شیعه بودن مأمون: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
جزبدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{شروع متن}} | {{شروع متن}} | ||
{{سوال}} | {{سوال}} | ||
آیا مأمون شیعه بوده است؟ دیدگاه شهید مطهری در این باره چیست؟ | آیا مأمون شیعه بوده است؟ دیدگاه شهید مطهری در این باره چیست؟ | ||
| خط ۴۹: | خط ۴۴: | ||
== منابع == | == منابع == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
{{شاخه | |||
| شاخه اصلی = ادیان و مذاهب | |||
|شاخه فرعی۱ = شیعه امامیه | |||
|شاخه فرعی۲ = تاریخ شیعه | |||
|شاخه فرعی۳ = | |||
}} | |||
{{تکمیل مقاله | {{تکمیل مقاله | ||
| شناسه = شد | | شناسه = شد | ||
نسخهٔ ۱۹ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۱۲:۱۶
آیا مأمون شیعه بوده است؟ دیدگاه شهید مطهری در این باره چیست؟
مأمون رفتارهای شیعه‌گونه‌ای داشته، که آنها را ظاهرسازی برای نگه‌داشتن پایه‌های حکومتش دانسته‌اند. مأمون به دلیل جمعیت زیاد شیعیان، محبوبیت امام رضا(ع) و نارضایتی مردم از سیاست‌های ضد شیعیِ عباسیان، در ظاهر شیوه دوستی با علویان و اهل بیت(ع) را در پیش گرفت و سرانجام، وقتی حضور امام رضا(ع) را برای حکومت خود خطرآفرین دید، او را به شهادت رساند.
شهید مرتضی مطهری نیز، مأمون را شیعه ندانسته و تنها او را متمایل به تشیع دانسته است.
سیاست کلی عباسیان درباره شیعه
مأمون یکی از خلفای سلسله عباسیان است. عباسیان در آغاز با نام اهل بیت(ع) و با انگیزه خونخواهی از شهیدان علوی روی کار آمدند. آنها برای رسیدن به حکومت و پیشبرد اهداف خود از محبوبیّت اهل بیت(ع) و علویان بهره جسته، ولی پس از دست یافتن به حکومت، نسبت به سادات علوی و حامیان اهل بیت(ع) سیاست‌های خشونت‌آمیز در پیش گرفتند. دلیل بکارگیری سیاست‌های خشن، خطری بود که آنها از جانب علویان احساس می‌کردند.[۱]
این شیوه، سیاست هفتاد ساله عباسیان درباره علویان بوده است، تا زمانی که مأمون به خلافت رسید و به امام رضا(ع) پیشنهاد کرد خلافت را بپذیرد و هنگامی که این پیشنهاد پذیرفته نشد، او را به سِمَت ولایتعهدی خود انتخاب کرد.
.
دلایل تشیع مأمون
برای شیعه بودن مأمون دلایل و شواهدی ذکر شده که برخی از آنها چنین است:
- مأمون در بغداد، مجلسی از فقیهان و عالمان برگزار کرد تا برتری امام علی(ع) را بر دیگر صحابه اثبات کند.
- او از شیعیان نیز در امر حکومت‌داری استفاده کرد.
- مأمون در سال ۲۱۱ق به صورت رسمی اعلام کرد که امام علی(ع) برترین صحابه رسول خدا است. او خواست تا لعن بر معاویه را بر در و دیوار بنویسند.
- زنی که برای گرفتن حق خود نزد مأمون آمده بود، به حق پیامبر(ص)، امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، و به حق کسانی که حقشان غصب شده و نیز به حق اهل کساء قسم داد. شیوه قسم دادن زن، نشان می‌دهد مخاطب وی (مأمون) شیعه بوده است.[۲]
نقد و بررسی
رفتارهای شیعه‌گونه مأمون را، تظاهر و ریاکاری برای نگه‌داشتن پایه‌های حکومت خود دانسته‌اند. مأمون به دلیل جمعیت زیاد شیعیان، محبوبیت امام رضا(ع) و نارضایتی مردم از شیوه حکومت‌داری پدرانش، در ظاهر روش دوستی با علویان را انتخاب کرد و به این وسیله افکار عمومی را متوجّه خود ساخت. او در ظاهر امام علی(ع) را از ابوبکر و عمر خلیفه اول و دومِ اهل سنت، معرفی کرده و خود را شیعه می‌دانست.
واگذاری خلافت و سپس ولایتعهدی به امام رضا(ع) نیز، برای حفظ قدرت و تثبیت موقعیت مأمون بود؛ چراکه سرانجام، وقتی حضور امام رضا(ع) را برای حکومت خود خطرآفرین دید، او را به وسیله زهر مسموم کرده و به شهادت رساند.[۳]
دیدگاه شهید مطهری
شهید مرتضی مطهری مأمون را شیعه مذهب ندانسته؛ اگر چه معتقد است او تمایلِ روحی و فکری به تشیع داشته است.[۴] به نظر او، مأمون به مباحث عقلی و استدلالی علاقه داشت و از این نظر، به شیعه که بر پایه عقل و استدلال استوار است متمایل بود.[۴]
رسول جعفریان، تاریخ‌پژوه معاصر، بر این باور است که مأمون عقیده داشت امام علی(ع) از دیگر صحابه برتر، و برای خلافت از آنها شایسته‌تر بوده است. به نظر جعفریان، مأمون در همین اندازه، که باور به برتری امام علی(ع) داشته، شیعه بوده است.[۵]
مطالعه بیشتر
- اسلام و ایران، داوود الهامی.
- سیری در تاریخ تشیّع، داوود الهامی.
- تاریخ تشیّع در ایران، رسول جعفریان.
- مجموعه آثار، ج۱۸، مرتضی مطهّری.
- فرهنگ عقاید و مذاهب اسلامی، جعفر سبحانی.
منابع
- ↑ الهامی، داود، سیری در تاریخ تشیّع، انتشارات مکتب اسلام، چ اوّل، ۱۳۷۵، ص۶۰۰.
- ↑ تاریخ تشیّع در ایران، ص۲۸۰.
- ↑ ربانی گلپایگانی، علی، فرق و مذاهب کلامی، مرکز جهانی علوم اسلامی. چ سوّم، ۸۳، ص۴۸.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ مطهّری، مرتضی، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، چ اول، ۷۸، ج۱۸، ص۱۱۸.
- ↑ جعفریان، رسول، تاریخ تشیّع در ایران، ج۱، ص۲۸۰.