‌شود. گفته شده که این مشکل به دلیل تلاش مؤلف برای کاستن از حجم کتاب ایجاد شده است. برخی معتقدند که این مشکل در تعداد کمی از روایت دیده می‌شود که نسبت به حجم این کتاب ناچیز به نظر می‌رسد.[۱۶]
منابع
- ↑ حجت، هادی، جوامع حدیثی شیعه، تهران، انتشارات سمت و دانشگاه قرآن و حدیث، ۱۳۹۸ش، ص۲۲۷.
- ↑ نصیری، علی، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص)، ۱۳۹۸ش، ص۱۴۶.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۲۷.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۱۷-۲۱۸.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۱۹-۲۲۰.
- ↑ ؟
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۱۵.
- ↑ محدث بحرانی، یوسف بن احمد، لولوة البحرين فی الإجازات و تراجم رجال الحديث، تحقیق محمدصادق بحرالعلوم، قم، مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، بی‌تا، ص۷۶.
- ↑ شیخ عباس قمی، عباس بن محمدرضا، الکنی و الالقاب، تهران، مکتبة الصدر، ۱۳۶۸ش، ج۲، ص۱۷۶.
- ↑ امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دار التعارف، ۱۴۲۱ق، ج۲، ص۴۹۴.
- ↑ حر عاملی، محمد بن حسن، امل الآمل فی علماء جبل العامل، تحقیق سید احمد حسینی، بغداد، مکتبة الاندلس، بی‌تا، ج۱، ص۱۴۲.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۶۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعه، ج۹، ص۱۶۷.
- ↑ نصیری، آشنایی با جوامع حدیثی شیعه و اهل‌سنت، ص۱۵۵-۱۵۶.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۲۵-۲۲۶.
- ↑ حجت، جوامع حدیثی شیعه، ص۲۲۵-۲۲۷.