شفاعت در قرآن: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۹ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{در دست ویرایش|کاربر=A.rezapour}}
{{شروع متن}}
{{شروع متن}}
{{سوال}}
{{سوال}}
شفاعت در قرآن را توضیح دهید
شفاعت در قرآن را توضیح دهید.
{{پایان سوال}}
{{پایان سوال}}
{{پاسخ}}بیان آیات قرآن در باب شفاعت، در تقابل با مشرکین است که بت‌ها را شفیع خود می‌پنداشتند. نگاه قرآن در مورد شفاعت در آیات متعددی بیان شده است که بعضی از آنها شفاعت از غیر خداوند را رد می‌کند و در برخی دیگر شفاعت را همراه با اذن خداوند بیان کرده است.
{{پاسخ}}بیان آیات قرآن در باب [[شفاعت]]، در تقابل با مشرکین است که بت‌ها را شفیع خود می‌پنداشتند. نگاه قرآن در مورد شفاعت در آیات متعددی بیان شده است که بعضی از آنها شفاعت از غیر خداوند را رد می‌کند و در برخی دیگر شفاعت را همراه با اذن خداوند بیان کرده است.


شفاعت از باورهای دینی شیعیان است که علاوه بر پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار (ع) را از شفیعان می‌دانند که شیعیان را نزد خداوند شفاعت می‌کنند.
شفاعت از باورهای دینی شیعیان است که علاوه بر [[پیامبر اکرم(ص)]]، [[ائمه اطهار(ع)]] را از شفیعان می‌دانند که شیعیان را نزد خداوند شفاعت می‌کنند.


== معنای شفاعت ==
== معنای شفاعت ==
اهل لغت، شفاعت را از شفع می‌دانند به معنای جفت. منضم کردن و جفت کردن چیزی به چیز دیگر. خلاف وتر که به معنای فرد است.
اهل لغت، شفاعت را از شفع می‌دانند به معنای جفت. منضم کردن و جفت کردن چیزی به چیز دیگر. خلاف وتر که به معنای فرد است. شفاعت در لسان عامه به این گفته می‌شود که شخص شفیع از موقعیت و شخصیت و نفوذ خود استفاده کرده و نظر شخص صاحب قدرتی را در مورد مجازات زیردستان خود عوض کند.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۱، ص ۲۲۴.</ref>


== نگاه قرآن به موضوع شفاعت ==
== نگاه قرآن به موضوع شفاعت ==
شفاعت با مشتقات خود، سی و یک مرتبه در قرآن تکرار شده است و فقط در یک مورد معنای اصطلاحی خود را ندارد که به معنای زوج آمده است. در دوازده آیه، مورد مستقیم خطاب به کفار است. در سه مورد از قول کفار نقل می‌کند. در پنج مورد، خطاب عام است که تلویحاً به کفار توجه دارد یا درباره معاد صحبت می‌کند. در چهار مورد از خداوند صحبت می‌کند و تنها در یک مورد مؤمنان خطاب قرار می‌گیرند که درباره معاد است. شفاعت در قرآن، سه بار با کلمه «ولی» (سرپرست و یاور)، یک بار با «حمیم» (دوست)، و یک بار با «خُلة» (دوست) آمده است.
شفاعت با مشتقات خود، سی و یک مرتبه در قرآن تکرار شده است و فقط در یک مورد معنای اصطلاحی خود را ندارد که به معنای زوج آمده است. در دوازده آیه، مورد مستقیم خطاب به کفار است. در سه مورد از قول کفار نقل می‌کند. در پنج مورد، خطاب عام است که تلویحاً به کفار توجه دارد یا درباره معاد صحبت می‌کند. در چهار مورد از خداوند صحبت می‌کند و تنها در یک مورد مؤمنان خطاب قرار می‌گیرند که درباره معاد است. شفاعت در قرآن، سه بار با کلمه «ولی» (سرپرست و یاور)، یک بار با «حمیم» (دوست)، و یک بار با «خُلة» (دوست) آمده است.


=== شفاعت منحصر در خداوند ===
برخی با توجه با آیاتی که شفاعت را رد می‌کنند می‌گویند: «با باز بودن راه شفاعت آئین و شریعت در نظر عامه سست می‌شود و احکام دگرگون می‌گردد و این بر خلاف حکمت بعثت پیمبران و تشریع شرایع است بلکه منشأ اختلال نظم و ترویج گناه می‌گردد چنان‌که در بعضی از امم که به این آرزوها مغرورند دیده می‌شود و چه بسا اینگونه مغروران از مردمی که دین بر آنها حاکم نیست و تنها قوانین و و جدان بر آنها حکومت می‌کند گناه و قانون‌شکنی‌شان بیشتر می‌گردد زیرا اینها به امید و اتکاء بشفاعت شافعین سد وجدان را مانند حدود دین درهم می‌شکنند و به هر گناهی خود را می‌آلایند و از هر اقدام بخیر و توجه بصلاح و اصلاحی وامانده می‌گردند. از سوی دیگر ناامیدی و یأس، مجرم و گناهکار را بیشتر بجرم و گناه می‌آلاید و از توجه بخیر بازمی‌دارد و بر شقاوتش می‌افزاید، گر چه در توبه بروی همه باز است، ولی توبه که برگشت و تحول و انقلاب کامل است برای همه یکباره آسان نیست مگر آنکه امید به دستگیری و کشش حق و نمایندگان او آهسته آهسته گناهکار را مستعد توبه گرداند، و در میان بیم و امید او را از یأس و تسلیم به شر و غرور و سرکشی بر خیر، بدارد، پس اصل شفاعت محدود، و نوید بآن از اصول خیر و رحمت و تربیت است.»<ref>طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، ج۱، ص۱۵۰.</ref>
در بیشتر آیات مربوط به شفاعت، به‌طور کل این امر از غیر خداوند سلب شده و آن را تنها، منحصر به خداوند می‌داند. این آیات، شفیع را در برابر خدا قرار می‌دهد. به مشرکین می‌گوید شما هیچ شفیع و یاوری ندارید. هیچ دوست و کمک کننده ای ندارید که شما را از عتاب دوزخ، نجات دهد. هیچ‌کس قدرت آن را ندارد تا شما را از عدل خداوند، کنار کشد و به تعبیر دیگر، امر حسابرسی، به شما تعلق نگیرد. هیچ احدی، اینگونه قدرتی ندارد و خدا هم چنین قدرتی به کسی تفویض نکرده است. نه به جانداری و نه به بی جانی. این امر، مخصوص اوست. به پیامبر به صراحت می‌گوید که به صراحت بگوید این، تنها از آن خداست.
 
=== شفاعت منحصر به خداوند ===
در بیشتر آیات مربوط به شفاعت، به‌طور کل این امر از غیر خداوند سلب شده و آن را تنها، منحصر به خداوند می‌داند. این آیات، شفیع را در برابر خدا قرار می‌دهد. به مشرکین می‌گوید شما هیچ شفیع و یاوری ندارید. هیچ دوست و کمک کننده‌ای ندارید که شما را از عتاب دوزخ، نجات دهد. هیچ‌کس قدرت آن را ندارد تا شما را از عدل خداوند، کنار کشد و به تعبیر دیگر، امر حسابرسی، به شما تعلق نگیرد. هیچ احدی، اینگونه قدرتی ندارد و خدا هم چنین قدرتی به کسی تفویض نکرده است. نه به جانداری و نه به بی جانی. این امر، مخصوص اوست.


آیات در مورد انکار شفاعت غیر خداوند:
آیات در مورد انکار شفاعت غیر خداوند:


{{قرآن|قُل لِّلَّـهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعًا|ترجمه=بگو: شفاعت، يكسره از آن خداست.|سوره=زمر|آیه=۴۴}}
{{قرآن|قُل لِّلَّـهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعًا|ترجمه=بگو: شفاعت، یکسره از آن خداست.|سوره=زمر|آیه=۴۴}}


{{قرآن|وَلَا يُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=نه از او شفاعتی پذیرفته می‌شود...|سوره=بقره|آیه=۴۸}}
{{قرآن|وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=نه از او شفاعتی پذیرفته می‌شود…|سوره=بقره|آیه=۴۸}}


{{قرآن|وَلَا تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=و نه او را میانجیگری سودمند افتد.|سوره=بقره|آیه=۱۲۳}}
{{قرآن|وَلَا تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=و نه او را میانجیگری سودمند افتد.|سوره=بقره|آیه=۱۲۳}}


{{قرآن|لَيْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ|ترجمه=كه غير او براى آنها يار و شفيعى نيست.|سوره=انعام|آیه=۵۱}}
{{قرآن|لَیْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ وَلِیٌّ وَلَا شَفِیعٌ|ترجمه=که غیر او برای آنها یار و شفیعی نیست.|سوره=انعام|آیه=۵۱}}


{{قرآن|أَن يَأْتِيَ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی و نه شفاعتی|سوره=بقره|آیه=۲۵۴}}
{{قرآن|أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ|ترجمه=روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی و نه شفاعتی|سوره=بقره|آیه=۲۵۴}}


=== شفیع در نگاه بت‌پرستان ===
=== شفیع در نگاه بت‌پرستان ===
بت‌پرستان و مشرکین بت ها را شفیع خودشان میپنداشتند و اذعان داشتند که این بت‌ها در روز قیامت شفیع آنان خواهد شد:
بت‌پرستان و مشرکین بت‌ها را شفیع خودشان می‌پنداشتند و اذعان داشتند که این بت‌ها در روز قیامت شفیع آنان خواهد شد. در واقع اعتقاد به شفاعت بتها یکی از انگیزه‌های بت‌پرستی بود.<ref>مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۸، ص۲۵۰.</ref>


{{قرآن|وَيَقُولُونَ هَـٰؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللَّـهِ|ترجمه=و مى‌گويند: «اينها نزد خدا شفاعتگران ما هستند.»|سوره=یونس|آیه=۱۸}}
{{قرآن|وَیَقُولُونَ هَـٰؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللَّـهِ|ترجمه=و می‌گویند: «اینها نزد خدا شفاعتگران ما هستند.»|سوره=یونس|آیه=۱۸}}


{{قرآن|وَمَا نَرَ‌ىٰ مَعَكُمْ شُفَعَاءَكُمُ الَّذِينَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِيكُمْ شُرَ‌كَاءُ|ترجمه=و شفيعانى را كه در [كار] خودتان، شريكان [خدا] مى‌پنداشتيد با شما نمى‌بينيم.|سوره=انعام|آیه=۹۴}}
{{قرآن|وَمَا نَرَ‌یٰ مَعَکُمْ شُفَعَاءَکُمُ الَّذِینَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِیکُمْ شُرَ‌کَاءُ|ترجمه=و شفیعانی را که در [کار] خودتان، شریکان [خدا] می‌پنداشتید با شما نمی‌بینیم.|سوره=انعام|آیه=۹۴}}


{{قرآن|أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ شُفَعَاءَ|ترجمه=آيا غير از خدا شفاعتگرانى براى خود گرفته‌اند؟|سوره=زمر|آیه=۴۳}} (یا آنکه {کافران} به جای خداوند شفیعانی برگرفته اند). (۴۳/ زمر)
{{قرآن|أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ شُفَعَاءَ|ترجمه=آیا غیر از خدا شفاعتگرانی برای خود گرفته‌اند؟|سوره=زمر|آیه=۴۳}} (یا آنکه {کافران} به جای خداوند شفیعانی برگرفته اند). (۴۳/ زمر)


{{قرآن|فَمَا لَنَا مِن شَافِعِينَ|ترجمه=شفاعتگرانى نداريم|سوره=شعراء|آیه=۱۰۰}}
{{قرآن|فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ|ترجمه=شفاعتگرانی نداریم|سوره=شعراء|آیه=۱۰۰}}


=== شفاعت با اذن و رضایت خداوند ===
=== شفاعت با اذن و رضایت خداوند ===
نُه آیه در قرآن وجود دارد که شفاعت را منوط به اذن خداوند می‌داند:
نُه آیه در قرآن وجود دارد که شفاعت را منوط به اذن خداوند می‌داند:


مفسرین با تمسک به این آیات، اصل را بر وجود شفاعت گذاشته‌اند و وجود شفیع را ازبدیهیات دین گرفته‌اند:
مفسرین با تمسک به این آیات، اصل را بر وجود شفاعت گذاشته‌اند و وجود شفیع را از بدیهیات دین گرفته‌اند. «شفاعت» در معنی صحیحش برای حفظ همین تعادل است، و وسیله‌ای است برای بازگشت گناهکاران و آلودگان، و در معنی غلط و نادرستش موجب تشویق و جرات بر گناه است‏.»<ref>مکارم شیرازی،‌ ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۲۳.</ref>


{{قرآن|مَن ذَا الَّذِي يَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ|ترجمه=کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟|سوره=بقره|آیه=۲۵۵}}
{{قرآن|مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ|ترجمه=کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟|سوره=بقره|آیه=۲۵۵}}


{{قرآن|مَا مِن شَفِيعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ|ترجمه=مَا مِن شَفِيعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ|سوره=یونس|آیه=۳}}
{{قرآن|مَا مِن شَفِیعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ|ترجمه=مَا مِن شَفِیعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ|سوره=یونس|آیه=۳}}


«و لا تنفع الشفعة عنده الا لمن اذن له» (و شفاعت نزد او سودی ندهد، مگر درباره کسی که برای او اجازه دهد) (۲۳/ سبا)
{{قرآن|وَلَا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ|ترجمه=و شفاعتگری در پیشگاه او سود نمی‌بخشد، مگر برای آن کس که به وی اجازه دهد.|سوره=سبأ|آیه=۲۳}}


«و کم من ملک فی السموات لا تغنی شفعتهم شیئا الا من بعد ان یاذن الله لمن یشاء و یرضی» (و چه بسیار فرشته در آسمان هاست که شفاعت آنان سودی ندهد، مگر پس از آنکه خداوند برای کسی که بخواهد و بپسندد، اجازه دهد) (۲۶/ نجم)
{{قرآن|وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئًا إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّـهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْ‌ضَیٰ|ترجمه=و بسا فرشتگانی که در آسمانهایند [و] شفاعتشان به کاری نیاید، مگر پس از آنکه خدا به هر که خواهد و خشنود باشد اذن دهد.|سوره=نجم|آیه=۲۶}}


«و لا یشفعون الا لمن ارتضی» (و شفاعت نمی‌کنند مگر برای کسی که {خداوند} از او خشنود باشد) (۲۸/ انبیا)
{{قرآن|وَلَا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْ‌تَضَیٰ|ترجمه=و جز برای کسی که [خدا] رضایت دهد، شفاعت نمی‌کنند|سوره=انبیاء|آیه=۲۸}}


«لا یملکون الشفعه الا من اتخذ عند الرحمن عهدا» (از شفاعت برخوردار نیست، مگر کسی که از خدای رحمان پیمانی گرفته باشد) (۸۷/مریم)
{{قرآن|لَّا یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّ‌حْمَـٰنِ عَهْدًا|ترجمه=[آنان] اختیار شفاعت را ندارند، جز آن کس که از جانب [خدای] رحمان پیمانی گرفته است.|سوره=مریم|آیه=۸۷}}


«یومئذ لا تنفع الشفعه الا من اذن له الرحمن و رضی له قولا» (در آن روز شفاعت سودی ندهد مگر کسی که خدای رحمان به او اجازه دهد و از سخن او خشنود باشد) (۱۰۸/ طه)
{{قرآن|یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّ‌حْمَـٰنُ وَرَ‌ضِیَ لَهُ قَوْلًا|ترجمه=در آن روز، شفاعت [به کسی] سود نبخشد، مگر کسی را که [خدای] رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید.|سوره=طه|آیه=۱۰۹}}


«و لا یملک الذین یدعون من دونه الشفعه الا من شهد بالحق و هم یعلمون» (و کسانی که {کافران} به جای او {خداوند} به پرستش می‌خوانند، دارای شفاعت نیستند، مگر آنان که آگاهانه به حق و حقیقت گواهی دهند) (۸۶/ زخرف)
{{قرآن|وَلَا یَمْلِکُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ یَعْلَمُونَ|ترجمه=و کسانی که به جای او می‌خوانند [و می‌پرستند] اختیار شفاعت ندارند، مگر آن کسانی که آگاهانه به حق گواهی داده باشند.|سوره=زخرف|آیه=۸۶}}


«فما تنفعهم شفاعه الشافعین» (حال شفاعت شفیعان سودی ندهد) (۴۸/ مدثر)
{{قرآن|فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ|ترجمه=از این رو شفاعت شفاعت‌کنندگان به حال آنها سودی نمی‌بخشد.|سوره=مدثر|آیه=۴۸}}
 
چند استثناء در آیات وجود دارد: ۱- اذن خداوند ۲- رضایت خداوند ۳- شهادت به حق ۴- عهد با او.


{{پایان پاسخ}}
{{پایان پاسخ}}
{{مطالعه بیشتر}}
== مطالعه بیشتر ==
۱. ن
{{پایان مطالعه بیشتر}}


== منابع ==
== منابع ==
خط ۸۱: خط ۷۵:
}}
}}
{{تکمیل مقاله
{{تکمیل مقاله
  | شناسه =
  | شناسه =شد
  | تیترها =
  | تیترها =شد
  | ویرایش =
  | ویرایش =شد
  | لینک‌دهی =
  | لینک‌دهی =شد
  | ناوبری =
  | ناوبری =
  | نمایه =
  | نمایه =
خط ۹۱: خط ۸۵:
  | بازبینی =
  | بازبینی =
  | تکمیل =
  | تکمیل =
  | اولویت =
  | اولویت =ج
  | کیفیت =
  | کیفیت =ج
}}
}}
{{پایان متن}}
{{پایان متن}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ اکتبر ۲۰۲۳، ساعت ۱۲:۱۱

سؤال

شفاعت در قرآن را توضیح دهید.

بیان آیات قرآن در باب شفاعت، در تقابل با مشرکین است که بت‌ها را شفیع خود می‌پنداشتند. نگاه قرآن در مورد شفاعت در آیات متعددی بیان شده است که بعضی از آنها شفاعت از غیر خداوند را رد می‌کند و در برخی دیگر شفاعت را همراه با اذن خداوند بیان کرده است.

شفاعت از باورهای دینی شیعیان است که علاوه بر پیامبر اکرم(ص)، ائمه اطهار(ع) را از شفیعان می‌دانند که شیعیان را نزد خداوند شفاعت می‌کنند.

معنای شفاعت

اهل لغت، شفاعت را از شفع می‌دانند به معنای جفت. منضم کردن و جفت کردن چیزی به چیز دیگر. خلاف وتر که به معنای فرد است. شفاعت در لسان عامه به این گفته می‌شود که شخص شفیع از موقعیت و شخصیت و نفوذ خود استفاده کرده و نظر شخص صاحب قدرتی را در مورد مجازات زیردستان خود عوض کند.[۱]

نگاه قرآن به موضوع شفاعت

شفاعت با مشتقات خود، سی و یک مرتبه در قرآن تکرار شده است و فقط در یک مورد معنای اصطلاحی خود را ندارد که به معنای زوج آمده است. در دوازده آیه، مورد مستقیم خطاب به کفار است. در سه مورد از قول کفار نقل می‌کند. در پنج مورد، خطاب عام است که تلویحاً به کفار توجه دارد یا درباره معاد صحبت می‌کند. در چهار مورد از خداوند صحبت می‌کند و تنها در یک مورد مؤمنان خطاب قرار می‌گیرند که درباره معاد است. شفاعت در قرآن، سه بار با کلمه «ولی» (سرپرست و یاور)، یک بار با «حمیم» (دوست)، و یک بار با «خُلة» (دوست) آمده است.

برخی با توجه با آیاتی که شفاعت را رد می‌کنند می‌گویند: «با باز بودن راه شفاعت آئین و شریعت در نظر عامه سست می‌شود و احکام دگرگون می‌گردد و این بر خلاف حکمت بعثت پیمبران و تشریع شرایع است بلکه منشأ اختلال نظم و ترویج گناه می‌گردد چنان‌که در بعضی از امم که به این آرزوها مغرورند دیده می‌شود و چه بسا اینگونه مغروران از مردمی که دین بر آنها حاکم نیست و تنها قوانین و و جدان بر آنها حکومت می‌کند گناه و قانون‌شکنی‌شان بیشتر می‌گردد زیرا اینها به امید و اتکاء بشفاعت شافعین سد وجدان را مانند حدود دین درهم می‌شکنند و به هر گناهی خود را می‌آلایند و از هر اقدام بخیر و توجه بصلاح و اصلاحی وامانده می‌گردند. از سوی دیگر ناامیدی و یأس، مجرم و گناهکار را بیشتر بجرم و گناه می‌آلاید و از توجه بخیر بازمی‌دارد و بر شقاوتش می‌افزاید، گر چه در توبه بروی همه باز است، ولی توبه که برگشت و تحول و انقلاب کامل است برای همه یکباره آسان نیست مگر آنکه امید به دستگیری و کشش حق و نمایندگان او آهسته آهسته گناهکار را مستعد توبه گرداند، و در میان بیم و امید او را از یأس و تسلیم به شر و غرور و سرکشی بر خیر، بدارد، پس اصل شفاعت محدود، و نوید بآن از اصول خیر و رحمت و تربیت است.»[۲]

شفاعت منحصر به خداوند

در بیشتر آیات مربوط به شفاعت، به‌طور کل این امر از غیر خداوند سلب شده و آن را تنها، منحصر به خداوند می‌داند. این آیات، شفیع را در برابر خدا قرار می‌دهد. به مشرکین می‌گوید شما هیچ شفیع و یاوری ندارید. هیچ دوست و کمک کننده‌ای ندارید که شما را از عتاب دوزخ، نجات دهد. هیچ‌کس قدرت آن را ندارد تا شما را از عدل خداوند، کنار کشد و به تعبیر دیگر، امر حسابرسی، به شما تعلق نگیرد. هیچ احدی، اینگونه قدرتی ندارد و خدا هم چنین قدرتی به کسی تفویض نکرده است. نه به جانداری و نه به بی جانی. این امر، مخصوص اوست.

آیات در مورد انکار شفاعت غیر خداوند:

﴿قُل لِّلَّـهِ الشَّفَاعَةُ جَمِیعًا؛ بگو: شفاعت، یکسره از آن خداست.(زمر:۴۴)

﴿وَلَا یُقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ؛ نه از او شفاعتی پذیرفته می‌شود…(بقره:۴۸)

﴿وَلَا تَنفَعُهَا شَفَاعَةٌ؛ و نه او را میانجیگری سودمند افتد.(بقره:۱۲۳)

﴿لَیْسَ لَهُم مِّن دُونِهِ وَلِیٌّ وَلَا شَفِیعٌ؛ که غیر او برای آنها یار و شفیعی نیست.(انعام:۵۱)

﴿أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیهِ وَلَا خُلَّةٌ وَلَا شَفَاعَةٌ؛ روزی فرا رسد که در آن نه داد و ستدی است و نه دوستی و نه شفاعتی(بقره:۲۵۴)

شفیع در نگاه بت‌پرستان

بت‌پرستان و مشرکین بت‌ها را شفیع خودشان می‌پنداشتند و اذعان داشتند که این بت‌ها در روز قیامت شفیع آنان خواهد شد. در واقع اعتقاد به شفاعت بتها یکی از انگیزه‌های بت‌پرستی بود.[۳]

﴿وَیَقُولُونَ هَـٰؤُلَاءِ شُفَعَاؤُنَا عِندَ اللَّـهِ؛ و می‌گویند: «اینها نزد خدا شفاعتگران ما هستند.»(یونس:۱۸)

﴿وَمَا نَرَ‌یٰ مَعَکُمْ شُفَعَاءَکُمُ الَّذِینَ زَعَمْتُمْ أَنَّهُمْ فِیکُمْ شُرَ‌کَاءُ؛ و شفیعانی را که در [کار] خودتان، شریکان [خدا] می‌پنداشتید با شما نمی‌بینیم.(انعام:۹۴)

﴿أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ شُفَعَاءَ؛ آیا غیر از خدا شفاعتگرانی برای خود گرفته‌اند؟(زمر:۴۳) (یا آنکه {کافران} به جای خداوند شفیعانی برگرفته اند). (۴۳/ زمر)

﴿فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ؛ شفاعتگرانی نداریم(شعراء:۱۰۰)

شفاعت با اذن و رضایت خداوند

نُه آیه در قرآن وجود دارد که شفاعت را منوط به اذن خداوند می‌داند:

مفسرین با تمسک به این آیات، اصل را بر وجود شفاعت گذاشته‌اند و وجود شفیع را از بدیهیات دین گرفته‌اند. «شفاعت» در معنی صحیحش برای حفظ همین تعادل است، و وسیله‌ای است برای بازگشت گناهکاران و آلودگان، و در معنی غلط و نادرستش موجب تشویق و جرات بر گناه است‏.»[۴]

﴿مَن ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِندَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ؛ کیست آن کس که جز به اذن او در پیشگاهش شفاعت کند؟(بقره:۲۵۵)

﴿مَا مِن شَفِیعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ؛ مَا مِن شَفِیعٍ إِلَّا مِن بَعْدِ إِذْنِهِ(یونس:۳)

﴿وَلَا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ عِندَهُ إِلَّا لِمَنْ أَذِنَ لَهُ؛ و شفاعتگری در پیشگاه او سود نمی‌بخشد، مگر برای آن کس که به وی اجازه دهد.(سبأ:۲۳)

﴿وَکَم مِّن مَّلَکٍ فِی السَّمَاوَاتِ لَا تُغْنِی شَفَاعَتُهُمْ شَیْئًا إِلَّا مِن بَعْدِ أَن یَأْذَنَ اللَّـهُ لِمَن یَشَاءُ وَیَرْ‌ضَیٰ؛ و بسا فرشتگانی که در آسمانهایند [و] شفاعتشان به کاری نیاید، مگر پس از آنکه خدا به هر که خواهد و خشنود باشد اذن دهد.(نجم:۲۶)

﴿وَلَا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْ‌تَضَیٰ؛ و جز برای کسی که [خدا] رضایت دهد، شفاعت نمی‌کنند(انبیاء:۲۸)

﴿لَّا یَمْلِکُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّ‌حْمَـٰنِ عَهْدًا؛ [آنان] اختیار شفاعت را ندارند، جز آن کس که از جانب [خدای] رحمان پیمانی گرفته است.(مریم:۸۷)

﴿یَوْمَئِذٍ لَّا تَنفَعُ الشَّفَاعَةُ إِلَّا مَنْ أَذِنَ لَهُ الرَّ‌حْمَـٰنُ وَرَ‌ضِیَ لَهُ قَوْلًا؛ در آن روز، شفاعت [به کسی] سود نبخشد، مگر کسی را که [خدای] رحمان اجازه دهد و سخنش او را پسند آید.(طه:۱۰۹)

﴿وَلَا یَمْلِکُ الَّذِینَ یَدْعُونَ مِن دُونِهِ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَن شَهِدَ بِالْحَقِّ وَهُمْ یَعْلَمُونَ؛ و کسانی که به جای او می‌خوانند [و می‌پرستند] اختیار شفاعت ندارند، مگر آن کسانی که آگاهانه به حق گواهی داده باشند.(زخرف:۸۶)

﴿فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ؛ از این رو شفاعت شفاعت‌کنندگان به حال آنها سودی نمی‌بخشد.(مدثر:۴۸)


منابع

  1. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۱، ص ۲۲۴.
  2. طالقانی، محمود، پرتوی از قرآن، ج۱، ص۱۵۰.
  3. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، جلد۸، ص۲۵۰.
  4. مکارم شیرازی،‌ ناصر، تفسیر نمونه، ج۱، ص۲۲۳.