هامان

(تغییرمسیر از هامان وزیر فرعون)
سؤال

هامان که در چند سوره از قرآن به آن اشاره شده، چه کسی یا کسانی هستند؟

درگاه‌ها
واژه-ها.png


نام هامان در ۶ آیه از قرآن در کنار فرعون آمده است. با توجه به دستور فرعون به‌ هامان، هامان وزیر و فرمانبردار فرعون بوده است. در بعضی از تفاسیر هامان وزیر و قارون خزانه دار فرعون معرفی شده‌اند. در سوره قصص، نیز قرآن عبارت لشگریان فرعون و هامان را آورده است، که نشان دهنده نفوذ و قدرت‌ هامان در دربار فرعون است.

هامان در قرآن

کلمه «هامان» در قرآن در شش آیه آمده است:

  • ﴿وَنُمَکِّنَ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَنُرِیَ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا مِنْهُمْ مَا کَانُوا یَحْذَرُونَ؛ و در زمین به آنها قدرت و تمکین بخشیم و به چشم فرعون وهامان و لشکریانشان آنچه را که از آن اندیشناک و ترسان بودند از سوی آنان بنماییم.(قصص:۶)
  • ﴿إِنَّ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَجُنُودَهُمَا کَانُوا خَاطِئِینَ؛ همانا فرعون وهامان و لشکریانشان بسیار نادان و خطا کار بودند.(قصص:۸)
  • ﴿فَأَوْقِدْ لِی یَا هَامَانُ عَلَی الطِّینِ فَاجْعَلْ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَطَّلِعُ إِلَیٰ إِلٰهِ مُوسَیٰ؛ ای‌هامان خشتی در آتش پخته و از آن برای من قصری بلندپایه بنا کن تا من بر خدای موسی مطلع شوم(قصص:۳۸)
  • ﴿وَقَارُونَ وَفِرْعَوْنَ وَهَامَانَ ۖ وَلَقَدْ جَاءَهُمْ مُوسَیٰ بِالْبَیِّنَاتِ فَاسْتَکْبَرُوا فِی الْأَرْضِ وَمَا کَانُوا سَابِقِینَ؛ و «قارون» و «فرعون» و «هامان» را نیز هلاک کردیم؛ موسی با دلایل روشن به سراغشان آمد، امّا آنان در زمین برتری جویی کردند، ولی نتوانستند بر خدا پیشی گیرند(عنکبوت:۳۹)
  • ﴿إِلَیٰ فِرْعَوْنَ وَهَامَانَ وَقَارُونَ فَقَالُوا سَاحِرٌ کَذَّابٌ؛ به سوی فرعون وهامان و قارون، آنها گفتند: او ساحر بسیار دروغگویی است.(غافر:۲۴)
  • ﴿وَقَالَ فِرْعَوْنُ یَا هَامَانُ ابْنِ لِی صَرْحًا لَعَلِّی أَبْلُغُ الْأَسْبَابَ؛ فرعون گفت: «ای هامان! برای من بنای مرتفعی بساز، شاید به وسایلی دست یابم(غافر:۳۶)

مراد از هامان

در تمامی آیات نام هامان، در کنار فرعون آورده شده است. با توجه به اینکه فرعون به‌ هامان دستور ساخت بنایی را می‌دهد، پس‌هامان، فرمانبردار و وزیر فرعون بوده است[۱] نکته دیگری که در آیات فهمیده می‌شود، ذکر هامان در کنار اسامی فرعون و قارون است که از ذکر این نام، اهمیت مقام‌ هامان فهمیده می‌شود.

مرحوم طبرسی می‌گوید: هامان وزیر فرعون و قارون خزانه‌دار او بوده است. هامان در دربار فرعون آن قدر نفوذ داشت که قرآن در آیه ۶، سوره قصص از لشکریان مصر به لشکریان فرعون و هامان تعبیر می‌کند.[۲]

سوره غافر آیه ۲۴ نیز، اشاره دارد به اینکه فرعون سمبل طغیان و سرکشی و هامان که وزیر فرعون بود،[۳] سمبل شیطنت و طرحهای شیطانی و قارون مظهر ثروتمندی و یاغی‌گری و استثمارگری بود که برای حفظ ثروتش از هیچ کاری ابا نداشت.[۴]


منابع

  1. قرشی، سید علی اکبر قاموس قرآن، قم، داراکتاب الاسلامیه، ج۱۲، ۱۳۷۶، ج۷، ص۱۶۵.
  2. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، قم، دارالکتب الاسلامیه، ۱۳۷۳، ج۱۶، ص۱۶.
  3. طباطبایی، سید محمد حسین، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه محمد باقر موسی همدانی، انتشارات امیرکبیر، سال ۱۳۶۳، چاپ گلشن، ج۱۶، ص۱۲.
  4. مکارم شیرازی، ناصر، منبع پیشین، ج۲۰، ص۷۶.