سنگسار

سؤال

جایگاه سنگسار در اسلام را توضیح دهید

سنگسار مجازات زنای محصنه است که یکی از حدود حساب می شود. فقها حکم این مجازات را از روایات و سنت برداشت کرده‌اند. سنگسار شرایط سختی برای اجرا دارد که معمولا تحقق آن نادر است؛ از جمله اینکه چهار شاهد عادل گواه زنا باشند.

امروزه برخی فقها اجرای سنگسار را به حکم ثانویه مصلحت ندانسته‌اند و برخی نواندیشان دینی، در حکم اولی این حکم را در زمان حاضر مجازاتی معقول و دینی نمی‌دانند. در قانون جدید قانون مجازات اسلامی اشاره ای به حکم سنگسار نشده است.

تعریف سنگسار

در مجازات سنگسار یا همان رجم، محکوم را تا سینه یا کمر در زمین قرار می‌دهند و به او سنگ پرتاب می‌کنند تا بمیرد.

سنگسار در قرآن

در قرآن آیه‌ای که مجازات سنگسار را برای جرمی تعیین کرده باشد نیامده است. برخی مجازات سنگسار را خلاف آیات قرآن می دانند که حد زانی را مشخص کرده است. در آیه ۲ سوره نور آمده است که حد مرد و زن زناکار صد تازیانه است.﴿الزَّانِيَةُ وَالزَّانِي فَاجْلِدُوا كُلَّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا مِائَةَ جَلْدَةٍ؛ به هر زن زناكار و مرد زناكارى صد تازيانه بزنيد.﴾ اما باورمندان به سنگسار معتقدند این آیه درباره زنای غیرمحصنه است و روایات، حکم قرآن را تخصیص داده است. و بعضی در مقابل گفته‌اند خبر واحد قرآن را تخصیص نمی‌دهد.

آیت الله محمد موسوی بجنوردی در مورد این آیه می گوید این آیه افاده حصر می کند و تخصیص بردار نیست. در ادامه می گوید: «اگر قانونگذار مي‌خواهد كيفري را در قرآن بيان بكند كه عمده منبع قوانين ما هست، نمي‌آيد كيفر ضعيف‌تر را اول بيان بكند و بعد با سنت بيايد كيفر قوي‌تر يعني رجم را بيان بكند. مثلا‌ در قرآن بيايد مساله صد شلا‌ق را بگويد و بعد با سنت بيايد مساله رجم را بگويد.

اين مساله اصلا‌ يك مقداري مستبعد و مستهجن است و يك نحو استهجاني دارد كه بناي عقلا‌ آن را نمي‌پذيرد و در جوامع اين‌طور نيست كه اين كار بشود، بلكه به عكس است، مثلا‌ اگر اشد مجازات را در قرآن كه مصدر تشريع است بگويد، اخف مجازات را مي‌تواند در سنت بگويد و جنبه تخصيصي هم داشته باشد، و عموم آن را تخصيص بزند.»

سنگسار در روایات

در کتب روایی، روایاتی آمده است که در زمان پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) سنگسار در چند مورد رخ داده است. برخی فقها ادعای اجماع بر حکم سنگسار کرده‌اند. آیت الله محمد موسوی بجنوردی در باب روایات رجم زمان پیامبر و امام علی می فرماید: «نكته‌اي در متن اين روايات هست كه آنها را دچار اشكال مي‌كند و آن اينكه اساسا رواياتي كه متضمن رجم‌اند، چه در زمان پيغمبراكرم(ص) و چه در زمان خلا‌فت اميرالمومنين، همه اينها مي‌گويند كه آن طرف با گريه مي‌آمد و با گريه مي‌گفت كه <طهرني يا رسول‌الله، طهرني يا اميرالمومنين>، پيغمبر يا اميرالمومنين پشتش را مي‌كرد به او و توجه نمي‌نمود، باز او مي‌آمد اين طرف، تا اينكه چهار دفعه اين كار را كرد كه حضرت پذيرفت.

جريان خيلي مفصل است. بنده عرض مي‌كنم كه اين از مسلمات فقه ماست در باب زنا كه اگر <قبل از ثبوت عندالحاكم> متهم توبه كند مسقط حد است. سوال من اين است كه واقعا براي <توبه> و پشيماني يك فرد بزهكار چه مصداقي بالا‌تر از اين مي‌توانيد پيدا بكنيد كه طرف دارد گريه مي‌كند و بدون آنكه او را مجبور نمايند اينچنين اظهار ندامت مي‌كند. آيا اين توبه نيست؟ پس توبه به معناي چيست؟ توبه به معناي پشيماني است.»

شرایط اجرای سنگسار

اجرای سنگسار به تحقق شروطی وابسته است که تقریبا اجرای آن بسیار نادر می شود. زنا باید زنای محصنه باشد و همینطور مرد قدرت تمتع از همسرش را داشته باشد. و ثانیا اینکه چهار شاهد عادل شهادت دهند زنای واقعی یعنی دخول رخ داده است یا خود زانی اقرار کرده باشد.

مخالفت نواندیشان دینی با مجازات سنگسار

امروزه سنگسار را مجازاتی خشن و غیرعقلانی می‌دانند و از همین جهت روشنفکران دینی با این مجازات مخالفت کرده‌اند و بر این باور هستند که چنین حکمی در اسلام وجود ندارد و اگر روایاتی که در این باره آمده است را صحیح و معتبر بدانیم، باز هم چنین مجازاتی امروزه با فلسفه مجازات سازگار نیست و کارایی ندارد، مضافا اینکه باعث وهن اسلام هم می‌شود.

محسن کدیور. علی اصغر غروی، محمد مجتهد شبستری، محمد ابراهیم جناتی از جمله نوانیدشانی هستند که با سنگسار مخالفت کرده اند.

آیت الله صانعی اجرای حدود از جمله سنگسار را در زمان غیبت جایز نمی داند. آیت الله جعفر سبحانی میگوید شرایطی که برای اثبات زنای محصنه باید باشد غالبا محقق نمی‌شود. بسیاری از فقها فتوا داده‌اند که اگر سنگسار باعث وهن اسلام می‌شود می‌توان مجازاتی جایگزین کرد.

گزارش‌هایی وجود دارد که در زمان امام خمینی سنگسار اجرا نمی شده است.