واژه عشق در قرآن

سؤال

آیا در قرآن کریم کلمه عشق به کار رفته است؟

واژه «عشق» و مشتقات آن، در قرآن نیامده؛ امّا کلمه محبت (دوست داشتن) مورد توجه خاص قرآن کریم قرار گرفته است؛ تا آنجا که واژه «حُبّ» (دوستی) و مشتقات آن بیش از صد بار در قرآن کریم به کار رفته و هر جا که لازم بوده از معنای عشق (شدت دوستی) تعبیر شود، از مادّه حبّ با قرینه لفظی یا معنوی استفاده شده است؛ مانند: ﴿و الّذین ءَامنوا أَشدُّ حبّاً للّه؛ و کسانی که ایمان آورده‌اند، محبت بیشتری به خدا دارند.﴾﴿.. . قد شغفها حُبّاً؛ سخت خاطرخواه او شده است.﴾﴿و تحبّون المال حبّاً جمّاً؛ و مال را دوست دارید، دوست داشتنی بسیار.﴾

در قرآن کریم، دو نوع محبّت و دوستی مورد توجه قرار گرفته است: الف) محبّت صحیح یا آسمانی و حقیقی؛ ب) محبّت باطل یا زمینی و مجازی.

آنچه بیشتر مورد توجه و عنایت قرآن است و آیات زیادی به آن اختصاص یافته، دوستی در راه خداست. قرآن کریم، نمونه‌ای از این محبّت خدایی را در سوره طه، در داستان حضرت موسی (ع) نقل می‌کند و می‌فرماید: ﴿و ما أعجلک عن قومک یموسی * قال هم أُولاءِ علی أثری و عجلتُ إلیک رَبّ لترضی﴾ و ای موسی! چه چیز تو را (دور) از قوم خودت، به شتاب واداشته است؟ گفت: اینان در پی منند، و من]ای پروردگارم![ به سویت شتافتم تا خشنود شوی .

نمونه‌های فراوان از این شاه‌کاری‌ها، در قرآن به چشم می‌خورد، به‌طور مثال در بیان مسائل جنسی و خانوادگی در عین رعایت حیا و عفاف از واژه‌های مستحکم و پر محتوی استفاده شده است. گر چه در قرآن کریم واژه عشق بکار نرفته است ولی لفظ مترادف آن یعنی (حبّ) و مشتقاتش دقیقاً ۷۸ بار آمده است.

که به چند نمونه آن اشاره می‌کنیم: ﴿و الذین آمنوا اشدّ حبّاً لله﴾ ﴿انه لحب الخیر لشدید﴾ ﴿اشدحبا لله﴾، همان عشق عرفانی و الهی است که در قرآن شریف آمده است.

محمد فؤاد عبد الباقی، معجم المفهرس لالفاظ القرآن الکریم، ماده حب.

﴿عسی ان تحبوا شیئاً و هو شر لکم﴾ ﴿احب الیکم من الله و رسوله﴾ ﴿یحبهم و یحبونه﴾.

ولی در روایات، واژه عشق و مشتقات آن بکار رفته است. از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است: «من عشق فعفّ ثمّ مات، مات شهیداً؛ کسی که عشق بورزد و عفاف پیشه کند و بمیرد شهید مرده است».

علی(ع) فرموده‌اند: «و من عشق شیئاً اعشی بصره و امرض قلبه …؛ کسی که به چیزی عشق بورزد چشم‌اش کور و قلبش نسبت به آن مریض می‌شود.