پیش نویس:جلال‌الدین محدث ارموی
محدث ارموی کیست و زمینه فعالیت او در حوزه علمیه چه بوده است؟
| جلال‌الدین محدث ارموی | |
|---|---|
 | |
| نام کامل | سید جلال‌الدین حسینی ارموی |
| سرشناسی | مصحح میراث اسلامی و شیعی |
| تولد | ۱۲۸۳ش |
| وفات | ۱۳۵۸ش |
| استادان | سید علی ولدیانی و سید حسین عرب‌باغی |
| تالیفات | تصحیح و حاشیه‌نویسی بر کتاب نقض |
| تحصیلات | دکتری ادبیات عرب |
| مذهب | شیعه |
| زمینه فعالیت | تصحیح متون |
| علت شهرت | تصحیح متون مهم دینی فارسی |
| خویشان سرشناس | جلال آل‌احمد، میرهاشم محدث، علی محدث |
| نحوه درگذشت | سکته قلبی |
| محل دفن | مقبره ابوالفتوح رازی (حرم حضرت عبدالعظیم حسنی) |
جلال‌الدین محدث اُرْمَوی (۱۲۸۳-۱۳۵۸ش) مصحّح و محقّق معارف شیعی و احیاگر میراث تشیع. آثار وی را در جهت تحکیم مبانی عقیدتی شیعه و دفاع از اندیشه مذهبی امامیه و ترویج مذهب اهل‌بیت(ع) قلمداد کرده‌اند.
محدث ارموی را دارای تعلق خاطری عمیق به دانش حدیث و تاریخ و رجال، به‌خصوص در ساحت معارف اهل‌بیت(ع)، دانسته‌اند. وجه بارز علمی او را پرداختن از روی اعتقاد به پژوهش در متون دینی شمرده‌اند.
نتیجۀ عمر ۷۵ ساله ایشان در عرصه علوم اسلامی تصحیح متون مهمی از میراث اسلامی و شیعی قلمداد شده است. محدث ارموی در عرصه تألیف نیز آثاری از خود به‌جا گذاشته است. توجه به متون قدیم فارسی شیعی نیز یکی دیگر از خصوصیات کاری او قلمداد شده است. تصحیح و حاشیه‌نویسی بر کتاب نقض عبدالجلیل رازی شاخص‌ترین اثر محدث ارموی دانسته شده است.
جایگاه و شخصیت
سید جلال‌الدین محدث اُرْمَوی را یکی از مصححان و محققان شاخص معارف شیعی و احیاگر میراث تشیع قلمداد کرده‌اند.[۱] آثار محدث را در جهت تحکیم مبانی عقیدتی شیعه و دفاع از اندیشه مذهبی امامیه و ترویج مذهب اهل‌بیت(ع) دانسته‌اند.[۱]
درباره شخصیت محدث ارموی گفته شده که هرچند سال‌ها از محیط حوزه علمیه دور بود، اما به‌لحاظ منش، تا آخر عمر یک حوزوی اصیل باقی ماند.[۱] محدث ارموی را شخصی بی‌توجه به مظاهر دنیا و زندگی مادی توصیف کرده‌اند؛[۲] حیات او در دو کار خلاصه بود: پژوهش و عبادت که از نظر او از یکدیگر جدایی نداشتند.[۱] نقل شده که محدث ارموی تا آخر عمر به تألیف و تصحیح متون سرگرم بود و حتی در روز آخر عمرش نیز در حال کار بر روی یک متن بود.[۳]
محدث ارموی را علاقه‌مند به جمع‌آوری و بررسی نسخ خطی و تحقیق در آنها خوانده‌اند.[۴] کتابخانه شخصی او حاوی دست‌نویس‌هایی نفیس و کتاب‌های چاپ بولاق، بمبئی، مصر و کلکته بود که بعد از درگذشت او توسط یکی از کتابخانه‌های قم خریداری شد.[۵]
ویژگی‌های علمی
محدث ارموی را دارای تعلق خاطری عمیق به حدیث و تاریخ و رجال به‌خصوص در ساحت معارف اهل بیت(ع) دانسته‌اند.[۱] علاقه او به حدیث را چنان دانسته‌اند که استادش، آیت‌الله سید حسین عرب‌باغی، او را به «محدث» ملقب کرد.[۱]
وجه بارز میراث علمی محدث ارموی در روزگارش را پرداختن از روی اعتقاد به پژوهش در متون دینی دانسته‌اند؛ کاری که در زمان اوج رواج اندیشه‌های ملی‌گرایانه و باستان‌گرایانه غیر دینی در ایران انجام گرفته است.[۱]
توجه به متون قدیم فارسی شیعی یکی از خصوصیات کاری ایشان قلمداد شده[۶] که تصحیح و تعلیق کتاب نقض عبدالجلیل قزوینی رازی نمادی از این خصوصیت دانسته شده است.[۶] تصحیح و حاشیه نویسی بر کتاب مزبور شاخص‌ترین اثر او قلمداد شده است.[۶] شیوه تصحیح متون محدث ارموی را تا اندازه زیادی سنتی و قدمایی تلقی کرده‌اند.[۴]
زندگینامه
سید جلال الدین حسینی اُرْموی در رمضان ۱۳۲۳ق (دوم آذر ۱۲۸۳ش) در شهر اروميه به دنیا آمد. تحصيلات مقدماتی را در زادگاهش فرا گرفت. پدرش اهل علم نبود، ولی تشويق‌های فراوان پدربزرگش در علاقه او به آموختن مؤثر قلمداد شده است. محدث ارموی، پس از فراگيری ادبيات فارسی، به آموختن ادبيات عرب، فقه، اصول، منطق، حديث و رجال نزد استادانی چون شيخ علی ولديانی خويی پرداخت. او برای ادامه تحصیل، راهی حوزه مشهد شد و به‌مدت چهار سال به تکمیل دانش خود پرداخت.[۳]
پس از واقعه مسجد گوهرشاد در دوران رضاخان که به بازداشت دو شبۀ او انجامید، به تهران رفت و قصد هجرت به نجف داشت؛ ولی سرانجام در تهران به استخدام وزارت فرهنگ (آموزش و پرورش) درآمد. مدتی برای تدریس به تبريز رفت و در دبيرستان نظام آنجا به کار پرداخت. در سال ۱۳۲۰ش و در پی اشغال آذربایجان توسط روس‌ها، به تهران بازگشت و در كتابخانه ملی در سِمَت ریاست بخش مخطوطات مشغول به‌کار شد.[۳] محدث ارموی در دانشگاه تهران به تکمیل تحصیلات جدید خود پرداخت و در رشته ادبیات عرب دکتری گرفت.[۷]
او از طریق سيد نصراللّه تقوی با محمد قزوينی، محقق و بنیان‌گذار تصحیح انتقادی متون در ایران و عباس اقبال آشتيانی دوست شد و به همکاری علمی با آنان پرداخت. محدث ارموی در سال ۱۳۲۲ش با دختر آيت‌اللّه سيد احمد طالقانی (پدر جلال آل‌احمد) ازدواج كرد. در سال ۱۳۵۵ش، به دعوت دانشكده معقول و منقول (الهيات) به تدريس پرداخت. وی در سال ۱۳۴۷ش بازنشسته شد. محدث ارموی تمام عمر را به تألیف و تصحیح کتاب پرداخت و سرانجام در بامداد شنبه پنجم آبان ماه ۱۳۵۸ش درگذشت و در جوار آرامگاه شیخ ابوالفتوح رازی در حرم عبدالعظیم حسنی به خاک سپرده شد.[۳]
آثار
نتیجه عمر ۷۵ ساله محدث ارموی در عرصه علوم اسلامی تصحیح متون مهمی از میراث اسلامی و شیعی قلمداد شده است. ایشان در عرصه تألیف نیز آثاری از خود به‌جا گذاشته است.[۸]
تصحیح متون
- تصحیح و تعلیق کتاب نقض (بعض مثالب النواصب فی نقض بعض فضائح الروافض) عبدالجلیل قزوینی رازی؛
- تصحیح کتاب زاد السالک فیض کاشانی؛
- تصحیح تفسیر گازر ابوالمحاسن جرجانی؛
- تصحیح جلد اول و دوم از تفسیر چهارجلدی شریف لاهیجی؛
- تصحیح محاسن برقی نوشته احمد بن محمد بن خالد برقی؛
- تصحیح شرح فارسی شهاب الاخبار قاضی قضاعی؛
- تصحیح شرح فارسی غرر الحکم و درر الکلم آمدی، تألیف جمال الدین خوانساری؛
- تصحیح میزان الملل تألیف علی‌بخش میرزا قاجار؛
- تصحیح الصوارم المهرقه فی نقد الصواعق المحرقه نگاشته قاضی نورالله شوشتری؛
- تصحیح و تعلیق الرسالة العلیة فی احادیث النبویة نوشته ملا حسین واعظ کاشفی؛
- تصحیح و تعلیق کتاب فردوس در تاریخ شوشتر و برخی از مشاهیر آن نوشته علاءالملک حسینی شوشتری مرعشی؛
- تصحیح دیوان سید ضیاءالدین ابوالرضا حسنی راوندی کاشانی؛
- تصحیح دیوان شرف الشعرا بدرالدین قوامی رازی؛
- تصحیح نسائم الأسحار من لطائم الأخبار در تاریخ وزرا، تألیف ناصرالدین منشی کرمانی؛
- تصحیح و تعلیق کتاب الغارات نگاشته ابراهیم بن محمد ثقفی کوفی؛
- تصحیح فهرست منتجب‌الدین رازی؛
- تصحیح شرح فارسی مصباح الشریعه و مفتاح الحقیقه عبدالرزاق گیلانی.[۹]
تألیف و ترجمه
- کشف الکربة فی شرح دعاء الندبه؛
- شرح بر «الأصول الأصلیه» فیض کاشانی؛
- برگ سبز که جُنگی به نظم و نثر است؛
- ایمان و رجعت؛
- تشریح الزلازل بأحادیث الأفاضل؛
- عشق و محبت.[۹]
منابع
- ↑ پرش به بالا به: ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ جهانبخش، جویا، «مرحوم محدث ارموی احیاگر میراث تشیع»، آینه میراث، شماره ۵ و ۶، تابستان و پاییز ۱۳۷۸ش، ص۷۳ ـ ۷۵.
- ↑ آل‌احمد، شمس، «در کنار فرات»، هدیه بهارستان به زنده‌یاد استاد میر جلال‌الدین محدث ارموی (احیاگر میراث مکتوب شیعی)، به‌کوشش عبدالحسین طالعی، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۶ش،، ص۸۰.
- ↑ پرش به بالا به: ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ محدث، علی، «مختصری از شرح‌حال و كتابشناسی آثار استاد فقيد سيد جلال‌الدين محدث ارموی»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱۹، سال ۱۳۸۶ش، ص۱۲ ـ ۱۳.
- ↑ پرش به بالا به: ۴٫۰ ۴٫۱ جهانبخش، جویا، «مرحوم محدث ارموی احیاگر میراث تشیع»، آینه میراث، شماره ۵ و ۶، تابستان و پاییز ۱۳۷۸ش، ص۷۷.
- ↑ محدث، میرهاشم، «بررسی ویژگی‌های علمی و شخصیتی استاد محدث ارموی؛ گفت‌وگو با علی محدث»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱۹، آبان ۱۳۸۶ش، ص۲۳.
- ↑ پرش به بالا به: ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ جهانبخش، جویا، «مرحوم محدث ارموی احیاگر میراث تشیع»، آینه میراث، شماره ۵ و ۶، تابستان و پاییز ۱۳۷۸ش، ص۷۶.
- ↑ طالعی، عبدالحسین، هدیه بهارستان به زنده‌یاد استاد میر جلال‌الدین محدث ارموی (احیاگر میراث مکتوب شیعی)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۶ش، ص۲۴.
- ↑ طالعی، عبدالحسین، هدیه بهارستان به زنده‌یاد استاد میر جلال‌الدین محدث ارموی (احیاگر میراث مکتوب شیعی)، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۶ش، ص۳۲.
- ↑ پرش به بالا به: ۹٫۰ ۹٫۱ محدث، علی، «مختصری از شرح‌حال و كتابشناسی آثار استاد فقيد سيد جلال‌الدين محدث ارموی»، کتاب ماه کلیات، شماره ۱۱۹، سال ۱۳۸۶ش، ص۱۳-۱۵.