نشانه‌های روز قیامت: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۰ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۴: خط ۴:
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}
{{پاسخ}}
«اشراط» جمع «شرط» به معنی «علامت» و «ساعه» در اینجا به معنی «قیامت» است. این نشانه‌ها حوادث مهم و تکان دهنده‌ای است که قبل از قیامت رخ می‌دهد، حوادثی که قرآن بیان می‌کند، می‌توان آن را به سه گروه تقسیم کرد:
نشانه‌های روز رستاخیز در قرآن، حوادث مهم و تکان‌دهنده‌ای است که قبل از [[قیامت]] رخ می‌دهد و می‌توان آن را به سه گروه تقسیم کرد: اول: حوادث قبل از پایان جهان مثل شق‌القمر. دوم: نشانه‌های پایان جهان که با حوادثی همراه است مثل متلاشی‌شدن کوه، زلزله‌ای عظیم و شکافته‌شدن آسمان و... سوم: نشانه‌های روز قیامت همچون دگرگونی زمین و تبدیل شدن آسمان و زمین به آسمان و زمینی دیگر.


== حوادث قبل از پایان جهان ==
== حوادث قبل از پایان جهان ==
آیاتی در [[قرآن]] بیان شده است که دلالت بر نمایان شدن نشانه‌های قیامت دارد، و بعضی از این نشانه‌ها قبلاً اتفاق افتاده است، و بعضی دیگر قبل از قیامت اتفاق می‌افتد: {{قرآن|فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَه أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَه فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها}}<ref>محمد/ ۱۸.</ref> آیا آنها (افراد بی‌ایمان) جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان برپا شود، آنگاه ایمان بیاورند، در حالی که هم‌اکنون نشانه‌های آن آمده است؟ در دومین آیه، سخن از نزدیکی قیامت و یکی از نشانه آن را «شق القمر» می‌داند. {{قرآن|اقْتَرَبَتِ السَّاعَه وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ}}<ref>قمر/ ۱.</ref> قیامت نزدیک شد، و ماه از هم شکافت. علامهطباطبایی (ره) می‌فرماید: شق القمر که یکی از نشانه‌های قیامت است، در زمان رسول الله(ص) اتفاق افتاد.<ref>طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان، ترجمه آیت الله مکارم شیرازی، قم، انتشارات اسراء، ج ۱۹، ص۶۰ و ۶۱.</ref>
آیاتی در [[قرآن]] بیان شده است که دلالت بر نمایان شدن نشانه‌های قیامت دارد. بعضی از این نشانه‌ها اتفاق افتاده است و بعضی دیگر قبل از قیامت اتفاق می‌افتد: {{قرآن|فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَه أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَه فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها|ترجمه=آیا آنها (افراد بی‌ایمان) جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان برپا شود، آنگاه ایمان بیاورند، در حالی که هم‌اکنون نشانه‌های آن آمده است؟|سوره=محمد|آیه=۱۸}}  در آیه دیگر، سخن از نزدیکی قیامت آمده و یکی از نشانه‌های آن را «شق القمر» می‌داند. {{قرآن|اقْتَرَبَتِ السَّاعَه وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ|ترجمه=قیامت نزدیک شد، و ماه از هم شکافت.|سوره=قمر|آیه=۱}}


در سومین آیه، اشاره به یکی دیگر از نشانه‌های نزدیکی قیامت شده است، و آن روزی است که دود غلیظی صفحه آسمان را می‌پوشاند، و به صورت عذابی در می‌آید: {{قرآن|فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِینٍ}}<ref>دخان/ ۱۰.</ref> بعضی‌ها «دود» را در این آیه به معنای مجازی می‌دانند، چون در ادبیات عرب واژه «دخان» کنایه از شر و بلای فراگیر است.<ref>پیام قرآن، ج۶، ص۳۰.</ref>
علامه طباطبایی شق القمر را یکی از نشانه‌های قیامت می‌داند که در زمان رسول الله(ص) اتفاق افتاد.<ref>طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۸۸.</ref>


در حالی که یکی از اصحاب از پیامبر اسلام(ص) سؤال می‌کند که دخان چیست؟ پیامبر(ص) آیه فوق را تلاوت می‌کند و بعد می‌فرماید: «دودی است که بین مشرق و مغرب را پر می‌کند و چهل شبانه‌روز باقی می‌ماند، امّا مؤمن حالتی شبیه به زکام به او دست می‌دهد، و کافر همچون مستان خواهد بود، و دود از بینی و گوش‌ها و پشت او بیرون می‌آید.<ref>جلال‌الدین سیوطی، تفسیر الدر المنثور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۲ م، ج۶، ص۲۹.</ref>
ظاهر شدن دود غلیظ در آسمان یکی دیگر از نشانه‌های نزدیکی قیامت است که دود صفحه آسمان را می‌پوشاند، و به صورت عذابی در می‌آید: {{قرآن|فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِینٍ|ترجمه=پس در انتظار روزى باش كه آسمان دودى نمايان برمی‌‏آورد.|سوره=دخان|آیه=۱۰}} بعضی‌ها «دود» را در این آیه به معنای مجازی می‌دانند، چون در ادبیات عرب واژه «دخان» کنایه از شر و بلای فراگیر است.<ref>مكارم شيرازى، ناصر، پيام قرآن، تهرا، دار الكتب الإسلامية، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۳.</ref>
 
یکی از اصحاب از پیامبر اسلام(ص) سؤال می‌کند که دخان چیست؟ پیامبر(ص) آیه فوق را تلاوت می‌کند و بعد می‌فرماید: {{متن عربی|دودی است که بین مشرق و مغرب را پر می‌کند و چهل شبانه‌روز باقی می‌ماند، امّا مؤمن حالتی شبیه به زکام به او دست می‌دهد، و کافر همچون مستان خواهد بود، و دود از بینی و گوش‌ها و پشت او بیرون می‌آید.}}<ref>سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۲م، ج۶، ص۲۹.</ref>


== نشانه‌های پایان جهان ==
== نشانه‌های پایان جهان ==
از بخش دیگری از آیات قرآن استفاده می‌شود که در پایان این جهان، انقلاب عظیم در کائنات و آسمان و زمین رخ می‌دهد؛ و مرگ این جهان، مرگ تدریجی نیست، بلکه ناگهانی و دفعی و توأم با حوادث تکان دهنده است. البتّه بعضی‌ها مرگ جهان را تدریجی می‌دانند. یعنی این‌که تمام موجودات حتی آسمان و زمین حرکت آنها به سوی معاد است. طبق نص صریح قرآن این آسمان و زمین تبدیل به آسمان و زمین دیگر می‌شوند: {{قرآن|یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ}}<ref>. ابراهیم/ ۴۸.</ref> روزی است که زمین به غیر این زمین، مبدّل شده و آسمان‌ها نیز به غیر این آسمان‌ها، مبدّل می‌شوند.
از بخش دیگری از آیات قرآن استفاده می‌شود که در پایان این جهان، انقلاب عظیم در کائنات و آسمان و زمین رخ می‌دهد و مرگ این جهان، مرگ تدریجی نیست، بلکه ناگهانی و دفعی و توأم با حوادث تکان‌دهنده است. البته بعضی‌ها مرگ جهان را تدریجی می‌دانند. یعنی این‌که تمام موجودات حتی آسمان و زمین حرکت آنها به سوی معاد است. طبق صریح قرآن این آسمان و زمین تبدیل به آسمان و زمین دیگر می‌شوند: {{قرآن|یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ|ترجمه=روزی است که زمین به غیر این زمین، مبدل شده و آسمان‌ها نیز به غیر این آسمان‌ها، مبدل می‌شوند.|سوره=ابراهیم ۴۸}}


اگر خوب دقت کنیم، زمین و آسمان همین الآن در حرکت به سوی آن نقطه هستند چون جبنه مادّی دارند، و در عین حال قدرت لایزال الهی نیز به آن حاکم است. یعنی متلاشی شدن زمین و آسمان قبل از قیامت هم جنبه طبیعی دارد، به فاصله این‌که مادی است و همیشه در حال حرکت و افول است؛ و هم جنبه قدرت الهی دارد؛ و چون هیچ حرکتی به توسط فیض الهی صورت نمی‌گیرد، و متلاشی شدن زمین و آسمان بر امر او صورت می‌گیرد.<ref>شجاعی، محمد، معاد، تهران، انتشارات سمیه، چاپ اول، ۱۳۶۲، ص۶۸.</ref>
=== بعضی از حوادث پایان جهان===
# '''متلاشی شدن کوه‌ها:''' قرآن برای متلاشی شدن کوه‌ها، هشت مرحله را ذکر می‌کند: مرحله نخست: کوه‌ها به لرزه در می‌آیند.<ref>سوره مزمل، آیه ۱۴.</ref> مرحله دوّم: از جا کنده می‌شوند.<ref>سوره حاقه، آیه ۱۴.</ref> مرحله سوّم: به حرکت در می‌آیند<ref>سوره طور، آیه۱۰.</ref> مرحله چهارم: درهم کوبیده می‌شوند<ref>سوره حاقه، آیه۱۴.</ref> مرحله پنجم: به صورت توده‌ای از شن‌های متراکم در می‌آیند.<ref>سوره مزمل، آیه ۱۴.</ref> مرحله ششم: به صورت گرد و غبار پراکنده می‌شوند<ref>سوره واقعه، آیه۶–۵.</ref> مرحله هفتم: به شکل پشم‌های حلاجی که با تندباد حرکت کند، و تنها رنگی از آنها در آسمان دیده شود: در می‌آیند<ref>سوره قارعه، آیه۵.</ref> و سرانجام در آخرین مرحله، شبحی از آنها همچون شبح یک سراب در یک بیابان خشک باقی می‌ماند.<ref>سوره نبأ، آیه۲۰.</ref>
# '''انفجار دریاها:''' یکی دیگر از نشانه‌های پایان این جهان، انفجار دریاها است {{قرآن|وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ |ترجمه=آن زمان که دریاها منفجر گردد.|سوره=انفطار|آیه=۳}}
# '''زلزله‌های عظیم و ویرانگر:''' {{قرآن|إِنَّ زَلْزَلَه السَّاعَه شَیْءٌ عَظِیمٌ|ترجمه=چرا كه زلزله رستاخيز امرى هولناك است.|سوره=حج|آیه=۱}} سپس می‌افزاید: {{قرآن|ترجمه=روزی که آن را می‌بینید (چنان گرفتار وحشت می‌شوید که) مادران شیرده کودکان خود را فراموش می‌کنند، هر زن بارداری جنین خود را به زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند، ولی عذاب خدا شدید است.|سوره=حج|آیه=۲}}
# '''تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان:''' {{قرآن|إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ|ترجمه=در آن هنگام که طومار خورشید درهم پیچیده شود و ستارگان تاریک گردد.|سوره=تکویر|آیه=۲}}
# '''شکافتن کرات آسمانی:''' {{قرآن|إِذَا السَّماءُ انْشَقَّت‏|ترجمه=در آن هنگام که آسمان (کرات آسمانی) شکافته شود.|سوره=انشقاق|آیه=۱}}


از جمله ای از این حوادث:
== نشانه‌های شروع قیامت ==
 
در آغاز رستاخیز نیز حوادث عظیمی رخ می‌دهد: {{قرآن|ترجمه=وعده الهی در آن روز تحقق می‌یابد که این زمین به زمین دیگر و آسمان‌ها (به آسمان دیگر) مبدل می‌شود و انسان‌ها در پیشگاه خداوند واحد قهّار ظاهر می‌گردند.|سوره=ابراهیم|آیه=۴۸}}
۱. متلاشی شدن کوه‌ها: قرآن برای متلاشی شدن کوه‌ها، هشت مرحله را ذکر می‌کند: نخست: کوه‌ها به لرزه در می‌آیند.<ref>مزمل/ ۱۴.</ref> در مرحله دوّم: از جا کنده می‌شوند.<ref>حاقه/ ۱۴.</ref> در مرحله سوّم: به حرکت در می‌آیند<ref>طور/ ۱۰.</ref> در مرحله چهارم: درهم کوبیده می‌شوند<ref>حاقه/ ۱۴.</ref> در مرحله پنجم: به صورت توده‌ای از شن‌های متراکم در می‌آیند.<ref>مزمل/ ۱۴.</ref> در مرحله ششم: به صورت گرد و غبار پراکنده می‌شوند<ref>واقعه/۶–۵.</ref> در مرحله هفتم: به شکل پشم‌های حلاجی که با تندباد حرکت کند، و تنها رنگی از آنها در آسمان دیده شود: در می‌آیند<ref>قارعه/ ۵.</ref> و سرانجام در آخرین مرحله، شبحی از آنها همچون شبح یک سراب در یک بیابان خشک باقی می‌ماند.<ref>نبأ/ ۲۰.</ref> آیا این انفجارات از راه نظام اتمی آنهاست یا از بیرون به آن ضربه‌ای می‌خورد؟ هیچ‌کس به درستی نمی‌تواند پاسخ آن را بدهد و علم نیز از آن عاجز است.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، قم، انتشارات مدرسه امیرالمؤمنین(ع)، چاپ چهارم، ۱۳۷۴، ج۶، ص۳۰.</ref>


۲. انفجار دریاها: یکی دیگر از نشانه‌های پایان این جهان، انفجار دریاها است {{قرآن|و اذا البحار فُجّرت}}<ref>انفطار/ ۳.</ref> آن زمان که دریاها منفجر گردد.
نشانه دیگر این است: {{قرآن|ترجمه=هنگامی که زمین شدیداً به لرزه درآید و بارهای سنگین خود را خارج سازد.|سوره=زلزال|آیه=۱و۲}}


۳. زلزله‌های عظیم و ویرانگر: {{قرآن|إِنَّ زَلْزَلَه السَّاعَه شَیْءٌ عَظِیمٌ}} زلزله رستاخیز مطلب مهمی است. سپس می‌افزاید: «روزی که آن را می‌بینید (چنان گرفتار وحشت می‌شوید که) مادران شیرده کودکان خود را فراموش می‌کنند، هر زن بارداری جنین خود را به زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند، ولی عذاب خدا شدید است.»<ref>حج۲–۱.</ref>
زلزله‌ای که سرتاسر زمین را به هنگام رستاخیز روی می‌دهد و تمام دفینه‌ها و انسان‌ها را از قبرها بیرون می‌ریزند.


۴. تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان: {{قرآن|إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ}}<ref>. تکویر/ ۲.</ref> در آن هنگام که طومار خورشید درهم پیچیده شود و ستارگان تاریک گردد.
دگرگونی سطح زمین یکی دیگر از نشانه‌های شروع رستاخیز است؛ به گونه‌ای که زمین به صورت کاملا مسطح در می‌آید و انسان‌ها همگی به‌طور آشکارا به صفحه آن ظاهر می‌شوند: {{قرآن|وَ یَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَی الْأَرْضَ بارِزَه وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً|ترجمه=به خاطر بیاور روزی را که کوه‌ها را به حرکت درمی‌آوریم، و زمین را آشکار و مسطح می‌بینی، و همه انسان‌ها را محشور می‌کنیم، و احدی را فروگذار نخواهیم کرد.|سوره=کهف[۱۸]|آیه=۴۷}}


{{قرآن|وَ إِذَا الْکَواکِبُ انْتَثَرَتْ}}<ref>انفطار/ ۲.</ref>


۵. شکافتن کرات آسمانی: {{قرآن|اذ السماء انشقّت}} در آن هنگام که آسمان (کرات آسمانی) شکافته شود.<ref>انشقاق/ ۱؛ حاقه/ ۱۶؛ فرقان/ ۲۵؛ انفطار/ ۱.</ref>
== نشانه‌های شروع قیامت ==
در آغاز رستاخیز نیز حوادث عظیمی رخ می‌دهد: «وعده الهی در آن روز تحقق می‌یابد که این زمین به زمین دیگر و آسمان‌ها (به آسمان دیگر) مبدل می‌شود و انسان‌ها در پیشگاه خداوند واحد قهّار ظاهر می‌گردند.<ref>ابراهیم/ ۴۸.</ref>
نشانه دیگر این است که: «هنگامی که زمین شدیداً به لرزه درآید و بارهای سنگین خود را خارج سازد،<ref>زلزال/ ۲–۱.</ref>
زلزله‌ای که سرتاسر زمین را به هنگام رستاخیز روی می‌دهد، و تمام دفینه‌ها و انسان‌ها را از قبرها بیرون می‌ریزند.
دگرگونی سطح زمین یکی دیگر از نشانه‌های شروع رستاخیز است که به گونه‌ای که زمین به صورت کاملاً مسطح در می‌آید، و انسان‌ها همگی به‌طور آشکارا به صفحه آن ظاهر می‌شوند: {{قرآن|وَ یَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَی الْأَرْضَ بارِزَه وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً}} به خاطر بیاور روزی را که کوه‌ها را به حرکت درمی‌آوریم، و زمین را آشکار و مسطح می‌بینی، و همه انسان‌ها را محشور می‌کنیم، و احدی را فروگذار نخواهیم کرد.<ref>کهف/ ۴۷.</ref> این بود بحث‌های مربوط به «اشراط الساعه» و نشانه‌های قیامت که در سه بخش با استفاده از آیات قرآن مجید مطرح گردید.<ref>ر. ک. مکارم شیرازی، ناصر، پیام قرآن، قم، انتشارات مدرسه امیرالمؤمنین، چ چهارم، ۱۳۷۴، ج۶، ص۴۵–۲۱ و ر.ک. منشور جاوید، سبحانی، جعفر، قم، انتشارات مؤسسه سیدالشهدا، چاپ اول، ۱۳۶۹، ج۹، ص۲۶۴ – ۲۵۵.</ref>
<span></span>
{{مطالعه بیشتر}}
{{مطالعه بیشتر}}


== مطالعه بیشتر ==
== مطالعه بیشتر ==
۱. تفسیر نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج۲۶، ص۱۷۰، ج۲۱، ص۴۴۶ – ۴۵۰.
* تفسیر نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج۲۶، ص۱۷۰، ج۲۱، ص۴۴۶ – ۴۵۰.
 
* تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۲۰، ص۶۸۹.
۲. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۲۰، ص۶۸۹.
* پیام قرآن، آیت الله مکارم شیرازی، ج۶، ص۴۵–۲۱.
 
* منشور جاوید، استاد جعفر سبحانی، ج۹، ص۲۶۴ – ۲۵۵.
۳. پیام قرآن، آیت الله مکارم شیرازی، ج۶، ص۴۵–۲۱.
 
۴. منشور جاوید، استاد جعفر سبحانی، ج۹، ص۲۶۴ – ۲۵۵.
 
<span></span>


== منابع ==
== منابع ==
خط ۵۹: خط ۴۷:
{{شاخه
{{شاخه
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
  | شاخه اصلی = علوم و معارف قرآن
|شاخه فرعی۱ = معادشناسی در قرآن
| شاخه فرعی۱ = معاد در قرآن
|شاخه فرعی۲ = اثبات معاد
| شاخه فرعی۲ = اثبات معاد
|شاخه فرعی۳ =
| شاخه فرعی۳ =
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه = شد
  | تیترها =
  | تیترها = شد
  | ویرایش =
  | ویرایش = شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی = شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
  | تغییر مسیر =
  | تغییر مسیر =
  | ارجاعات =
  | ارجاعات =
| بازبینی نویسنده =
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت = ج
  | کیفیت =
  | کیفیت = ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۲ مارس ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۳۴

سؤال

علائم و نشانه‌های (اشراط الساعه) روز رستاخیر را بیان نمائید؟

نشانه‌های روز رستاخیز در قرآن، حوادث مهم و تکان‌دهنده‌ای است که قبل از قیامت رخ می‌دهد و می‌توان آن را به سه گروه تقسیم کرد: اول: حوادث قبل از پایان جهان مثل شق‌القمر. دوم: نشانه‌های پایان جهان که با حوادثی همراه است مثل متلاشی‌شدن کوه، زلزله‌ای عظیم و شکافته‌شدن آسمان و... سوم: نشانه‌های روز قیامت همچون دگرگونی زمین و تبدیل شدن آسمان و زمین به آسمان و زمینی دیگر.

حوادث قبل از پایان جهان

آیاتی در قرآن بیان شده است که دلالت بر نمایان شدن نشانه‌های قیامت دارد. بعضی از این نشانه‌ها اتفاق افتاده است و بعضی دیگر قبل از قیامت اتفاق می‌افتد: ﴿فَهَلْ یَنْظُرُونَ إِلاَّ السَّاعَه أَنْ تَأْتِیَهُمْ بَغْتَه فَقَدْ جاءَ أَشْراطُها؛ آیا آنها (افراد بی‌ایمان) جز این انتظاری دارند که قیامت ناگهان برپا شود، آنگاه ایمان بیاورند، در حالی که هم‌اکنون نشانه‌های آن آمده است؟(محمد:۱۸) در آیه دیگر، سخن از نزدیکی قیامت آمده و یکی از نشانه‌های آن را «شق القمر» می‌داند. ﴿اقْتَرَبَتِ السَّاعَه وَ انْشَقَّ الْقَمَرُ؛ قیامت نزدیک شد، و ماه از هم شکافت.(قمر:۱)

علامه طباطبایی شق القمر را یکی از نشانه‌های قیامت می‌داند که در زمان رسول الله(ص) اتفاق افتاد.[۱]

ظاهر شدن دود غلیظ در آسمان یکی دیگر از نشانه‌های نزدیکی قیامت است که دود صفحه آسمان را می‌پوشاند، و به صورت عذابی در می‌آید: ﴿فَارْتَقِبْ یَوْمَ تَأْتِی السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِینٍ؛ پس در انتظار روزى باش كه آسمان دودى نمايان برمی‌‏آورد.(دخان:۱۰) بعضی‌ها «دود» را در این آیه به معنای مجازی می‌دانند، چون در ادبیات عرب واژه «دخان» کنایه از شر و بلای فراگیر است.[۲]

یکی از اصحاب از پیامبر اسلام(ص) سؤال می‌کند که دخان چیست؟ پیامبر(ص) آیه فوق را تلاوت می‌کند و بعد می‌فرماید: «دودی است که بین مشرق و مغرب را پر می‌کند و چهل شبانه‌روز باقی می‌ماند، امّا مؤمن حالتی شبیه به زکام به او دست می‌دهد، و کافر همچون مستان خواهد بود، و دود از بینی و گوش‌ها و پشت او بیرون می‌آید.»[۳]

نشانه‌های پایان جهان

از بخش دیگری از آیات قرآن استفاده می‌شود که در پایان این جهان، انقلاب عظیم در کائنات و آسمان و زمین رخ می‌دهد و مرگ این جهان، مرگ تدریجی نیست، بلکه ناگهانی و دفعی و توأم با حوادث تکان‌دهنده است. البته بعضی‌ها مرگ جهان را تدریجی می‌دانند. یعنی این‌که تمام موجودات حتی آسمان و زمین حرکت آنها به سوی معاد است. طبق صریح قرآن این آسمان و زمین تبدیل به آسمان و زمین دیگر می‌شوند: ﴿یَوْمَ تُبَدَّلُ الْأَرْضُ غَیْرَ الْأَرْضِ وَ السَّماواتُ؛ روزی است که زمین به غیر این زمین، مبدل شده و آسمان‌ها نیز به غیر این آسمان‌ها، مبدل می‌شوند.(ابراهیم ۴۸)

بعضی از حوادث پایان جهان

  1. متلاشی شدن کوه‌ها: قرآن برای متلاشی شدن کوه‌ها، هشت مرحله را ذکر می‌کند: مرحله نخست: کوه‌ها به لرزه در می‌آیند.[۴] مرحله دوّم: از جا کنده می‌شوند.[۵] مرحله سوّم: به حرکت در می‌آیند[۶] مرحله چهارم: درهم کوبیده می‌شوند[۷] مرحله پنجم: به صورت توده‌ای از شن‌های متراکم در می‌آیند.[۸] مرحله ششم: به صورت گرد و غبار پراکنده می‌شوند[۹] مرحله هفتم: به شکل پشم‌های حلاجی که با تندباد حرکت کند، و تنها رنگی از آنها در آسمان دیده شود: در می‌آیند[۱۰] و سرانجام در آخرین مرحله، شبحی از آنها همچون شبح یک سراب در یک بیابان خشک باقی می‌ماند.[۱۱]
  2. انفجار دریاها: یکی دیگر از نشانه‌های پایان این جهان، انفجار دریاها است ﴿وَ إِذَا الْبِحارُ فُجِّرَتْ؛ آن زمان که دریاها منفجر گردد.(انفطار:۳)
  3. زلزله‌های عظیم و ویرانگر: ﴿إِنَّ زَلْزَلَه السَّاعَه شَیْءٌ عَظِیمٌ؛ چرا كه زلزله رستاخيز امرى هولناك است.(حج:۱) سپس می‌افزاید: ﴿روزی که آن را می‌بینید (چنان گرفتار وحشت می‌شوید که) مادران شیرده کودکان خود را فراموش می‌کنند، هر زن بارداری جنین خود را به زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند، ولی عذاب خدا شدید است.(حج:۲)
  4. تاریک شدن خورشید و ماه و ستارگان: ﴿إِذَا الشَّمْسُ کُوِّرَتْ وَ إِذَا النُّجُومُ انْکَدَرَتْ؛ در آن هنگام که طومار خورشید درهم پیچیده شود و ستارگان تاریک گردد.(تکویر:۲)
  5. شکافتن کرات آسمانی: ﴿إِذَا السَّماءُ انْشَقَّت‏؛ در آن هنگام که آسمان (کرات آسمانی) شکافته شود.(انشقاق:۱)

نشانه‌های شروع قیامت

در آغاز رستاخیز نیز حوادث عظیمی رخ می‌دهد: ﴿وعده الهی در آن روز تحقق می‌یابد که این زمین به زمین دیگر و آسمان‌ها (به آسمان دیگر) مبدل می‌شود و انسان‌ها در پیشگاه خداوند واحد قهّار ظاهر می‌گردند.(ابراهیم:۴۸)

نشانه دیگر این است: ﴿هنگامی که زمین شدیداً به لرزه درآید و بارهای سنگین خود را خارج سازد.(زلزال:۱و۲)

زلزله‌ای که سرتاسر زمین را به هنگام رستاخیز روی می‌دهد و تمام دفینه‌ها و انسان‌ها را از قبرها بیرون می‌ریزند.

دگرگونی سطح زمین یکی دیگر از نشانه‌های شروع رستاخیز است؛ به گونه‌ای که زمین به صورت کاملا مسطح در می‌آید و انسان‌ها همگی به‌طور آشکارا به صفحه آن ظاهر می‌شوند: ﴿وَ یَوْمَ نُسَیِّرُ الْجِبالَ وَ تَرَی الْأَرْضَ بارِزَه وَ حَشَرْناهُمْ فَلَمْ نُغادِرْ مِنْهُمْ أَحَداً؛ به خاطر بیاور روزی را که کوه‌ها را به حرکت درمی‌آوریم، و زمین را آشکار و مسطح می‌بینی، و همه انسان‌ها را محشور می‌کنیم، و احدی را فروگذار نخواهیم کرد.(کهف[۱۸]:۴۷)



مطالعه بیشتر

  • تفسیر نمونه، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج۲۶، ص۱۷۰، ج۲۱، ص۴۴۶ – ۴۵۰.
  • تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج۲۰، ص۶۸۹.
  • پیام قرآن، آیت الله مکارم شیرازی، ج۶، ص۴۵–۲۱.
  • منشور جاوید، استاد جعفر سبحانی، ج۹، ص۲۶۴ – ۲۵۵.

منابع

  1. طباطبايى، محمدحسين، الميزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، ۱۳۷۴ش، ج۱۹، ص۸۸.
  2. مكارم شيرازى، ناصر، پيام قرآن، تهرا، دار الكتب الإسلامية، چاپ نهم، ۱۳۸۶ش، ج۶، ص۲۳.
  3. سیوطی، جلال‌الدین، الدر المنثور، بیروت، دارالکتب العلمیه، ۱۹۹۲م، ج۶، ص۲۹.
  4. سوره مزمل، آیه ۱۴.
  5. سوره حاقه، آیه ۱۴.
  6. سوره طور، آیه۱۰.
  7. سوره حاقه، آیه۱۴.
  8. سوره مزمل، آیه ۱۴.
  9. سوره واقعه، آیه۶–۵.
  10. سوره قارعه، آیه۵.
  11. سوره نبأ، آیه۲۰.