عیون اخبار الرضا
| عیون اخبار الرضا | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نویسنده | شیخ صدوق |
| تاریخ نگارش | قرن چهارم |
| موضوع | زندگی امام رضا(ع) |
| زبان | عربی |
عیون اخبار الرضا کتابی است درباره امام رضا(ع). نویسنده این کتاب شیخ صدوق (درگذشته ۳۸۱ق) از عالمان مشهور شیعه است. این کتاب شامل احادیث امام رضا(ع) و زندگی و وقایع مهم عمر اوست. عیون اخبارالرضا شامل ۶۹ باب است که در مجموع به صورت غیر روشمند شامل مطالب مختلفی درباره امام رضا(ع) است.
نویسنده اثر
محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، مشهور به شیخ صدوق، در سال ۳۰۵ هجری قمری، در خاندان علم و تقوا، در شهر قم دیده به جهان گشود. شیخ صدوق از بزرگترین شخصیت‌های جهان اسلام و از برجسته‌ترین چهره‌های درخشان علم و فضیلت است. او با جمع‌آوری روایات اهل‌بیت(ع) و تألیف کتاب‌های نفیس و با ارزش، خدمات ارزنده و کم‌نظیری به اسلام و تشیع کرد. شیخ طوسی در معرفی شیخ صدوق می‌گوید: «او دانشمندی جلیل القدر و حافظ احادیث بود. از احوال رجال، کاملاً آگاه و در سلسله احادیث، نقادی عالی مقام به‌شمار می‌آمد. بین بزرگان قم، از نظر حفظ احادیث و کثرت معلومات مانند نداشت و در حدود سیصد اثر تألیفی از خود به یادگار گذاشته است.»[۱]
شیخ صدوق به دعای امام عصر ولادت یافته و مورد احترام و توثیق تمام علمای رجال شیعه است.[۲] شیخ طوسی در تمجید شیخ صدوق می‌گوید: «صدوق حافظ احادیث و بصیر به علم رجال بود و در میان قمیین مانندش در زیادی محفوظات و دانش دیده نشده است.»[۳]
ابن بابویه را می‌بایست از نظر فکری از مکتب اخباریان متقدم قم به‌شمار آورد. ابن بابویه به عنوان یک محدث میراث عظیمی را به آیندگان انتقال داده است.[۴]
جایگاه و اعتبار
کتاب عیون اخبار الرضا تألیف شیخ صدوق از کتبی است که علامه مجلسی ضمن تعریف و تمجید از آن، این کتاب را به خط شیخ صدوق می‌داند.[۵] ابن ادریس در سرائر می‌نویسد: شیخ صدوق، ثقه و جلیل القدر و بصیر به اخبار بود؛ بنابراین، شیخ صدوق چون ثقه بوده و روایات معتبر را جمع‌آوری و نقل می‌کرده احادیث کتاب عیون اخبار الرضا نیز در نزد علما رجال و حدیث معتبر است، البته ممکن است گاهی برخی روایات نیز از دیدگاه دانشمندان رجالی و حدیث‌شناسان از صحت و اعتبار لازم برخوردار نباشد ولی آنچه مهم است غالب روایات کتاب یاد شده دارای اعتبار است.[۶]
شیخ صدوق به دلیل فاصله زمانی با روزگار امام رضا از برخی از آثار مکتوب و تواریخی که به ذکر حالات و احوال امام رضا پرداخته‌اند بهره گرفته است. بررسی اسناد کتاب عیون اخبار الرضا نشان می‌دهد که یکی از این آثار کتاب الاوراق ابوبکر صولی است.[۷]
ترجمه و شرح
از عیون اخبارالرضا ترجمه‌های زیادی انجام گرفته است:
- عیون اخبار الرضا با ترجمه و شرح آقا نجفی اصفهانی، انتشارات نبوغ. ۱۳۹۲ش.[۸]
- عیون اخبارالرضا با ترجمه علی اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، نشر صدوق.[۹]
- عیون اخبارالرضا با ترجمه محمد رحمتی، انتشارات نغمه قرآن.[۱۰]
محتوا
کتاب عیون اخبارالرضا شامل ۶۹ باب است که در مجموع به صورت غیر روشمند شامل مطالب مختلفی همچون روایات امام رضا در موارد مختلف، زندگی امام رضا(ع)، علت نامیده شدن او به رضا، مادر امام، چگونگی نص بر امامت آن امام، وضعیت سیاسی زمان امام کاظم(ع)، و به ویژه برخورد خلفای عباسی، جریان واقفیه و برخورد امام با آن، مناظره‌های امام با فرق و ادیان مختلف، برخورد امام با گروه‌های افراطی همچون غالیان مفوضه، مسیر امام از مدینه به مرو و ماجرای اتفاق افتاده در شهرهای مختلف همچون نیشابور و طوس و نیز احادیث صادر شده از امام در نقاط مختلف، بیان ماجرای ولایت عهدی، معجزات صادرشده از امام، چگونگی تصریح بر امامت فرزندش امام جواد، کیفیت شهادت امام رضا، مرثیه‌های سروده برای آن امام، کیفیت زیارت آن امام و نیز مقدار ثواب آن و برکات ظاهر شده از مرقد امام در زمان شیخ صدوق است.[۱۱]
مطالعه بیشتر
- کاظم مدیر شانه‌چی، علم الحدیث و درایه الحدیث، قم، انتشارات اسلامی، چاپ سیزدهم، ۱۳۷۷.
منابع
- ↑ زندگی‌نامه شیخ صدوق، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. تاریخ درج مطلب: ۱۳۹۹، تاریخ بازدید: ۱۴۰۱.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، تهران، سمت، چاپ اول، ۱۳۷۷، ص۱۳۰–۱۳۱.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۳۱.
- ↑ پاکتچی، احمد، «ابن بابویه، محمد»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۳، ذیل مدخل. تاریخ بازدید: ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۲.
- ↑ علامه مجلسی، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، ۱۴۰۴هـ. ق، ج۱، ص۶.
- ↑ مدیر شانه‌چی، کاظم، تاریخ حدیث، ص۱۳۱.
- ↑ رحمتی، محمدکاظم «دو کتاب به روایت شیخ صدوق»، کتاب ماه دین، فروردین و اردیبهشت ۱۳۸۲، شماره ۶۶و ۶۷ (از ص ۶۱تا ۶۷).
- ↑ شیح صدوق، عیون اخبارالرضا، ترجمه آقا نجفی اصفهانی، انتشارات نبوغ، ۱۳۹۲ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ شیح صدوق، عیون أخبار الرضا، ترجمه علی اکبر غفاری و حمیدرضا مستفید، نشر صدوق، تهران، ۱۳۷۲ش، شناسنامه کتاب.
- ↑ شیخ صدوق، عیون اخبارالرضا، ترجمه محمد رحمتی، انتشارات نغمه قرآن بیتا، شناسنامه کتاب.
- ↑ صفری فروشانی، نعمت‌الله، «بررسی دو اثر تاریخ‌نگاری شیخ صدوق»، نامه تاریخ پژوهان، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۱۰، از ۱۶۶ تا ۲۰۷.