بیت‌کوین
بیت‌کوین یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به واسطه، پول را به‌صورت مستقیم منتقل کنند. این رمزارز که به عنوان اولین و مهم‌ترین ارز دیجیتال شناخته می‌شود، در سال ۲۰۰۸ توسط شخص یا گروه ناشناسی به نام ساتوشی ناکاموتو اختراع شد. تراکنش‌ها در بیت‌کوین به‌وسیله یک شبکه رمزنگاری‌شده تأیید شده و در زنجیره بلوک ثبت می‌شوند. بیت‌کوین به‌عنوان یک سیستم پول الکترونیک همتا به همتا عمل می‌کند و هیچ نهاد مرکزی در آن وجود ندارد.
در مورد معاملات با رمزارزها، نظرات فقیهان مختلف است. برخی از آنها مانند حسین نوری همدانی و سید محمود هاشمی شاهرودی، این معاملات را باطل می‌دانند به دلیل عدم مشروعیت شرعی. در مقابل، برخی دیگر معتقدند که در صورت عدم وجود مفسده و شرایط خاص، این معاملات می‌تواند صحیح باشد. سید علی خامنه‌ای نیز حکم این مسئله را به مقررات جمهوری اسلامی ایران ارجاع داده است.
بیت کوین چیست؟
بیت کوین (BTC) یک ارز دیجیتال غیر متمرکز و نوعی پول الکترونیکی است که به صورت مستقل از بانک‌ها عمل می‌کند و امکان انتقال مستقیم آن از کاربر به کاربر دیگر را بدون نیاز به واسطه فراهم می‌آورد. این رمزارز که به‌عنوان پادشاه ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود، اولین ارز دیجیتال رایج بوده و ظهور آن به پیدایش سایر ارزهای دیجیتال منجر شده است. بیت کوین همچنان در صدر ارزشمندترین رمز ارزها قرار دارد.[۱]
تراکنش‌ها توسط یک شبکه به صورت رمزنگاری شده تأیید می‌شود و در یک دفتر کل توزیع شده عمومی به نام زنجیره بلوک ثبت و ضبط می‌شوند. این رمز ارز در سال ۲۰۰۸ توسط شخص یا گروهی ناشناس با نام ساتوشی ناکاموتو اختراع شد.[۲]
به‌طور خلاصه می‌توان گفت: بیت کوین سیستم پول الکترونیک همتا به همتا است.[۳]
براساس این تعریف، اول اینکه بیت کوین پول است؛ یعنی کار کرد همان پولی را دارد و هر روزه و در هرساعتی می‌توان با آن سر و کار داشت. دوم اینکه این پول الکترونیک است؛ یعنی حالت فیزیکی ندارد؛ بلکه به‌طور کامل دیجیتال است و نقل و انتقال آن هم در بستر دیجیتال اتفاق می‌افتد. سوم اینکه بیت کوین همتا به همتا است؛ یعنی واسطه یا نهاد مرکزی مانند بانک در بیت کوین وجود ندارد؛ بلکه انتقال آن به‌صورت کاملاً مستقیم از فردی به فرد دیگر و در زنجیره بلاکچین انجام می‌شود.[۴]
به گفته پژوهشگران، اهمیت صحبت در مورد رمز ارزها بخاطر مشخص شدن حکم معامله در شرع و قانون مورد بررسی فقیهان قرار گرفته است.[۵]
نظر مراجع درباره رمز ارزها و معامله آنها
برخی از فقیهان معتقدند معامله با رمزارزها باطل است.[۶]دلیل آنها فاسد بودن هر معامله‌ای است که برای مشروعیتش دلیل شرعی نیست و نظر شارع در مورد آن معلوم نباشد.[۷] همچنین عده‌ای دیگر با استناد به قواعد ناظر به فقه حکومتی معتقدند، نهادینه شدن ارزهای دیجیتال در سیستم مالی کشور اشکال دارد.[۸]برخی از فقیهان در صورت شک در قراردادهای جدید[۹]حکم به صحت آنها کرده‌اند.[۱۰]
فقیهان با مراجعه به اصول کلی و شرایط معاملات، در مورد معامله با رمزارزها چند دسته شده‌اند. باتوجه به استفتاء انجام شده از آنها برخی از آراء چنین است:
- این معاملات باطل است: حسین نوری همدانی و حسین وحید خراسانی این معاملات را باطل می‌دانند. همچنین سید محمود هاشمی شاهرودی با مبهم دانستن معاملات و تکیه بر اصاله الفساد حکم به بطلان کرده است.[۱۱]محمدجواد فاضل لنکرانی نیز با رد مالیت و پول بودن بیت‌کوین و اذعان به امکان پول‌شویی و وجود غرر حین معامله، استفاده از رمزارزها را جایز نمی‌داند.[۱۲]سید علی سیستانی در این مسئله توقف کرده و به فقیه اعلم دیگری ارجاع داده است.[۱۳]
- در صورت وجود برخی شرایط، معامله صحیح است: ۱. در صورت فروش به غیر مسلمان جایز است: ناصر مکارم شیرازی به دلیل ابهام در معامله و لطف‌الله صافی گلپایگانی با دلیل فقدان مالیت این ارزها حکم به بطلان کرده‌اند، اما فروش را به غیر مسلمان جایز می‌دانند.[۱۴] ۲. در صورت وجود شرایطی چون نبود مفسده و احتمال ضرر، صحیح است: سید موسی شبیری زنجانی معتقد است، اگر مفسده اقتصادی یا خلاف قانون نباشد، این معامله صحیح است.[۱۵]
- ارجاع به مقررات جمهوری اسلامی: سید علی خامنه‌ای حکم این مسئله را به مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران ارجاع داده است.[۱۶]
منابع
- ↑ مریم آذرفر (1403/12/15). «بیت کوین چیست». سایت نوبیتکس. دریافت‌شده در 1404/01/17. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازبینی=،|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ویکی‌پدیا (۱۳ مارس ۲۰۲۵). توسط یک شبکه به صورت رمزنگاری‌شده تأیید می‌شود و در یک دفتر کل توزیع‌شده عمومی به نام زنجیره‌بلوک ثبت و ضبط می‌شوند. این رمزارز در سال ۲۰۰۸ توسط شخص یا گروهی ناشناس با نام ساتوشی ناکاموتو اختراع شد. «تراکنش بیت کوین» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). ویکی‌پدیا. - ↑ علیرضا آقازاده (1403/9/25). «تعریف ارزهای دیجیتال». ارزدیجیتال. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ علیرضا آقازاده (1403/9/25). دیگر%20انجام%20می‌شود. «تعریف بیت کوین» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). ارزدیجیتال. تاریخ وارد شده در|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ ارزانیان، اسدی، فرزین‌فر. بررسی تحلیلی معاملات بر پایه ارز دیجیتالی از منظر فقه امامیه و نقش زنجیره بلوکی در صنایع مختلف. ج۱. ص۶۳.
- ↑ قاسمی، بیاتی (1400 ش). ارزهای دیجیتال از نگاه سیاست جنایی تقنینی ایران و فقه امامیه. ج۱. ص۵۸. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ قمی (1398ش). فقه معاملات جدید- اصل مشروعیت در معاملات. ج۱. ص۲۱. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ موسویان، عیوضلو، صدرآبادی، نوری،. تحلیل فقهی-اقتصادی استخراج ارزهای مجازی در نظام اقتصادی اسلام. ج۱. صص۶۶–۶۹.
- ↑ قاسمی، بیاتی، (1400ش). ارزهای دیجیتال از نگاه سیاست جنایی تقنینی ایران و فقه امامیه. ج۱. ص۷۳. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - ↑ قمی (1398ش). فقه معاملات جدید- اصل مشروعیت در معاملات. ج۱. صص۱–۳۹. تاریخ وارد شده در
|سال=را بررسی کنید (کمک) - ↑ سایت طیبات. «حکم شرعی بیت کوین از نظر مراجع تقلید». سایت طیبات (به https://tyb.ir/حکم-شرعی-بیت-کوین-از-نظر-مراجع-تقلید/#1537452385198-15aa4c2f-a007).
- ↑ فاضل لنکرانی. «بیت کوین، مصداق اکل مال به باطل، معامله غرری و پول‌شوئی است». سایت شبکه اجتهاد. پارامتر
|پیوند=ناموجود یا خالی (کمک) - ↑ آیت الله سیستانی. «حکم معامله ارز دیجیتال». سایت رسمی آیت الله سیستانی (به https://www.sistani.org/persian/book/26577/6021/#:~:text=مسأله%20274. و بعد%20بیان%20می%C2Ø´Ùد.). کاراکتر soft hyphen character در
|کد زبان=در موقعیت 89 (کمک); کاراکتر soft hyphen character در|نشانی=در موقعیت 89 (کمک) - ↑ مددی، خرق، شفیعی،. جستارهای فقهی حقوقی در مسئله قانونمند سازی ارزهای رمزنگاری شده. ج۱. ص۳۱۴.
- ↑ آیت الله شبیری زنجانی. العظمی%20شبیری%20زنجانی. «حکم شرعی بیت کوین از نظر مراجع تقلید» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). سایت طیبات (به https://tyb.ir/حکم-شرعی-بیت-کوین-از-نظر-مراجع-تقلید/#1537440349962-e4b479cc-1ed7:~:text=سوال%3A%20معاملات%20بیت، العظمی%20شبیری%20زنجانی.). - ↑ سید علی خامنه ای. شماره%20استفتاء%3A%20۲zky2zz. «حکم شرعی بیت کوین از نظر مراجع تقلید» مقدار
|نشانی=را بررسی کنید (کمک). سایت طیبات، سایت رهبری (به https://tyb.ir/حکم-شرعی-بیت-کوین-از-نظر-مراجع-تقلید/#1537440278884-c84ef43d-3cce:~:text=سوال%3A%20حکم%20خرید، شماره%20استفتاء%3A%20۲zky2zz.).