نثر طوبی (کتاب)
نثر طوبی اثر کیست و چه کتابی است؟
| نثر طوبی | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات کتاب | |
| نام‌های دیگر | دایرةالمعارف لغات قرآن مجید |
| نویسنده | ابوالحسن شعرانی و محمد قریب |
| موضوع | لغات قرآن |
| زبان | فارسی |
| اطلاعات نشر | |
| محل نشر | تهران |
نثر طوبی، که دائره‌المعارف لغات قرآن مجید نیز خوانده می‌شود، واژه‌نامه‌ای قرآنی اثر ابوالحسن شعرانی و محمد قریب است. این اثر در اصل به عنوان ذیل تفسیر ابوالفتوح رازی تصحیح علامه شعرانی بود و پس از آن در دو جلد به صورت جداگانه چاپ شد. بخش اول کتاب از حرف الف تا شین نوشته علامه شعرانی و بخش دوم از حرف عین تا آخر نوشته محمد قریب است. این کتاب متضمن تفسیر و بحث‌های قرآن شناختی و کلامی است و به تبیین مفاهیم قرآنی می‌پردازد.
مباحث قرآنی، حدیثی، فلسفی، کلامی و اجتماعی از مضامین این کتاب است. روش علامه شعرانی در این کتاب اغلب بدین صورت است که ابتدا به بیان معنای لغوی واژه پرداخته و بعد آیاتی که مشتقات واژه در آن به کار رفته است آورده به تبیین و توضیح معنای واژه در آن آیات می‌پردازد.
معرفی
نثر طوبی واژه‌نامه‌ای قرآنی به زبان فارسی که بخش اول آن از الف تا شین نوشته قرآن‌شناس بزرگ علامه شعرانی است و تکمله آن از حرف عین تا آخر تألیف محمد قریب است. این اثر در اصل به عنوان ذیل تفسیر ابوالفتوح رازی که مرحوم شعرانی آن را تصحیح کرد و بر آن حواشی و تعلیقات افزوده نوشته شده است.[۱]
تفاوت این فرهنگ با سایر واژه‌نامه‌های قرآنی قدیم (غیر از مفردات راغب) و جدید این است که متضمن تفسیر و بحث‌های قرآن شناختی و کلامی است؛ یعنی صرفاً لغت معنی نیست. عنوان فرعی آن به حق دائره‌المعارف لغات قرآن مجید نهاده شده است.[۲] نثر طوبی یا دائرة‌المعارف لغات قرآن مجید به تبیین مفاهیم قرآنی پرداخته و می‌توان آن را یک دائره‌المعارف کوچک قرآن دانست؛ زیرا افزون بر آنکه همه مفاهیم قرآنی در آن نامیده است، مطالب ارائه شده ذیل هر مفهوم در گستره محدودی عرضه شده است.[۳]
دانستنی است که جلد نخست این کتاب ۳۵۸ صفحه و جلد دوم آن دارای ۶۰۴ صفحه است و با توجه به انتساب مطالب این جلد تا حرف «عین» به علامه شعرانی، حدود دویست صفحه از این جلد نگاشته ایشان بوده و باقیمانده آن به وسیله محمد قریب تکمیل شده است.[۴] چاپ دوم این اثر در سال ۱۳۹۸ق از سوی کتابفروشی اسلامیه انتشار یافته است.[۵]
نویسندگان
میرزا ابوالحسن شعرانی (۱۳۲۰–۱۳۹۳ق)، معروف به علامه شعرانی، عالم و متخصص در علوم قرآن است. وی از شخصیت‌های برجسته و دانشمند در قرن چهاردهم هجری است. میرزا هاشم آملی، عبداللّه جوادی آملی، حسن حسن‌زاده آملی، علی‌اکبر غفاری، میر جلال‌الدین محدّث ارموی از شاگردان او هستند. حاشیه بر مجمع البیان؛ تصحیح تفسیر منهج الصادقین؛ تصحیح تفسیر خلاصه منهج الصادقین؛ نور علی نور یا تعلیقات علامه شعرانی بر تفسیر ابوالفتوح رازی؛ ترجمه قرآن مجید؛ تألیف رساله قرآن هرگز تحریف نشده؛ از آثار قرآنی اوست.[۶]
روش و محتوا
نویسنده در ابتدا به بیان معنای لغوی واژه پرداخته و بعد آیاتی که مشتقات واژه در آن به کار رفته است آورده و به تبیین و توضیح معنای واژه در آن آیات می‌پردازد و به جهت اختصار هر جا لازم می‌بیند به محل ذکر آیه و تفسیر آن در تفسیر ابوالفتوح ارجاع می‌دهد. اما محمد قریب که از حرف عین تا آخر کتاب را نوشته، چون با مراجعه به تفاسیر و قاموس‌ها و معاجم قرآنی به بیان معنای واژگان می‌پرداخته است، ارجاع به تفسیر ابوالفتوح ننموده و به جای آن در پایان توضیح برخی واژه‌ها، منابع خود را ذکر نموده است.[۷]
محتوای کتاب نثر طوبی را به چهار بخش تقسیم کرده‌اند:
- مباحث قرآنی (اعجاز قرآن، قرآن و زبان نمادین، روش استدلال قرآن برای اثبات وجود خداوند).
- مباحث حدیثی (توجه به اسرائیلیات، موضوعات حدیث‌پژوهی، دیدگاه علامه شعرانی در روایات تفسیر اهل‌بیت(ع)).
- مباحث فلسفی ـ کلامی (دفاع از فلسفه و کلام، قاعده الواحد و ضرورت وجود واسطه فیض، خیر و شر از نگاه علامه شعرانی).
- مباحث سیاسی ـ اجتماعی؛ نگاهی به دیدگاه علامه شعرانی پیرامون حکومت، اعلامیه حقوق بشر از نگاه علامه شعرانی، تقابل جهان اسلام با جهان غرب از نگاه علاّمه شعرانی.[۸]
منابع
- ↑ خرمشاهی، بهاالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۱۰.
- ↑ خرمشاهی، بهاالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۱۱.
- ↑ نصیری، علی، «معرفی کتاب نثر طوبی»، شناخت نامه شیخ ابوالفتوح رازی، زمانی نژاد، علی اکبر، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۳، ص۳۷۰.
- ↑ نصیری، علی، «معرفی کتاب نثر طوبی»، شناخت نامه شیخ ابوالفتوح رازی، زمانی نژاد، علی اکبر، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۳، ص۳۷۲.
- ↑ نصیری، علی، «معرفی کتاب نثر طوبی»، شناخت نامه شیخ ابوالفتوح رازی، زمانی نژاد، علی اکبر، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۳، ص۳۷۲؛ خرمشاهی، بهاالدین، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، تهران، دوستان و ناهید، ۱۳۹۳ش، ص۲۲۱۱.
- ↑ «شخصیت‌شناسی ابوالحسن شعرانی (علامه شعرانی)»، مرکز تحقیقات کامپیوتری علموم اسلامی، بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۳ش
- ↑ «لغت‌نامه قرآن کریم: نگاهی نو به نثر طوبی (اثر علامه شعرانی)»، مشارق، بازدید: ۳۰ مرداد ۱۴۰۳ش.
- ↑ نصیری، علی، «معرفی کتاب نثر طوبی»، شناخت نامه شیخ ابوالفتوح رازی، زمانی نژاد، علی اکبر، قم، سازمان چاپ و نشر دارالحدیث، ۱۳۸۴ش، ج۳، ص۳۷۳.