فواید آیات علمی قرآن

سؤال

فواید آیات علمی قرآن چیست؟

تعدادی از آیات قرآن کریم، به‌طور مستقیم یا ضمنی، متضمن مباحث علمی است. مباحث علمی، به تنهایی مطلوب قرآن نیست، بلکه فوایدی در تفسیر علمی آیات قرآن بوده است.

فایده اوّل؛

آیات علمی در قرآن که با سایر آیات علمی مشترک‌اند، مانند آیات فقهی و آیات اخلاقی، در پی اثبات وجود خدا و توحید است. بسیاری از مباحث علمی در قرآن برای اندیشیدن است: ﴿إِنَّ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِأُولِی الْأَلْبابِ﴾(آل عمران:۱۹۰)

قرآن بعد از این‌که به آسمان‌ها و زمین و اختلاف شب و روز اشاره می‌کند، می‌فرماید: ﴿رَبَّنا ما خَلَقْتَ هذا باطِلاً﴾(آل عمران:۱۹۱) این برای پی بردن به باطل نبودن آفرینش است. در قرآن به عالم هستی و تأمل در نظم و خلقت اشاره شده است، تا عقل بشر را برای تفکر در خلقت الهی تحریک کند. آن‌گاه از مخلوق به خالق، از طبیعت به ایجادکننده آن، از مسبب به سبب و از مصنوع به صانع پی‌ببرد. خداوند فکر بشر را به سوی دقیق‌ترین، عظیم‌ترین، کوچک‌ترین و بزرگ‌ترین امور هستی فرا می‌خواند و این چیزی بود که اعراب صدر اسلام به فطرت سلیم اعتراف کردند.

فایده دوّم؛

آیات علمی برای اثبات معاد و هدف‌دار بودن خلقت آمده‌اند: ﴿فَلْیَنْظُرِ الْإِنْسانُ مِمَّ خُلِقَ۝۵خُلِقَ مِنْ ماءٍ دافِقٍ۝۶یَخْرُجُ مِنْ بَیْنِ الصُّلْبِ وَ التَّرائِبِ۝۷إِنَّهُ عَلی رَجْعِهِ لَقادِرٌ۝۸؛ انسان باید بنگرد که از چه چیز آفریده شده است؛ از یک آب جهنده آفریده شده؛ آبی که از میان پشت و سینه ها خارج می شود! مسلّماً خدا می تواند او را بازگرداند!﴾(طارق:۵–۸) در این آیه بعد از مطرح کردن مطالب علمی آفرینش انسان، بحث معاد را از آن نتیجه می‌گیرد.

﴿کَیْفَ تَکْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ کُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْیاکُمْ ثُمَّ یُمِیتُکُمْ ثُمَّ یُحْیِیکُمْ ثُمَّ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ؛ چگونه شما به خدا کفر می‌ورزید؛ همان‌طور که شما را به این جهان آورد، مجدداً شما را از قیامت یا پس از برزخ برمی‌گرداند.﴾(بقره:۲۸) در این آیه اشاره به بحث خلقت، مرگ و معاد و برانگیختن دوباره اشاره دارد. با وجود بحث علمی در این آیه، تصریح به مسئله خلقت و معاد توسط خداوند شده است.

فایده سوم؛

آیات علمی در رد عقیده کفار و مشرکان و ماده‌پرستان است؛ کسانی که می‌گفتند که هر چه هست همین دنیاست: ﴿ما هِیَ إِلاَّ حَیاتُنَا الدُّنْیا؛ چیزی جز این دنیا نیست﴾(جاثیه:۲۴) ﴿وَ ما یُهْلِکُنا إِلاَّ الدَّهْرُ؛ همین روزگار است که ما را می‌میراند﴾(جاثیه:۲۴)؛ بخشی از آیات علمی، به رد این باور پرداخته است:

﴿يَا أَيُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوا لَهُ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَنْ يَخْلُقُوا ذُبَابًا وَلَوِ اجْتَمَعُوا لَهُ وَإِنْ يَسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَيْئًا لَا يَسْتَنْقِذُوهُ مِنْهُ ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوبُ؛ شما جمع بشوید می‌توانید حتی یک مگس را بیافرینید؟ شما فکر کنید و بیندیشید آیا می‌توانید شبیه آن را ایجاد کنید؟﴾(حج:۷۳)

مطالب علمی قرآن، سه هدف توحید، معاد و رد باورهای انحرافی کفار و مشرکین را مطرح کرده است. می‌توان هر سه عنوان را در یک عنوان کلی مانند هدایت جمع کرد. هدایت به خداوند، به معاد، به ماوراء الطبیعه. جنبه‌های علمی قرآن، برای پی بردن و رسیدن برای هدف اصلی است.