غزوات پیامبر(ص) در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بَدر، نخستین نبرد مهم میان مسلمانان و مشرکان مکه در رمضان سال ۲ قمری رخ داد. بدر واحه‌ای بر سر راه مدینه به مکه بوده که به سبب داشتن چاه‌های آب شهرتی درخور موقعیت خود دانسته است. بیشترین شهرت بدر به‌سبب وقوع نخستین رویارویی بزرگ و گستردهٔ پیامبر(ص) با مشرکان مکه در آنجاست که از آن غالباً باعنوان «بدرالکبری» یاد می‌شود. در هیچ‌یک از دو غزوهٔ دیگری که به همین ناحیه مربوط است و یکی پیش از بدر بزرگ و دیگری مدتی پس از آن روی داد، نبرد مهمی اتفاق نیفتاد. در این جنگ، مسلمانان علی‌رغم کم‌شمار بودن به پیروزی رسیدند و چند تن از بزرگان مشرکان کشته یا اسیر شدند. این پیروزی جایگاه مسلمانان در مدینه را تثبیت کرد.<ref>بهرامیان، علی، «بدر»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ج۱۱، ذیل مدخل.</ref> در قرآن آمده است: «خدا در نبرد بدر در حالی که ناتوان بودید یاریتان داد. پس از خدا پروا کنید باشد که سپاس گویید» (سوره آل عمران۷ آیه ۱۷۳) و همچنین آیات ۵، ۱۹، ۴۱، ۴۵، ۴۹، ۵۰ و ۶۷ سوره انفال به این موضوع اشاره کرده است.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۸.</ref>

حُنَیْن، دره‌ای میان مکه و طائف، و نام یکی از غزوات مشهور پیامبر اسلام(ص) است. درهٔ حنین در نزدیکی طائف، و در ۲۶ کیلومتری شمال شرقی شهر مکه قرار دارد. در سال ۸ قمری پس از فتح مکه، قبایل اطراف این شهر، ازجمله هوازن و ثقیف که از گسترش اسلام سخت بیمناک بودند و با قریشیان نیز دشمنی دیرینه داشتند، زمان را برای نبرد با ایشان مناسب یافتند. از بعضی شواهد پیداست که این نبرد درواقع بیش از آنکه مسلمانان را هدف داشته باشد، جنگ با قریشیها بر سر منافع اقتصادی قبایل اطراف مکه بود. پیروزی در جنگ حنین، واپسین مقاومت‌ها را در شبه‌جزیرهٔ عرب در مقابل گسترش اسلام، از پیش پا برداشت و از آن پس، پیوسته هیئت‌هایی از قبایل گوناگون برای عرضهٔ اسلام و بیعت با حضرت رسول(ص) به مدینه می‌آمدند.<ref>زندی، عاطفه، «حنین»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۲۱، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، بی‌تا، ذیل مدخل.</ref>

در قرآن آمده است: «خداوند شما را در جاهای زیادی یاری کرد (و بر دشمن پیروز شدید)؛ و در روز حنین (نیز یاری نمود)؛ در آن هنگام که فزونی جمعیّتتان شما را مغرور ساخت، ولی (این فزونی جمعیّت) هیچ به دردتان نخورد و زمین با همه وسعتش بر شما تنگ شده؛ سپس پشت (به دشمن) کرده، فرار نمودید!» (سوره توبه، آیه ۲۵) و نیز آیات ۲۶ و ۲۷ سوره توبه به این جنگ اشاره کرده است.<ref>انصاری، مسعود، «غزوات»، دانش‌نامه قرآن و قران پژوهی، به کوشش بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، ناهید، ۱۳۹۳ش، ج۲، ص۱۵۱۹.</ref>

تَبوک، واپسین غزوهٔ پیامبر(ص) است. در سال ۹ قمری بازرگانانی که از شام به سرزمین حجاز وارد می‌شدند، به مسلمانان خبر دادند که هرقل (هراکلیوس)، امپراتور روم شرقی، سپاهی عظیم برای جنگ با مسلمانان و حمله به مدینه گرد آورده، و اعراب نصرانی سرحداتِ شام را نیز با خود همراه کرده، پیش‌قراولان این سپاه تا ناحیهٔ بَلقاء (ه م) رسیده، و هرقل خود در حمص فرود آمده است. پیامبر(ص) بی‌درنگ به تدارک سپاه پرداخت و مسلمانان را به جهاد با رومیان برانگیخت. حتی شماری از اصحاب را برای گردآوری نیرو، به نزد قبایل دیگر نقاط گسیل داشت. پیامبر(ص) همچنین مسلمانان را تشویق فرمود تا از اموال خود سپاه را تجهیز کنند. سپاه انبوهی که از مسلمانان فراهم آمد، در اوایل رجب ۹ / اکتبر ۶۳۰ به سوی مرزهای روم در شمال شبه‌جزیره به راه افتاد (واقدی، ۳ / ۱۰۰۰). البته عبدالله بن اُبَیّ و یارانش در برابر پیامبر(ص) صف‌آرایی کردند و شماری دیگر از منافقان نیز از همراهی آن حضرت تن زدند. چون پیامبر(ص) و سپاهیان اسلام به تبوک رسیدند، اثری از رومیان دیده نشد (واقدی، ۳ / ۱۰۱۹) و مسلمانان پس از چند روز درنگ، به مدینه بازگشتند. غزوهٔ تبوک دستاوردهایی برای مسلمانان به دنبال داشت: خالدبن ولید به فرمان پیامبر(ص)، اُکَیدربن عبدالملک، فرمانروای مسیحی دومة الجندل را پس از اندکی جنگ و گریز به مدینه آورد و پیامبر(ص) با وی به شرط پرداخت جزیه پیمان صلح بست. همچنین با اهالی اذرح (ه م) و جربا و ایله نیز پیمانهای مشابهی منعقد گردید.<ref>سیدی، سیدمحمد، «تبوک»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج۱۴، ذیل مدخل.</ref>