غزوات پیامبر(ص) در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

تَبوک، واپسین غزوهٔ پیامبر(ص) است. در سال ۹ قمری بازرگانانی که از شام به سرزمین حجاز وارد می‌شدند، به مسلمانان خبر دادند که هرقل (هراکلیوس)، امپراتور روم شرقی، سپاهی عظیم برای جنگ با مسلمانان و حمله به مدینه گرد آورده، و اعراب نصرانی سرحداتِ شام را نیز با خود همراه کرده، پیش‌قراولان این سپاه تا ناحیهٔ بَلقاء (ه م) رسیده، و هرقل خود در حمص فرود آمده است. پیامبر(ص) بی‌درنگ به تدارک سپاه پرداخت و مسلمانان را به جهاد با رومیان برانگیخت. حتی شماری از اصحاب را برای گردآوری نیرو، به نزد قبایل دیگر نقاط گسیل داشت. پیامبر(ص) همچنین مسلمانان را تشویق فرمود تا از اموال خود سپاه را تجهیز کنند. سپاه انبوهی که از مسلمانان فراهم آمد، در اوایل رجب ۹ / اکتبر ۶۳۰ به سوی مرزهای روم در شمال شبه‌جزیره به راه افتاد (واقدی، ۳ / ۱۰۰۰). البته عبدالله بن اُبَیّ و یارانش در برابر پیامبر(ص) صف‌آرایی کردند و شماری دیگر از منافقان نیز از همراهی آن حضرت تن زدند. چون پیامبر(ص) و سپاهیان اسلام به تبوک رسیدند، اثری از رومیان دیده نشد (واقدی، ۳ / ۱۰۱۹) و مسلمانان پس از چند روز درنگ، به مدینه بازگشتند. غزوهٔ تبوک دستاوردهایی برای مسلمانان به دنبال داشت: خالدبن ولید به فرمان پیامبر(ص)، اُکَیدربن عبدالملک، فرمانروای مسیحی دومة الجندل را پس از اندکی جنگ و گریز به مدینه آورد و پیامبر(ص) با وی به شرط پرداخت جزیه پیمان صلح بست. همچنین با اهالی اذرح (ه م) و جربا و ایله نیز پیمانهای مشابهی منعقد گردید.<ref>سیدی، سیدمحمد، «تبوک»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، ذیل مدخل.</ref>

سوره توبه آیات ۴۲، ۶۰، ۶۲، ۹۸، ۱۱۸، ۱۱۹.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.</ref>

'''خَنْدَق'''، عنوان یکی از غزوات مشهور پیامبر(ص) که به غزوهٔ احزاب نیز شهرت دارد. در ۵ ق / ۶۲۶ م، یهودیان بنی‌نضیر که به‌سبب پیمان‌شکنی از شهر مدینه رانده شده، و در ناحیهٔ خیبر پناه گرفته بودند، در صدد انتقام از پیامبر(ص) و مسلمانان برآمدند. شماری از بزرگان ایشان، مانند حُیَیّ بن اخطب و سلام (یا کِنانة) بن ابی حُقَیق به مکه رفتند تا قریش و متحدان آنها را به جنگ با پیامبر(ص) برانگیزند (واقدی، ۲ / ۴۴۱؛ ابن‌هشام، ۱ / ۵۶۱، ۲ / ۲۱۴؛ ابن‌سعد، ۲ / ۵۰–۵۱؛ بلاذری، ۱ / ۴۲۷؛ طبری، ۲ / ۵۷۱). یهودیان در کنار کعبه با قریش پیمان بستند و پس از موافقت ابوسفیان، قبایلی چون بنی‌سُلَیم و بنی‌اسد را نیز به نبرد تشویق کردند، و حتی بنی‌غَطَفان را با وعدهٔ بخشش محصولِ یک سال خرمای خیبر، به یاری فراخواندند (واقدی، ۲ / ۴۴۲، ۴۴۳؛ ابن‌هشام، ۲ / ۲۱۴؛ ابن‌سعد، ۲ / ۵۰؛ طبری، ۲ / ۵۶۶؛ نیز نک‍: باشمیل، ۱۲۶). بدین ترتیب قریش و هم‌پیمانانش، با سپاهی که شمار افراد آن را تا ۰۰۰‘۱۰ تن روایت کرده‌اند، به فرماندهی ابوسفیان به سوی مدینه راه افتادند. به دنبال خبر این لشکرکشی، پیامبر(ص) به مشورت با مسلمانان پرداخت، و برای جلوگیری از ورود سپاه دشمن به شهر، به پیشنهاد سلمان فارسی و به شیوهٔ ایرانیان (سهیلی، ۶ / ۳۰۶؛ برای تفصیل، نک‍: EI1, VII / 116, 117؛ قس: ماسینیون، ۸–۱۰) فرمود تا در پیرامون شهر، خندق کندند. حفر خندق با کوشش مهاجران و انصار و شخص پیامبر(ص) به مدت ۶ روز ادامه یافت (واقدی، ۲ / ۴۵۰، ۴۵۱، ۴۵۴؛ ابن‌سعد، وات، همانجاها؛ اختلاف دربارهٔ طول و عرض و عمق خندق را، نک‍: واقدی، ۲ / ۴۴۶؛ باشمیل، ۱۴۱). مسلمانان در دامنهٔ تپهٔ سَلع به نحوی که خندق جلوِ رویشان بود، اردو زدند (واقدی، ۲ / ۴۵۴؛ طبری، ۲ / ۵۷۰؛ وات، همان‌جا). شمار مسلمانان را در این جنگ ۰۰۰‘ ۳ تن برآورد کرده‌اند. سرانجام بر اثر توفانی سخت، دشمن رو به گریز نهاد و ابوسفیان خود در فرار پیش‌قدم شد (واقدی، ۲ / ۴۸۷–۴۹۰؛ ابن‌سعد، همان‌جا؛ وات، ۳۷). محاصرهٔ مسلمانان در غزوهٔ خندق ۱۵ روز به طول انجامید.<ref>زندی، عاطفه، «خندق»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۲، ذیل مدخل.</ref>

سوره احزاب، آیه ۹ تا ۲۷.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.</ref>

پس از هجرت پیامبر به مدینه، بنی نضیردر شمار دیگر یهودیان با مسلمانان، پیمان مصالحه بستند و عهد کردند که در صورت حملة دشمنان به مدینه در کنار مسلمانان به دفاع بپردازند و از تأمین مالی و جانی کفار قریش و برقراری روابط تجاری با آنان خودداری کنند (ابن هشام، ج ۲، ص ۱۴۸–۱۵۰). اما از آنجا که بنی نضیر پیمان خود را زیر پا گذاشتند، در ربیع الاول چهارم هجری (ابن سعد، همان‌جا؛ قس ذهبی، ص ۲۴۳) غزوة بنی نضیر به وقوع پیوست.<ref>حاجی‌قاسم، فاطمه، «بنی نضیر»، دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۳ش، ج۴، ذیل مدخل.</ref>

آیات ۲ تا ۶ حشر.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.</ref>

'''فتح مکه''' از مهم‌ترین غَزوه‌های پیامبر اکرم(ص) است که در نتیجه آن، شهر مکه در سال ۸ هجری قمری فتح شد. این غزوه در واکنش به نقض [[صلح حدیبیه|پیمان حُدَیْبیّه]] از سوی قریش انجام شد. با فتح آن توسط سپاهیان اسلام موجب شد تا بسیاری از قبایل عرب دست از جنگ با اسلام برداشته و مسلمان شوند.

 

آیات ۱ تا ۳ سوره نصر.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.</ref>